İmgelem

imgelem a insanın, bir deneyim, bir algılamayla bildiği bazı nesneleri ya da olayları şimdiki zamanda zihninde canlandırmasını sağlayan ruhsal işlev; imgesel bellek; muhayyile, düşgücü, hayalgücü: insanın, imgeleminde, daha önce yaşamış olduğu yerlere gitmesi Geçmişte yaşanmış bir sahneyi imgeleminde yeniden görmek, imgelemde bütün canlılığını koruyan bir olay



—ansikl Fels Platon, imgelemi, gerçeklik kazandırmak istediği gerçekdışı bir imgeyi zihinde canlandırmayı sağlayan yeti olarak anlar: "Böylece biliyoruz ki, bir tek sanatla, her şeyi meydana getirebildiğini söyleyen bir adam, () elindeki ressamlık sanatından kuvvet alarak () vücuda getirmek istediği her şeyin asıl gerçeğini yaratabileceği hayalini verir" (Sofist, 234 B)

Böylece, imgelem, felsefi düşüncenin başlangıcından bu yana, hep bir yanılgı kaynağı olarak görülmüştür Yanılgının nedeni, imgelemin, olduğundan başka bir şeyin, yani algının yerini almak istemesidir imgelemde canlandırdığımız varlıklara herhangi bir nesnel gerçeklik yükleye-meyeceğimiz için, Aristoteles de aynı görüşü paylaşıyordu, ama yine de İmgelemin, ruhsal bir süreç olarak, duyumdan türediğini, "edim halindeki duyumun doğurduğu bir hareket" (Peri Psykhe [Ruh Üstüne], 3, 4) olduğunu ileri sürüyordu

Descartes'la, imgelem, duyularla bilebildiğimiz nesnelere ilişkin bir bilgi halini alır Descartes, iki türlü imgelem kabul ediyordu: ruhun bir yetisi olan ruhsal imgelem ve bedensel imgelem Bu sonraki de, üretken imgelem (şekillerin izlerini saklayan İmgelem) ve yaratıcı imgelem (yeni şekiller yaratan imgelem) olarak ikiye ayrılmaktaydı Descartes şöyle der: "Bende bulanan ve maddesel şeyleri incelemeye koyduğum zaman yararlandığımı deneyimlerimle fark ettiğim imgeleme yetisi, beni onların varlığına inandırabllmektedir: çünkü, imgelemin ne olduğunu dikkatle incelediğimde, onun, kendi içinde bulunan ve her yerde kendisiyle var olan cisme bir uygulanmasından başka bir şey olmadığını anlıyorum -[] öyle ki, bu tür düşünmenin saf düşünmeden farkı, saf düşünme sırasında zihnin adeta kendi üzerine dönmesine ve kendisinde bulunan fikirlerden birini ele almasına karşılık, imgeleme sırasında cisme dönmesinden ve bunu kendi oluşturduğu ya da duyular aracılığıyla aldığı fikre uygun bir şey olarak düşünmesinden ibarettir" (Metafizik düşünceler, 6)

Spinoza'ya göre, imgeleme, insanın doğal tavrıdır Gerçekten de, "Doğanın sıradan düzenine göre" yaşayan bir insanın ilk işi, eylem gücünü imgesel biçimde ileri sürmektir: "Ruh, elinden geldiği kadar bedenin gücünü artıran ya da tamamlayan şeyi imgelemeye çalışır" (Etika, 3,12) Spinoza'ya göre, İmgelem, ikinci sıradan bir yanılgı kaynağı olmakla birlikte, zihinsel ya da duyusal imge, kendi başına yanlış değildir; imgelemin yanılgı kaynağı olmasının nedeni, bu yanılgıyı giderebilecek bir bilginin bizde bulunmamasıdır: "Bize şeylerin şekillerini aynen vermese-ler bile sanki hazır bulunuyorlarmış gibi gösteren beden duygulanımlarına, şeylerin imgeleri diyeceğiz

Ve Ruh, cisimleri bu durumda seyrettiğinde, onun imgelediğini söyleyeceğiz İşte burada, yanılgının ne olduğunu göstermek için, önce Ruhun imgelemelerinin, kendi başlarına ele alındıkları zaman, hiçbir yanılgı içermediklerini belirtmek isterim Başka bir deyişle, Ruh, imgelediği için yanılgıya düşmez; fakat, kendisinde var olarak imgelediği bu şeylerin gerçekten var olmadığını kabul eden bir fikirden yoksun olduğu için yanılgıya düşer Gerçekten de Ruh, kendisinde var olmayan şeyleri varmış gibi İmgelerken, aynı zamanda bu şeylerin gerçekte var olmadıklarını bilseydi, hiç şüphesiz bu imgeleme gücünün kendi doğasının bir erdeminden geldiğini düşünecek, yoksa bir kusurundan geldiğini düşünmeyecekti Bu imgeleme yetisi, Ruhun yalnızca kendi doğasına bağımlı olsaydı, yani Ruhun sahip olduğu bu imgeleme yetisi özgür bir yeti olsaydı, bu söylediklerimiz daha da doğru olacaktı" (IEtika, 2, 17, Notlar)

Spinoza'nın, yeniden saygınlığa kavuşturduğu imgelem, Kant'ta, duyu ile tamal-gının yanı sıra, "bilginin üç öznel kaynağından birini oluşturur Kant'a göre: "imgelem, bir nesneyi, bulunmadığı zaman bile, sezgide canlandırabllme gücüdür" (Kritik der Reinen Vemunft [Salt Aklın Eleştirisi], 1, 1, 3) Kant, imgelemde, deneyden bağımsız olarak etkinlik gösteren üretici yetiyi, deneye bağlı olan kopyacı yetiden ayırır: "imgelem, kendiliğinden bir etkinlik olduğu ölçüde, ona bazen üretici imgelem adını veriyorum ve böylece, onu kopyacı imgelemden ayırıyorum Bu sonrakinin oluşturduğu sentez, yalnızca ampirik yasalara, çağrışım yasalarına bağlıdır ve bunun İçin de a priori bilginin olabilirliğini açıklamaya hiçbir katkısı olamaz Bu yüzden, bu tür imgelem, transsendendal felsefeye değil, ancak ruhbilime aittir" (Kritik der Reinen Vernuntt, 1, 1, 1)

Sartre, hem kendisinden önceki felsefi açıklamalardan, hem de Bergson'unkine benzer ruhbilimsel açıklamalardan ayrılmaya çalıştı: "Bergson, her konuyu kapsayan bu öğretiden (çağrışımcılık sözko-nusudur) tek kurtuluş çaresinin, İmgenin kendisine dönmek ve bunun bir nesneden köklü farkını kanıtlamak olduğunu göremedi" (imagination [imgelem]) Sartre, iimagination'da (1936) ve l'imagi-naire'de (imgelem dünyası) [1940], imgelemin, nesneslz bir algı olduğunu tekrarlayıp durmanın hiçbir işe yaramadığını göstermeye çalıştı Çünkü, Sartre'a göre bu anlayış, imge, şey'in bir görüntüsü olsa bile, neden dolayı onun hiçbir zaman bu görüntüyle karışmadığını açıklayamaz Sartre'a göre, imgelem bir bilinçtir, var olmayan şeye yönelmenin bilincidir Bilincin statüsü de zaten budur, çünkü o bir yönelmişliktir*, yani var olmama kipinde yer almadır