Felek

Felek

a (ar felek) Esk

—1 Gökyüzü
—2 Dünya
—3 Yazgıları belirlediği düşünülen üstün güç
—4 Esk Askeri bandoda at kuyruğu biçiminde püsküllü ve zilli bir aygıt
—5 Felek yâr olursa, "bir aksilik çıkmazsa, her şey yolunda giderse" anlamında söylenir



|| Feleğe küsmek, şansına, talihine küsmek

|| Feleğin çemberinden geçmiş, başından türlü işler geçmiş, yaşamı iyi ve kötü yanlarıyla yaşamış, görmüş geçirmiş kimse için söylenir



|| Feleğin sillesini yemek, feleğin sillesine uğramak, büyük bir yıkıma uğramak ya da zarar görmek



|| Feleğini şaşırmak, uğradığı büyük bir yıkım ya da zarar yüzünden ne yapacağını bilemez, şaşkın duruma düşmek: Zavallı feleğini şaşırmış, onun böyle işler düşünecek hali mi var?

II Felekten bir gün çalmak, dilediği gibi eğlenerek güzel ve keyifli bir gün geçirmek



|| Felekten kâm almak, gönlünce eğlenmek

—Esk Felek-câh, yeri, mevkii yüksek olan

|| Felek-debdebe, etrafında, gökyüzündeki yıldızlar kadar çok kimse olan; değerli, saygın || Felek-meşreb, sözünde durmayan



|| Felekzede, feleğin tokadını yemiş, belaya uğramış || Felek-i devvar, dünya

—Esk gökbil Felek-i aksa, felek-i âlâ, felek-i azam, felek-i eflak, en üst gök; eski astronomide öteki felekleri de içine aldığı ve en yukarda bulunduğuna inanılan dokuzuncu gök


|| Felek-i büruc, sekizinci gök



|| Felek-i cevzehr, ayın etrafındaki hale


|| Felek-i estet, en alt gök tabakası


|| Felek-i hamil, taşıyıcı daire



|| Felek-i küll, doğudan batıya doğru yirmi dört saatte dönerek gök cisimlerini taşıdığına inanılan gökküre


|| Felek-i musavver, felek-i mükevkeb, felek-i sevabit, sekizinci cennet



|| Felek-i tedvir, gezegen ilmiği

—Giy Felek tabancası, bir tür hotoz* (Başa sarıldıktan sonra ucu namlu biçiminde serbest bırakıldığından bu ad verilmiştir)



—ANSİKL Ed Divan edebiyatında Evren' in yaratılışının anlatıldığı yapıtlarda felek geniş yer tutar Birçok beyitlerde yükseklik, yücelik, genişlik, sonsuzluk, parlaklık gibi özellikleri bakımından felek ile sevgili arasında ilişki kurulur Âşığın çektiği acı ve ıstıraplardan dolayı ahları, dokuz feleği (nüh felek) aşar ve bazen bu ahlar felekleri ateşe verir: Felekler yandı ahımdan muradım şem'i yanmaz mı (Ahımdan felekler yandı, muradımın mumu hâlâ yanmaz mı) [Fuzuli] Bazen de âşığın çektiği acılar karşısında felekler ağlar Bu nedenle gökyüzünde meydana gelen yağmur, şimşek, gök gürlemesi gibi, doğa olayları hüsni talil yoluyla âşığın içinde bulunduğu durumun nedeni olarak gösterilir Feleğin aldığı renkler (firuze, çini, mina-renk vb) onu değişken ve ikiyüzlü yapar Döndüğü için "sergerdan" diye adlandırılır; böylece onun dönekliği belirtilir: "Pek rengine aldanma felek eski felektir I Zira feleğin meşreb-i nâsazı dönektir" (Feleğin değişen rengine pek aldanma, o bildiğin eski felektir Onun uygunsuz yaradılışı ise başlangıçtan beri dönektir) [Ziya Paşa] Yaşlılığı, kimselere yâr olmayışı, kahpeliğiyle yakınmalara konu olur Cem Sultan, oğlu Öğuz Han'ın ölümü üzerine yazdığı
"Felek" redifti kasidede bu yakınışı dile getirdi Aynı tema daha sonra yazılan pek çok mersiyede yinelendi,



—isi Sözcük, Kuran'ın birçok suresinde geçer: "Rabbiniz öyle bir Allah'tır ki, gökleri, yeri altı günde yarattı" (VII, 6) "Gökleri gördüğünüz şekilde direksiz kaldıran Allah'tır" (XIII, 2) "Ne Güneş Ay'a yetişebilir, ne gece gündüzü geçebilir; her biri feleklerinde yüzer; yani Ay, Güneş, yıldızlar kendi eksenlerinde ve yörüngelerinde seyreder" (XXXVI, 40) vb Kuran, bu anlamda gökyüzünün (felek) yedi kat olduğunu belirtir Yedi katın en üstünde arşı âlâ ve onun üstünde de kürsi denilen bölüm bulunur Gökyüzündeki tüm gezegenlerin birer gök katı vardır Dokuz tane olan bu gezegenlere "dokuz felek" anlamına arapça (felek üt-tis'a') ya da farsça "nüh felek" denir Felekiyat (astronomi) ile uğraşan din adamları feleğin dokuz katını şöyle sıralarlar:
1 Felek ül-kamer (Ay katı);
2 Felek ül-Utarit (Merkür katı);
3 Felek üz-Zühre (Çobanyıldızı ya da Venüs katı);
4 Felek üş-Şems (Güneş katı);
5 Felek ül-Merih (Merih ya da Mars katı);
6 Felek ül-Müşteri (Jüpiter katı);
7 Felek üz -Zühal (Satürn katı);
8 Felek üs-sabit (sekizinci felek anlamına "felek üs-sâmin" de denilen sabit yıldızlar katı);
9 Felek ül -âzam (Yıldız bulunmayan bu kata, atlas katı anlamına "felek ül-atlas", en yüksek gök katı anlamına "felek ül-âlâ", boşluk katı anlamına "felek ül-mevhûm", feleklerin feleği anlamına "felek ül-eflak" da denir)
Bütün feleklerin yer aldığı bölgede (eflak), burçlar bölgesi anlamına mıntıkat ûl -büruç yer alır (Koç, Boğa, ikizler, Yengeç, Aslan, Başak, Terazi, Akrep, Yay, Oğlak, Kova ve Balık burçları) Feleklerdeki yıldızların ve burçların insanoğlunun yazgısında etkin rol oynadıkları hakkındaki inanç, günümüzde de yaygın bir biçimde sürmektedir