Stres ve gebelik

Hamilelik süreci hem kadın hem de ailesi için özel ve farklı bir dönemdir


Bu dönemde hamile kadının vücudunda, duygularında, ve yaşam tarzında değişiklikler meydana gelir Bu değişiklikler yaşam kavgası içinde iş ve aile yaşantısında pek çok zorluk yaşayan kadına yeni stresler ekler


Ancak stres her zaman sanıldığı kadar kötü değildir Uygun şekilde üzerine gidildiği taktirde stres insanlara yaşam mücadelesinde heves ve güç verebilir Stres kaynakları ile baş edebildiğini düşünen insan (buna hamile kadınlar da dahildir) kendini enerjik ve güçlü hisseder Böyle bir kadın ev ve iş yaşantısında üzerine düşen görevleri daha kolaylıkla yerine getirebilir ve stresten kaynaklanan sağlık sorunlarına daha az maruz kalır


Buna karşılık stres rahatsız edici boyutlara ulaştığında bütün insanlar için olduğu gibi hamile bir kadın için de zararlı olabilir Aşırı stres kısa dönemde halsizlik, yorgunluk, uykusuzluk, anksiyete, iştahta artma ya da azalma, baş ve sırt ağrılarına yol açabilir Yüksek düzeyde stres uzun süre devam ettiğinde enfeksiyonlarla başa çıkma yeteneğinde azalma, yüksek tansiyon ve kalp hastalıkaları gibi problemleri beraberinde getirebilir Yapılan çalışmalar uzun süreli yüksek stresin hamilelik üzerinde olumsuz etkilerinin olabileceğini ve bazı özel riskleri beraberinde getirebileceğini düşündürmektedir


Hamile kadınlar ne tür stresler ile karşı karşıyadır?

Hamileliğe bağlı ortaya çıkan bulantı, kusma, sık idrara çıkma, bel ağrısı, ellerde ve ayaklarda şişlikler gibi belirtiler hamile kadın için stres kaynağı olabilir Hamilelik sürecinde ortaya çıkan hormonal değişimler kadının psikolojik durumunda ve mizacında değişikliklere neden olabilir


Hamile kadın ve eşini strese sokan önemli bir faktör de bebeklerinin sağlık durumudur Bebeğin sağlıklı olup olmadığı hemen hemen tüm kadınlarının zihnini tüm hamilelik süreci boyunca meşgul eder Bununla birlikte özellikle ilk hamileliğini yaşayanlar doğum süreci ve doğum şekli ile ilgili olarak da sıkıntılar yaşarlar Kadınların pek çoğu doğum sancıları ile başa çıkamayacağını, rahat ve güzel bir doğum yapamayacağını ve bebeğine zarar verebileceğini düşünür


Anne-baba adaylarını endişelendiren bir başka konuda ekonomik faktörlerdir Bebeğin doğumu ve sonrasındaki harcamalar sırasında sıkıntı yaşayacakları korkusu geleceğin ebeveynlerini huzursuz eder Özellikle son yıllarda tüm dünyada yaşanan ekonomik krizler nedeniyle işsiz kalma korkusunun da eklenmesi yaşanan stresin artmasına neden olmuştur


Tüm bu stresler eğer riskli bir gebelik söz konusuysa kat be kat artar Hamileliğin getirdiği yüksek risk nedeni ile işinden ayrılmak zorunda kalan, hele hele yatağa bağlanmak zorunda kalan kadın için önündeki dönem oldukça zor geçecektir


Yapılan bazı çalışmalar yüksek orandaki stresin erken doğum ve düşük doğum ağrılıklı bebek dünyaya getirme riskini arttırdığını göstermektedir Son zamanlarda araştırmacılar stresin hangi mekanizmalar ile bu sonuca neden olduğunu araştırmaktadırlar


1999 yılında Kaliforniya Üniversitesi Los Angeles Tıp Fakültesinde yapılan bir araştırmada hamileliklerinin 18-20 haftasında yoğun stres yaşadıklarını ifade eden kadınların kan dolaşımında kortikotropin salgılatıcı hormon (CRH) adı verilen bir hormonun yüsek oranda bulunduğu saptanmıştır Aynı çalışmada yüksek miktarlardaki CRH'nin erken doğum ile ilişkisinin olabileceği gösterilmiştir Aynı bulgular başka araştırmalar tarafından da desteklenmektedir


Beyin ve plasenta tarafından üretilen CRH doğum eylemi ile yakından ilgilidir CRH vücutta prostoglandin adı verilen ve rahim kasılmalarına yol açan bazı maddelerin salınmasını tetikler CRH stres ortaya çıktığında beyinden salgılanan ilk hormondur


Erken doğan bebeklerin kilolarının düşük olması normaldir Ancak stres, zamanında doğan bebeklerin kilolarının da olması gerekenden daha düşük olmasına yol açmaktadır CRH ve benzeri stres hormonları plasentaya giden damarlarda daralmaya neden olarak bebeğe daha az oksijen ve besin maddesi gitmesine neden olmaktadırlar Bu durum bebeklerdeki gelişme geriliğinin sebebi olabilir


Öte yandan yaşanan stres anne adayının davranış ve alışkanlıklarının değişmesine neden olarak erken doğum ve düşük doğum kilosuna yol açabilir Örneğin yüksek oranda stress yaşayan bir kadın sağlıklı yaşam koşullarına dikkat etmeyebilir, yeterli ve düzgün beslenmeyebilir ve hatta alkol ve sigara gibi hamilelik üzerinde olumsuz etkileri olduğu kanıtlanmış alışkanlıklar edinebilir Bu alışkanlıklar sadece erken doğum ve düşük doğum ağırlığına değil bebekte bazı yapısal anormaliklere de yol açabilir


Yapılan çalışmalar stresin bazı gebelik komplikasyonları ile de ilgisinin olabileceğini göstermektedir Finlandiya'da yapılan bir araştırmada gebeliklerinin erken döneminde yoğun stres yaşayan kadınlarda gebeliğe bağlı yüksek tansiyon ve preeklempsinin yaklaşık 3 kat daha fazla görüldüğü saptanmıştır 1995 yılında Kaliforniya'da yapılan bir başka çalışma ise yoğun stres'in düşük riskini 2-3 kat arttırdığını ve bu artışın 32 yaşından büyük kadınlarda daha belirgin olduğunu ortaya koymuştur


Her birey farklı durum ve davranışları stres kaynağı olarak görür Birisi için eğlenceli olan bir durum diğeri için stres kaynağı olabilir Benzer şekilde bireylerin strese verdiği cevap da farklıdır Kentucky Üniversitesi Tıp Fakültesinde yapılan bir araştırmada kan basınçları normal olan hamile kadınlara bir matematik problemi sorulmuş ve daha sonra kan basınçları ölçülmüşKan basıncındaki artışın daha fazla olduğu kadınlarda hamileliğin ilerleyen dönemlerinde erken doğum ve fetal gelişim geriliğinin daha sık ortaya çıktığı saptanmış Bu öncü çalışmanın sağladığı bulgular stres kaynakları ve bunlarla mücadele teknikleri konusunda yeni çalışmaların yapılmasına ön ayak olabilir


Hamile kadın yaşadığı stresi nasıl azaltabilir?

Her hamile kadın özel ve iş yaşantısındaki stres kaynaklarını belirlemeli ve bunlarla mücadele yöntemleri geliştirmeye çalışmalıdır Hamile olsun ya da olmasın her kadın eğer sağlıklı ve güçlü ise stres ile daha kolay mücadele edebilir Bu nedenle hamile bir kadın sağlıklı beslenmeli, yeteri kadar uyumalı, alko ve sigaradan uzak durmalı ve egzersiz yapmalıdır Egzersiz kadının güçlü olmasını sağlar ve yorgunluk, halsizlik ve bel ağrıları gibi hamilelik ile ilgili rahatsızlıkların görülme sıklığını azaltır


Kadının eşi, ailesi ve iş arkadaşlarının desteği de son derece önemlidir Bu kişiler hamile kadına duygusal açıdan destek olabilecekleri gibi, işlerinde yardımcı olarak da kadının yaşadığı stresin azalmasına yardımcı olabilirler


Hamilelikte önerilen bazı stres ile mücadele teknikleri vardır Özellikle gevşeme teknikleri doğum sırasında da kadına yadımcı olur


Hamilelik süresince stres ile başa çıkmak için:


• Bebeğinizin ve kendinizin sağlığı için gevşeyin


• Dinlenmek için gün içinde kendinize zaman ayırın


• Rahat bir pozisyon alın Telefon ve televizyon gibi cihazların olmadığı bir odada uzanın


• Zihinsel olarak kendinizi hazırlayın Aklınızdan herşeyi çıkartarak gevşemeye çalışın


• Soluk alıp verişiniz üzerine odaklanın Karnınızdan (göğsünüzden değil) nefes alıp verin Yavaş, derin ve ritmik bir şekilde soluk alıp verin


• Kaslarınızı dinleyin ve onları gevşetmeye çalışın


• Kendinizi huzur verici bir yerde düşleyin


• Bebeğinize güzel sözler fısıldayın


Bunları hergün 20-30 dakika süreyle yapın



Op Dr Alper Mumcu