Adet Görememe ve Adet Gecikmesi

Adet kanamasının beklenen tarihte gelmemesidir Fizyolojik olarak gebelikte, emzirme periyodunda ve menopozda adet kanamasının gelmemesi normaldir
Normal adet gören bir kadında adet kanamasının gecikmesi durumunda gebelik ihtimali gözden geçirilmelidir Adeti gecikmiş olan kadının gebe olmadığı ispatlandıktan sonra adet gecikmesine neden olabilecek diğer faktörler araşt ırılır

Adet gecikmesinin bir çok nedeni olabilir Hormonal faktörler, üreme organları ile ilgili hastalıklar, stres gibi yaşam koşulları, ağır egzersiz veya aşırı kilo alıp verme adet gecikmesine neden olabilir
Adet kanaması vücutta bulunan işlevleri birbirinden farklı hormon salgılayan bir çok salgı bezinin uyum içinde çalışması sonucunda olur Sonuç olarak bu salgı bezlerindeki herhangi bir düzensizlik kendisini adet gecikmesi ile belli edebilir Tiroid bezinin fazla veya az çalışması, prolaktin hormonu yüksekliğine neden olan hipofiz bezi hastalıklarında ilk yakınma adet gecikmesidir

Adet kanaması rahim içi zarının dökülmesidir Adet kanaması için rahim içi zarının yeterli kalınlığa ulaşması gereklidir Daha önceden geçirilmiş rahim içi girişimler ve özellikle de kürtaj işlemi rahim içi dokuyu zedeleyebilir Böyle durumlarda da daha sonraki dönemde adet kanaması olmayabilir
Ağır fiziksel egzersizler yapan kadınlarda adet gecikmesi sıklıkla izlenir Bu duruma en iyi örnek sporcular ve balerinlerdir
Yoğun stres, ağır diyet sonrası belirgin kilo verme veya çevre değişiklikleri de hormonal dengesizliklere ve adet gecikmelerine neden olabilir
Polikistik over sendromunda da ilk adetten bu yana adet gecikmeleri vardır Bu hastalıkta adet gecikmelerini takiben oluşan yoğun ve düzensiz kanamalar vardır

Adet gecikmesi olan normal üreme çağındaki bir hastada ilk yapılması gereken şey gebelik testidir Gebelik olmadığı tespit edildikten sonra adet gecikmesine neden olan durumla ilgili ayrıntılı muayene ve laboratuar tetkikleri yapılır
Ultrason yapılarak rahimin pozisyonu adet kanamasını sağlayan rahim iç zarının kalınlığı yeterli mi ? tespit edilir Daha sonra laboratuar analizi ile çeşitli salgı bezlerinden salgılanan hormon düzeyleri tespit edilir Herhangi bir hormon bozukluğu saptanmışsa ona yönelik tedavi düzenlenir

Hormon bozukluklarından biri de hipofizden salgılanan prolaktin hormonunun yüksekliğidir Normalde bu hormon emzirme döneminde salgılanmaktadır Hiperprolaktinemisi olan kadınlarda adet gecikmesi ve göğüslerden süt gelmesi yakınması vardır Prolaktin yüksekse hipofiz bezi beyin tomografisi gibi yöntemlerle görüntülenmeli, hipofizde adenom ( iyi huylu bir tümör) olup, olmadığı araştırmalıdır
Çoğu durumda adet gecikmesine neden olan bariz bir hastalık yoktur Böyle durumlarda da kadının adet görmesini sağlayacak ve kendisi için gerekli hormon desteğini sağlayan ilaçları kullanması önerilmektedir

ADET GÖREMEME (AMENORE)
Bir kadının adet görebilmesi için vücudundaki 4 kompartmanın düzenli çalışması gerekir

- Kompartman 1 Rahim ve vajina
- Kompartman 2 Yumurtalıklar
- Kompartman 3 Hipofiz bezi
- Kompartman 4 Beyin (Hipotalamus)

14 yaşına kadar meme büyümesi, tüylenme gibi sekonder seks karakterlerinin gelişmemesi veya 16 yaşına rağmen ilk adetin görülmemesi veya normal adet gören kadında 3 siklus boyunca adet olmaması amenore olarak adlandırılır Hayatında hiç adet görmemiş ise buna primer amenore, daha önceden düzenli adet gören kadında adetin kesilmesine de sekonder amenore adı verilir

Gerek primer gerekse sekonder amenore mutlaka araştırılması gerek önemli bir durumdur Amenore şikayeti ile gelen bir kadında ilk önce hormon testleri yapılmalıdır Burada Tiroid hormonları, prolaktin ve bazı kadınlık hormonlarına bakılır

İkinci adımda bir progesteron challange test (PCT) yapılır Bu testte kadına 5 gün süreyle progesteron hormonu verilir ve ilaş kesilir1 hafta içinde kanama olur ise vücütta yeterli miktarda östrojen var demektir Östrojen varlığı anovülasyon tanısını yani yumurtlama olmaması tanısını koydurur Gebelik ya da yüksek miktarda erkeklik hormonu varlığında vücutta östrojen olmasına rağmen kanama olmaz Anovilasyon tanısı konduktan sonra bu teşhise yönelik tedavi protokollerinden biri seçilir

Eğer PCT ile kanama olmaz ise ya vücutta östrojen yetersizdir ya da kanama yollarında bir tıkanıklık vardır Bunu anlamak için östrojen ve progesteron siklik olarak verilir Bu tedavi sonucu kanama olursa bir sonraki aşamaya geçilir eğer bu tedavi ile kanama olmaz ise tıkanıklık düşünülür En sık sebep kürtaj sonrası meydana gelen yapışıklıklardır Tedavisi cerrahi işlemledir

Bir sonraki adımın amacı over ya da beyinde ki hormon salgılama merkezlerindeki defekti bulmaktırBu durumda gonadotropin ve östrojen değerlerine bakılırOver hormonları normal ve beyinden salgılanan hormonlar yüksek ise beyinde horman salgılayan bir kitle ya da yumurtalıklarda yetmezlik söz konusu olabilir Bu durum son derece nadir görülür Prematür over yetmezliği ya da yaygın adı ile erken menopoz son derece nadir görülen bir olaydır ve bağışıklık sistemi ile ilgili olabileceği düşünülmektedir Zaman zaman bu durumgeri dönüşümlü olabilir

Bazı durumlarda ise beyinden salgılanan gonadotropin adı verilen hormonlar normal düzeyde bulunabilir ancak bu hormonlar biyolojik olarak inaktif olduklarından yumurtalıkları uyaramazlar ve amenore ortaya çıkar

Eğer tüm tetkikler sonucu bir neticeye varılamıyor ise bu durumda hipotalamik amenoreden söz edilir Bu durumun kesin taanısı olanaksızdır Psikolojik faktörler, ani stres, üzüntü, ani kilo kaybı, yoğun egzersiz, hava değişimi gibi faktörler bu duruma yol açabilir

Kopmartmanlara göre amenore nedenleri

Kopmartman 1

Asherman sendromu: Geçirilmiş kürtajlara bağlı olarak rahim içinde yapışıklıklar olur ve amenore yanında normal fakat miktar olarak azalmış adetler olabilirTedavisi olayın şiddetine göre değişir

Gelişim Bozuklukları: Müllerian agenez olarak da bilinir Burada gelişimsel olarak rahim, tüpler ve vajenin üst kısmı yoktur Vajen kör bir sonla noktalanırOver fonksiyonları normaldir ancak kanama olmaz

Androjen duyarsızlığı, testiküler feminizasyon: Kişi genetik olarak erkektir ancak erkeklik hormonuna karşı duyarsızlık olduğundan kişinin batın içinde testisleri olmasına rağmen dış görünüşü kadın gibidirDurum fark edildiğinde testisler alınmalıdır
Kopmartpan 2

Turner Sendromu: Kişide genetik bir bozukluk vardır 46 yerine 45 kromozom bulunur

Gonadal agenez: Kişide overler gelişmemiştir

Resiztant over sendromu: Kişide over olmasına rağmen bu hormonlara karşı dirençlidir

Prematür over yetmezliği: Erken menopoz olarak da bilinir

Radyasyon ve kemoterapi: Tedavilere bağlı olarak overler fonksiyonlarını yitirir

Kopmartman 3

Hipofiz tümörü: Hipofiz bezinden kaynaklanan bir tümör nedeni ile hormonal düzen bozulur En sık prolaktinom görülür Burada süt hormonu olan prolaktinom fazla miktarda salgılanır ve bu diğer hormonların salınımını bozacağından adet düzenini bozar ve kısırlığa sebep olabilir En sık bulgu memelerden kendiliğinden süt gelmesidir Eğer tümör 10 mm´´den büyükse cerrahi gerekebilir Diğer durumlarda ilaç tedavisi yeterli olur

Sheehan Sendromu: Doğum sonrası kanamaya bağlı olarak hipofiz bezinde enfarktüs olur ve hormon salgılanması bozulur

Kopmartman 4
Hipotalamik amenore: Daha öncede belirtildiği gibi stres, üzüntü, kilo değişimi gibi nedenlere bağlı olarak görülür