Havalandırma

HAVALANDIRMA a

1 Havalandırmak eylemi

—2 Havalandırmayı sağlayan düzenek: Havalandırma borusu Bu odanın
havalandırması yetersiz

—Derle Postları, güderi yapımı sırasında yağda tokaçlarken, belli zaman aralıklarıyla açık havada tutmak işlemi ¡Sepicilikte, derinin kurutulması sırasında, deriyi kusursuz bir düzlüğe sahip olması için ikinci kez rüzgâra tutmak işlemi

—Fizyol Akciğer havalandırması, solunum hareketleri İle akciğer alveollarında-ki havanın yenilenmesi (Alveolların havalandırılması her bölgede aynı değildir; normal hallerde, büyük bir çaba dışında, akciğerlerin tepeleri çok az havalandırılır, patolojik bir durum sözkonusu olunca, bir konjestlyona, dolgunluğa, bir bronş engeline, diyafram felcine vb bağlı olarak akciğerin bir bölümü anormal bir havalandırma bölgesi olabilir

—Isıt havld Bir mekânın havasını doğal yolla değiştirme

—Bir mekânın havasını mekanik aygıtlarla değiştirme

—inş Düşey boşaltma borularını uzatan ve bunların açık havaya açılmasını sağlayan boru donatımı bölümü ||ikincil havalandırma, boşaltım boyunca gerekil havayı taşımak ve sifonların su yüksekliğinin emilmesine engel olmak için döşenen boru

||Statik havalandırma bacası, üzerine bir tür baca şapkası takılan ve böylece rüzgâr etkisiyle kiril havanın çekilmesi sağlanan havalandırma kanalı

I—Mad oc Yeraltı maden ocaklarında genellikle vantilatörlerle havayı değiştirme işlemi (Bk ansikl böi)||Haı/a/anc//mıa borusu, kör bir galeriyi havalandırmada kullanılan ve geçirlmsizleştlrilmiş bezden, saçtan ya da plastik maddeden yapılan büyük çaplı boru ||Havalandırma perdesi, maden ocaklarında havalandırma düzeneği,

—Metalürj Döküm kumunu havalandırma, uygun bir işlemle görünen yoğunluğunu azaltma

—Petr san Depoları havalandırma, çevre sıcaklığındaki değişimler depolanmış bir ürünün hacmini ve buhar basıncını değiştirdiğinde, bir stoklama deposundaki havayı emme ya da buharı dışarı atma

—Pnömol Havalandırma hastalığı, havalandırma aygıtlarının boşluklarında asalak yaşayan organik toz halindeki mikroorganizmaların (sıcaksever aktlnomisetler) solunum yoluyla alınmasına bağlı, bağışıklık sistemiyle İlgili akciğer hastalığı (Ayrıca "lejyoner hastalığı"na neden olan mikroorganizmaların da büyük yapıların havalandırma aygıtlarında geliştikleri düşünülmektedir)

—Reanim Yardımcı havalandırma SOLUNUM YARDiMrnın eşanlamlısı

—San Havalandırma donanımı, havalandırmaya ya da kimi İşlemlerin gerektirdiği hava akımını oluşturmaya yarayan makine ya da makineler topluluğu, havalandırma merkezi, bir fabrikada kompresörlerin yerleştirildiği bölüm

—Teknol Hava değişimini sağlayan teknik ya da donanım (Bk ansikl böl)

—Tekst Boya banyosundan çıkarılan bir kumaşa ya da çileleri parlatmak için İpeklere hava vermek İşlemi ||Bir hav makinesi üzerinde gerçekleştirilen ve yünlü ya da pamuklu dokumalara tüylendirme yoluyla pelüşlü ve yumuşak bir görünüm veren işlem

—ANSİKL Bayınd Demiryolu tünellerinde havalandırmanın amacı lokomotiflerden yayılan ısının ve Diesel motorlarından çıkan zehirli gazların dışarıya atılmasıdır Karayolu tünellerinde Diesel motorlarından yayılan dumanlara rağmen görüşün yeterli olmasını sağlamak ve özellikle taşıt motorlarından çıkan zehirli ya da pis kokulu gazların havadaki yüzdesini belirli bir sınırın altında tutabilmek için havalandırma yapılır Başlıca kirleticilerden olan karbon monoksidln yüzdesi ve havanın ışığı ne ölçüde soğurduğu optik yöntemlerle ölçülebilir Doğal havalandırmanın etkinliği, tünelin durumuna, tünel başlarının yükseklik farkına ve meteorolojik koşullara bağlıdır ve sınırlıdır Tünel içindeki trafik tek yönlüyse, trenlerin ya da taşıtların sürükleyici etkisiyle havalandırma sağlanabilir Bunun İçin demiryolu tünellerinde, trenin geçişi sırasında havanın atılması ve yenilenmesi için tünel başı tavanlarına birer kapı yerleştirilebilir Bir kilometreden daha kısa olan tek yönlü karayolu tünellerinde trafiğin hızlı bir biçimde sürekli akması sağlanabiliyorsa, böyle bir havalandırma yeterlidir Boyuna havalandırmada taşıtların sürükleyici etkisi hızlandırıcılarla artırılır Bu yöntem, hızlandırıcıların düşük verimli olması ve tünelden geçenleri rahatsız edecek hava akımlarını önleme zorunluluğu nedeniyle ancak sınırlı olarak uygulanabilir Enine havalandırmada tünele uzunluğu boyunca bir yandan düzenli olarak taze hava verilirken, öte yandan eşit miktarda kirli hava çekilerek dışarı atılır En uzun karayolu tünellerinde uygulanan havalandırma yöntemi budur Yarı-enine havalandırmada, tünele boydan boya, düzenli olarak taze hava gönderilebilir ve kirli havanın tünel başlarından dışarı çıkması sağlanır Yangın sırasında dumanların dışarı atılabilmesi için havanın tünel içine ters yönde gönderile-bilmesi de öngörülmelidir Kimi durumlarda, bu son iki sistem arasında kalan düzenler de uygulanmaktadır

—Mad oc Yeraltı işletmelerinde havayı sürekli olarak yenilemek gerekir Çünkü çalışanların solunumu, odun, kömür vb gibi maddelerin yükseltgenmeleri ve öbür yanma olayları (patlayıcı maddeler, patlamalı motorlor) oksijen tüketimine yol açar Bu tüketimi dengelemek için ocağa kişi başına 50 i/sn debiyle taze hava vermek gerekir Ayrıca aşağıdaki zararlı etkenleri boşaltmak için de hava akımına başvurulur:

—zehirli gazlar (uranyum ocaklarında radyoaktif radon, karbonmonoksit, patlama ya da egzos gazları ndaki azot oksitler, bazen yeraltı sularındaki hidrojensülfür);

—patlayıcı gazlar (grizu);

—ısı (elektrik motorları, bütün yükseltgen-meler ve sürtünmeden doğar; ayrıca ka-yaç içinde bulunan ve bölgenin jeotermik gradyanına göre derinlikle artar);

—su buharı (ocak içinde buharlaşma)
Hava debisi, her maden ocağında zararlı en önemli etken göz önüne alınarak, kesin standartlara göre belirlenir; bu debi makineleşme düzeyi zayıf küçük ocakların gerektirdiği birkaç m3/sn ile derin kömür ocaklarında istenen yüzlerce m3/sn arasında değişir

Doğal havalandırma birkaç m3/sn'lik hava debisi için yeterli olabilir; ancak daha önemli debileri karşılamak için ek olarak vantilatörlerle ikincil havalandırmaca başvurmak zorunludur Vantilatörler maden ocağı hava girişleri ile hava çıkışları arasında hava dolaşımını güçlendirir Hava akımı şantiyenin gereksinimleri uyarınca kendiliğinden dağıtmaz; devrenin çeşitli dallarından (galeriler, kuyular, şantiyeler) kaynaklanan karşıt hava dirençlerini göz önüne almak gerekir Dolayısıyla havalandırma donanımını ocağın her kesimi gerekli temiz havayı alabilecek biçimde düzenlemek zorunludur Ana havalandırma aşağıdaki şekilde düzenlenir:

—emici havalandırma ile üfleyici havalandırma arasında seçim; birine türde hava çıkış ağzına yerleştirilen vantilatör ocakta basıncı düşürerek hava girişini sağlar; ikinci türde ise hava giriş ağzına yerleştirilen vantilatör ocak içinde basıncı artırarak kayaçlardaki gazların açığa çıkmasını sınırlar;

—yükselen havalandırma ile alçalan havalandırma arasında seçim; birinci yöntemde en kısa yoldan ocağın en alt kesimlerine inen temiz hava tekrar şantiyenin üst kesimlerine doğru yükselir; böylece havadan daha hafif olan grizunun seyrelmesini kolaylaştırır; bu olgu kömür ocaklarında yükselen havalandırma yöntemine başvurmanın yararını açıklar;

—çapraz havalandırma ile döngülü havalandırma arasında seçim; ilk türde hava giriş ve çıkışı yatağın iki ucuna yerleştirilir, bu yöntem yerüstü işletmelerinin dağınık biçimde kurulmasına yol açar; ikinci türde hava giriş ve çıkışı birbirine çok yakındır, dolayısıyla hava akımında önemli kaçaklar doğurur Bununla birlikte havalandırma terelerini açmada çap genişletme makinelerinin getirdiği kolaylık hava akımının en İyi biçimde dağılımını sağlayan çapraz havalandırma yönteminin yaygınlaşmasını sağladı
ikincil havalandırma kör galeri çalışmalarında zorunlu bir yöntemdir; bu yöntemde iyi havalandırılan bir galeriyi kör galerinin ucuna bağlayan bir havalandıma borusundan mekanik yolla hava emilir ya da üflenir

Hava akımını istenen yerlere yöneltmek için genellikle bazı hava geçiş yollarını kapamak ya da en azından havalandırma barajları, frenler (havalandırma bezi) ya da havalandırma kapılarıma hava direncini artırmak zorunludur Bununla birlikte bir galeriyi personel ve malzeme dolaşımı için açık tutmak gerekiyorsa, havalandırma eklüzleri yerleştirilir; bazen bu eklüz-lerin yerini hava perdeleri alır; bu teknikte çeperlere koşut lülelerle galeri merkezi yönünde sıkıştırılmış hava üflenerek direnç sağlanır; bu da makinelerin dolaşımını engellemez Nihayet sıcak ve nemli ocaklarda, bileşke sıcaklığın 30 °C'ı aşması halinde genellikle şantiyelerin hemen yakınına kurulan hava soğutma sistemlerine başvurulur

• Havalandırma yasaları Bir devrenin bütün dallarındaki hava direnci bilinirse, debi dağılımı yeterince duyarlı olarak hesaplanabilir; bu amaçla ya bir denklem sisteminin bilgisayarla yaklaşık çözümüne ya da devrenin her dalı ve her vantilatör bir elektronik bileşenle gösterilerek örnekse-meli benzeşim yöntemine başvurulur Gerçekten devrenin her dalındaki (A X) yük yitimi, dalın (R) hava direncine ve (Q) debisine deneysel AX=RQ2 bağıntısıyla bağlanabilir Devrenin her düğümüne birinci Kirchhoff yasası uygulanır: düğümden çıkan debi giren debiye eşittir Herhangi iki düğüm arasında ise ikinci Kirchhoff yasası geçerlidir: izlenen yol ne olursa olsun, yük farkı değişmez
Gözlü şebekeler kuramı, yazılabilen bütün denklemler arasından, değişkenlerin sayısına eşit ranklı bir denklem sisteminin seçilebileceğini gösterir Bu sistemin çö-zümündeki temel güçlük kimi denklemlerin ikilenlk biçiminden kaynaklanır —Teknol Çeşitli amaçlar taşıyan havalandırma donanımlarına genellikle insanların ya da hayvanların barınaklarında sağlanan bir ortam oluşturmak için başvurulur Bu halde insanların varlığından, sanayi-sel ya da konutsal etkinliklerinden doğan zehirli, zararlı ve rahatsız edici ürünleri boşaltma sözkonusudur

Bu tür donanım, vantilatörle ya da doğal çekmeli havalandırma borusuyla kirli havayı dışarı atan bir boşatma düzeneği içerir Dışarı atılan kirli havanın yerini yapı duvarlarının geçirgenliği nedeniyle içeri sızan ya da giriş ağızlarından gelen yeni hava alır Her konutta bu tür bir düzenek bulunmayabilir; bu durumda, hava akımının en az kirli odadan başlayarak en kirli olana doğru dolaşımı yeğlenir Örneğin konutlarda havanın mutfaktan, banyodan ya da tuvaletten boşalması sağlanır Nitekim dış hava oturma ya da yatak odalarından girip temizledikten sonra mutfak, banyo ya da tuvalete yönelerek dışarıya ulaşır Kirli hava çatıdaki bir havalandırma sistemiyle mekanik olarak boşaltılıyorsa denetimli mekanik havalandırmadan söz edilir

Havalandırmanın ısıyı azaltma, nemi ve kokuları giderme gibi amaçları da vardır Nem giderme, mutfak ve diğer odaların kokularını doğrudan dışarı atma gibi işlevler yukarıda adı geçen denetimli mekanik havalandırmanın amaçlarından birini oluşturur Kirlenme ve nem kaynakları üzerine uygun davlumbazlar yerleştirilmesi havalandırmanın etkinliğini büyük ölçüde artırır

İç ortamdaki aşırı sıcaklıkları önlemek sözkonusu olduğunda, havalandırma donanımı, yalnızca iç havayı çok miktarda dış havayla değiştirerek iç sıcaklığın dış sıcaklığa yaklaşmasını sağlar; gerçek serinletici etki yaratmaz Bununla birlikte dış sıcaklık çok yüksek olmadığında havalandırmanın oluşturduğu hava akımının hızı, kimi kez iç ortamda rahatlık duygusunu artırabilir Bir oturma ortamında havayı devindirmek için doğrudan vantilatör kullanımının nedeni de budur