Bukalemun

Bukalemun





Bukalemunlar bildiğimiz kertenkeleleri, ayrıca iguana ve varan gibi ilginç sürüngen türlerini kapsayan kelerler alttakımının üyeleridir {bak Keler) Bu grubun öbür üyeleri arasında da renk değiştirme özelliği görülmekle birlikte, bukalemunlar belirli koşullarda hızla renk değiştirme yeteneğinin simgesi sayılır Genellikle ağaçlarda yaşayan bu sürüngenlerin, hepsi Eskidünya' da dağılmış 90 kadar türü vardır

Bunların hemen hemen yansı Madagaskar'da, geri kalanların çoğu Afrika'da, Sahra Çölü'nün güneyinde yaşar Ayrıca Sri Lanka (eski Seylan) ve Hindistan'da bir, Arabistan'da da iki tür bukalemun bulunur Akdeniz bukalemunu denen bir tür de Akdeniz'in güney kesimlerinde, bu arada Türkiye'nin Ege ve Akdeniz bölgelerinde yaşar Ortalama 1520 cm uzunluğunda olan bukalemunların bazı küçük türleri ancak 7,5 cm uzunluğundadır; oysa Madagaskar'da yaşayan dev bukalemunların uzunluğu 60 santimetreyi bulur

Bukalemunun renk değiştirmesi, derisindeki pigmentlerin bir araya toplanıp yoğunlaşmasına ya da dağılmasına bağlıdır Sinir sisteminin denetimi altında olan bu süreç, sanıldığının tersine çevredeki renklerle yakından ilişkili değildir Gündüzleri doğrudan gün ışığı almadığı zaman bukalemunun rengi gri ya da yeşildir Kızgın güneş ışığında hayvanınrengi koyulaşır; akşama doğru da iyice açılarak krem rengine dönüşür Kısacası bukalemun, bulunduğu ortamın renklerine uyum

sağlamaktan çok aldığı ışığın şiddetine bağlı olarak, ayrıca heyecan, korku gibi duyguların etkisiyle ve düşmanlarından korunmak amacıyla renk değiştirir
Bukalemunun gövdesi ağaçların üzerinde yaşamaya uyarlanmıştır İkisi ya da üçü kaynaşmış olan ayak parmaklan ile tek olan başparmağı tıpkı maymunlarda ve insanda olduğu gibi karşılıklı gelebildiği için, hayvan ince dalları sıkıca kavrayabilir Ayrıca uzun kuyruğuyla dallara tutunup sarkabilir; kullanmadığı zaman da kuyruğunu bir halat gibi kıvrık tutar Bukalemunun dili neredeyse gövdesi ile başının toplam

uzunluğuna yakındır Daha çok böceklerle beslenen bu sürüngen, uzun dilini hızla ileriye doğru fırlatarak ucundaki yapışkan yumruyla avını yakalayıp yer Su gereksinimini ise yapraklardaki çiy ya da yağmur damlalarını yalayarak giderir Koni biçiminde birer gözkapağıyla örtülü olan iri ve patlak gözleri birbirinden bağımsız hareket eder Böylece iki gözüyle değişik yönlere bakabilir; ama avlanırken genellikle iki gözünü de avına odaklayarak hareketlerini yakından izler

Bukalemunların çoğu, sayısı 240 arasında değişen yumurtalarını toprağa ya da çürüyen ağaç gövdelerine bırakır Güney Afrika'da bulunan birkaç türün yavrulan ise yumurtadan çıkmış olarak doğar Bazı türlerin başında boynuzsu çıkıntılar vardır Daha çok erkekte bulunan bu boynuzlar bölgeyi savunma sırasında bukalemuna korkutucu bir görünüm vererek düşmanlarını kaçırmasına yardımcı olur

Familyası:


Bukalemungiller (Chamaeleontidae) Yaşadığı yerler: Güney İspanya, Kuzey Afrika ve Güney illerimizde boldur Özellikleri: Renk değiştirerek çevreye en iyi şekilde uyum sağlar Çeşitleri: Âdî, Sudan, Dağ ve Pars bukalemunu en çok bilinenidir
Pullu sürüngenlerden renk değiştirebilme özelliğine sâhip, yavaş hareketli bir hayvan 85 kadar türü bilinmektedir Vücûdu yandan basıktır Ağaç dallarında yaşar Ayak ve kuyruğu ile ağaç dallarını kavrar Çoğu 20-30 cm boyundadır Derisinin içinde yer alan “kromotofor” denen renk hücreleri sâyesinde rahatlıkla renk değiştirerek yılan ve yırtıcı kuş gibi düşmanlarından kendini korur






Başının tepesi miğferlidir Bâzılarında boynuz gibi çıkıntı bulunur Beş parmaklı ayaklarının iki parmağı bir yanda, üçü karşı tarafta olduğundan ağaç dallarını kerpeten gibi kavrar Avına çok yavaş yaklaşır



Boyuna yakın uzunluktaki ucu yapışkan dilini, hızla böceklere fırlatarak avlanır Zehirli değildir, insana saldırmaz Bukalemunun şaşılacak özelliklerinden birisi de, birbirinden bağımsız hareket eden gözleridir Bir gözü ile önde avını görürken, diğer gözüyle yan ve arka kısmını gözleyebilir Doğu Afrika ve Madagaskar’da bir metreye yakın bukalemunlar vardır


Uzun, yapışkan ve vantuzlu dilleriyle küçük memeli ve kuşları avlayabilirler Bukalemunlar yaz sonunda toprağa kazdıkları çukurlara birkaç düzine yumurta yumurtlayarak toprakla örterler 3-4 ay içinde yavrular yumurtadan çıkarak hemen avlanmaya başlarlar


Bukalemunlar toprak yüzeyinde yürüme ve çukur açmada büyük zorluk çekerler Bir kısım bukalemunlar ovovivipardır, yâni yumurtalar ana karnında açılarak yavrular doğar Bâzı ilkel toplumlar tarafından bukalemun uğurlu sayılmış ve korunmuştur Böcek avladığından faydalı bir hayvandır