Viyana

Viyana




Avusturya'nın başkenti ve ülkeyi meydana getiren dokuz federal eyaletten biri Avusturya’nın kuzeydoğusunda, Tuna Nehri kıyısında yer alır Nüfûsu bir buçuk milyon (metropoliten alanınki ise iki milyon) civarındadır Yüzölçümü 415 km2, metropoliten alanınki ise 3862 km2dir Viyana’da tipik bir kara iklimi hüküm sürer Ortalama sıcaklık ocakta 0°C, temmuzda ise 20°C’dir


Viyana Avusturya'nın başkenti ve ülkeyi meydana getiren dokuz federal eyaletten biri Avusturya’nın kuzeydoğusunda, Tuna Nehrikara iklimi hüküm sürer Ortalama sıcaklık ocakta 0°C, temmuzda ise 20°C’dir

Viyana idari bakımdan 23 ilçeye ayrılır Şehir merkezini kısaca Ring olarak isimlendirilen Ring Caddesi çevreler Ring Caddesindeki yapıların en meşhuru, değişik üsluplarda inşa edilmiş İmparatorluk Sarayıdır Sarayda Avusturya Milli Kütüphanesi ile Albertina ve başka müzeler yer alır Ring Caddesindeki diğer meşhur yapılar Adak Kilisesi ve Borsa Binasıdır Viyana Üniversitesi Adak Kilisesinin yanında olup, Avrupa’daki en eski üniversitelerden biridir

Viyana’nın ekonomisi sanayi, ticaret ve turizme dayanır Avusturya ekonomisinin neredeyse yarısı Viyana’daki ekonomik faaliyetlere dayanır Başlıca sanayi dalları makine, elektrikli alet, kimyasal madde ve metal üretimidir Viyana’da her yıl iki defa (mart ve eylül aylarında) düzenlenen milletlerarası ticaret fuarı Avusturya ekonomisine önemli katkılar sağlar




Viyana Avusturya’nın kültür merkezi olmasının yanısıra dünyanın başta gelen müzik merkezlerinden biridir Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert ve daha birçok meşhur müzisyen Viyana’da yaşamış ve çalışmalarını orada sürdürmüştür Viyana’da 30’dan fazla müze vardır Habsburglara, Kutsal Roma-Germen İmparatorlarına ve müzisyenlere ait eşyaların sergilendiği birçok koleksiyon bu müzelerde sergilenir Viyana aynı zamanda kendine has atmosferi olan kahvehaneleriyle meşhurdur Yüzyıllardan beri Viyanalıların hayatında mühim rol oynayan bu kahvehanelerden bazıları meşhur sanatçıların ve yazarların buluşma yeri olarak tanınmıştır kıyısında yer alır Nüfusu 1651000 (metropoliten alanınki ise iki milyon) civarındadır Yüzölçümü 415 km2, metropoliten alanınki ise 3862 km2dir Viyana’da tipik bir


Viyana tarihi

Roma'lılar Viyana'da




Avrupa kıtasının bir çok sehrinin kurulumasında olduğu gibi, Viyana'nın kuruluşu da eski Roma'lılara kadar uzanıyor Milattan önce 1 yy'da Vindobona adında askeri bir kamp kuruldu Şehrin göbeğinde kurulan bu kampı çevreleyen kalın bir duvar vardı ki, bugünki şehir merkezinde bulunan sokak ve caddelerin şekillenmesinde etken olmuştur Roma İmparatorluğu'nun 4 ve 5 yy çöküşüyle birlikte, Vindobona askeri kampıda kayboldu Bu çöküşte askeri kampta çıkan yangınların büyük bir payı vardı


Erken Ortaçağ

5yy'dan 9 yy'a kadar Tuna nehrinin etrafındaki yerleşimcilerin akıbeti hakkında yazılı kaynak yoktur Fakat yapılan arkeolojik araştırmalar neticesinde, belli bir kısmın orada kaldıklarını gösteriyor 13 yy'a kadar bu yerleşimciler kendilerini önceden inşaa edilen kalın duvarlar sayesinde dış saldırılara karşı korumuşlardır Karolinger devrinde ise ilk kiliselerin kurulduğu tahmin ediliyor 9 ve 10 yy ilk defa Viyana adı anılsa bile, bir şehiri gerçek manada andıran gelişmeler ve belirtiler yoktu Ayrıca bu zamanda Macarların topraklarını genişletmek adına yaptıkları girişimler, bölge sakinlerinin başını ağırıtmaya başlattı

Viyana Ortaçağda

Lechfeld çatışmasında (955) ve Avusturya kontluğunun Babenberg ailesi tarafından kurulmasından sonra (976) şehirin temeli kurulmuş ve kalkınma adına ilk adımlar atılmaya başlandı Şehrin gerçek manada saygınlık kazanması Babenberg ailesinden çıkan beyler ağırlıklarını göstermesi ile ancak 12yy'da sağlanmış oldu


12 yy ortalarına kadar Babenberg'lerin merkezi Viyana'nın batısındaydı 1150'de beylikler merkezini Viyana'ya taşıdılar ve ilk manastırı (St Maria bei den Schotten) kurdular Manastır sayesinda halkın yöneticilerine daha kolay irtibat kurabilme imkanı doğdu Halk artık yöneticilerinden büyük hizmetler beklemeye başladı Şehirin gelişmesinde örnek olarak Bavyeral'in başkenti Regensburg'a alında Ortalama 40 yıl içinde Viyana bu şehiri geride bıraktı 1200 senesinde her ortacağ-şehirinde olduğu gibi Viyana'nın da etrafına şehir duvarı örüldü Artık sivil topluluk özel bir ayrıcalık konumuna geldi (1221) Köln şehrinden sonra Viyana Babenberg devletinin en önemli şehirleri arasına girmeyi başardı O devirde Tuna nehrini kullananlarla Babenberg ailesi kapsamlı ve ağır bir ''uyma kılavuzu'' diretti Ayrıca Venedig'le de çok önemli ticari anlaşmalar imzanladı Ticaretin bu derece iyi olmasının bir başka sebebi tüccarlara verilen şartlı depolama-bekletme hakkı idi (Stapelrecht) Yabancı mallar Tuna nehrini geçmeden önce Viyana'lılara satışa sunulması şarttı Ticaretten elde edilen paralarla hayat standardi yükseldi Önemli sokaklar inşaa edildi Şehir duvarların dışında bulunan yaşam gelişti

Geç Ortacağ




Halkın Babenberg ailesiyle girdiği bazı çatışmaları gözardı edersek, bu devir toplum özerkliliği açısından en parlak dönem olarak kabul ediliyor 1330'te Friedrich'in ölümüyle Babenberg'ler tacı kaybettiler ve ortalama yüz yıl sonra 2 Albert ile tekrar sahip oldular 14 yy'da birçok değişiklik söz konusuydu Şehrin manzarısı gotike döküldü ve 17yy kadar bu devam etti Aynı şekilde Viyana Evrenkenti(?) kuruldu


Şehrin ekonomi zemini ticari ilişkilerle şarap üzerine kurulmuştu Şarap en önemli ihracattı Yüksek kalitede üretilen şaraplar dışarıdan ithal edilen şarapların yasaklanmasıyla, bir numaraya oturdu Bundan Macaristan'da nasibini aldı Gerginlik yavaş yavaş tırmanmaya başladı ve 15yy ufak şekilde savaşlar başladı Bu savaşlar Viyana ekonomisini derinden etkiledi Büyük ticaret kuruluşları ile şehirde bulunan iş adamları Habsburg ailesine baskı yaptı


Habsburg ailesi ise bu baskıya dayanamayıp kurmuş olduğu sıkı ticarı ağını gevşetmek zorunda kaldı ve 16yy kıral Maximilian tarafından şartşı depolama hakkını (Stapelrecht'i) yürürlükten kaldırıldı

Yenicağ

1529'da Türkler Viyana kapılarına dayandılar ve malup oldular Bu savaştan sonra Viyana yeniden bir yapılanmaya gitti Ortacağ'dan kalmış eski şehir duvarları bir hayli harap olmuştu ve yeniden elden geçirildi Örnek olarak İtalyan kale burçları alında Yapılandırma 17yy kadar sürdü Şehir duvarlarının çevrisi boş bırakıldı (Glacis) Şehir duvarlarını içinde bulunan binalar barok esintisine kapılarak artık yeni bir görünüm içine girdiler

18 Yüzyıl

Örülen yeni şehir duvarlı sayesinde İkinci Türk kuşatmasını atlatıldı Ama şehirde bir çok bina ağır hasar gördü Yeni bir kararla yapılanmalar şehir dışında hızlandırıldı "Linienwall" adı altında bir diğer duvar örüldü Bu duvar önce askeri amaçlı yapılmış olsada, sonra vergilendirmek için sınır kapısı olarak kullanıldı


18yy itibaren dış yerleşimde bir canlanma görüldü Canlanma ruhani mülk sahiplerinin arazilerinin parsellenmesi sonucunda gerçekleşti Tuna nehrinin yukarısında bulunan Augustiner-Chorherrenstift Klosterneuburg'tan esinlenen diğer yöre sakinleri oraya geldiler Bugünki Floridsdorf veya Gaudenzdorf adları o zamanki ruhani liderlerin adlarıdır (Floridus Leeb ve Gaudenz Andreas Dunkler)

Mart öncesi Viyana

19 yy Napolyon Bonaparte Viyana'yı kuşattıktan sonra surların bazılarını güç gösterisi olarak havaya uçurttu Bakan Metternich (1848) ise surların yeniden yapılanmasına sıcak bakmadı Hatta Hofburg çevresinde büyük hasar vardı Oraya sadece büyük bir kapı yapıldı (Äußeres Burgtor)


Viyana kongresi (1814/15) ile Mart ihtilali (1848) arasındaki sürece "Mart önce"si adı verildi Bu zaman zarfında birçok dalda yenilikler gerçekleşti Müzikte Beethoven veya Schubert gibi klasik müziğin devleri ortaya çıktı Edebiyat da yeşermeye başladı Eserleriyle içtimai hayatı derinden etkileyecek olan edebiyatçilardan Franz Grillparzer ve Ferdinand Raimund bu devirin yazarlardır Sanatta "Biedermeier" kelimesi ortaya atıldı, ve düşünceler mobilya tasarımlarına da sıçradı


Bunun paralelinde sanayileşmeyle birlikte sosyal sorunları yaşanmaya başladı Çocuk çalıştırma, çürük su hatları, kanalizasyon,

14yy'dan 18yy kadar Viyana'da verem salgını görüldü 1830/31 pis su borularından dolayı kolera hastalığı patlak verdi 1500'lü yıllarda Viyana nüfusu 20000'di 1754'te ise 175000'e kadar çıktı

Ringcaddesi zamanı

İhtilal senesi olan 1848'de geçici bir anayasa kuruldu Bu anayasayla toprak sahiplerinin hakkı kaldırıldı Mülkler artık devlete devredilmişti Bununla birlikte "Linienwall" içinde bulunan yerler bölgelere ayrıldı


Yeni bölgelendirilmeyle beraberinde şehiri çevreleyen surların yıkılması tartışmaya açıldı Askeri kanat buna karşı çıktı 1857'de kral Franz Joseph surların bırakılması yönünde karar aldı Bundan sonra surların yerinde o zamanki gözde olan mimari düzen doğrultusunda meşhur yapılar yükseldi Bugün uluslararası toplantılarda Viyana denildiğinde Ring caddesindeki yapılan o meşhur binalar akla geliyor Bu yapılardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz: Şehir opera binası, müzeler, bakanlıklar,


Viyana görünümünü derinden etkileyen inşaat projelerinden birisi 1869/75 arası Tuna nehrinin yeniden dözenlenmesiydi Ortacağ'dan beri Tuna nehrinin filizlenmiş olarak akması büyük sorunların yaşanmasına sebepti Buna son noktayı koymak için yeni bir taslak hazırlandı Bu taslağa göre Tuna nehrinin Viyana'ya girmesiyle (kuzeybatı) kazılan iki nehir yatağına ayrılacaktı Ana yataktan gemi seferleri geçecek, diğerinden ise (Donaukanal) şehirin atık suları yönlendirilecekti Şehrin sınırlarında ise bu dallanma tekrar ana nehir yatağında birleşecekti Yapılan bu proje iki nehir arasında kalan bölgeye ekonomik canlılık getirdi


19 yy içme suyu sıkıntısı çeken Viyana halkı dağlardan yeni borularla temiz su getirdiler Artik Viyana'lılar şehirlerinin 100 km güneyinden getirilen Alplerin temiz suyunu içmeye başladılar Bütün tedbirlere rağmen tuberkiloz'un (veremin) önüne geçilemedi "morbus Viennensis"Şehrin 1850'den sonra durumu

Şehirde artık toplu taşıtların hayata geçirilmesi şartdı İlk olarak şehir tranvayı (Stadtbahn) şehirin içinde ve etraflarında hizmet verdi Dönemin başında buharla çalışan şehir tranvayı, 20 yy elektrikle çalışmaya başladı


Genel olarak 19yy ikinci yarısından itibaren inşaat sektörü canlandı O devirde kiraci ve ev sahipleri arasında büyük anlaşmazsızlıklar vardı Tipik bir daireye geçitten girildiğinde önce mutfağa geliniyordu Mutfakta ne su, ne banyo, ne de tuvalet bağlantıları vardı Su almak için dairenin dışında bulunan lavaboya (Bassena, Italyanca: Bacino'ya) gitmek gerekiyordu Yüksek kiralar insanların aklını başından almıştı Bundan dolayı "Bettgeher"(=yatağa giden) kelimesi türedi Kişi 1-2 gece kaldıktan sonra gidiyordu


Şehir yönetimi kolları sıvayıp, yeni projeler üretmeye başladı İnşaat, eğitim gibi konulara ağırlık verildi Bununla birlikte 1907'de erkeklere, 1919'da ise bayanlara seçme ve seçilme hakkı tanındı

Büyük bir imparatorluğun merkezinden ufak bir ülkenin başkentine

1 Dünya Savaşının bitmesiyle birlikte, monarşininde de sonu geldi Viyana'nın Avusturya'yla kıyaslanışında Wasserkopf (=su başı) olarak adlandırıldı Çünkü bu merkezde bütün halk toplanıyor ve bunun getirdiği birde hükümlülükler söz konusuydu Koskocaman bir imparatorluğun merkezi artık ufak bir ülkenin başkentiydi


Irkçılık ve 2 Dünya Savası

Faşist olan Almanya ve İtalya arasında kalan Avusturya, bu iki ülkenin siyasi ve ekonomik baskılarına dayanamayıp, 1938 Mart'ında Hitler-Almanya'sına dirençsiz teslim oldu Hitler ilk Viyana ziyaretinde buraya yeni bir düzen getireceklerini vaad etmiş İşsizlik gibi vatandaşı yakından ilgilendiren sorunlara çare bulacağını söyledi Vaadinin altında yatan ise yahudi ırkının kökünü kurutmaktı Bunun için Kasım 1938'de (Reichskristallnacht) bütün sinagoklar ve yahudi mağazalar ateşe verilip yağmalandı


Hitler'in Viyana'ya girmesiyle coğrafik düzen tümüyle bozuldu 21 bölgesi olan Viyana'nın, birden 26'ya yükseldi İkinci Dünya Savaşıyla birlikte açlık ve sefalet günleri yine kapıya gelmişti 1945'in Nisan ayında savaşın sona ermesini halk sevinçle karşılandı

Savaş sonrası

Savaşın sona ermesinden bir kaç gün sonra geçici bir yönetim kuruldu Şehirin hali korkunçtu Her evin ortalama yarısı bombalar esnasında yıkılmıştı 87000 daire yaşanılmaz haldeydi 3000 bomba hunisi sayılmıştı Köprüler yıkılmış, su ve elektrik sistemleri alt üst edilmişti Durum böyle iken, öncelikle temel sorunların çözülmesi yönünde ortak karar alındı Siyasi kanatta aynı sorunlar yaşandı Müttefik birlikler Viyana'yı dört bölgeye böldüler Bir bölgeden diğerine geçmek ancak vizeyle olabiliyordu


1945'in sonlarına doğru belediye seçimleri yapıldı ve artık demokrasinin temelleri tekrar yerleştirildi 100 milletvekili seçildi, bunlardan 58'i sosyalist, 36'i halk parti ve 6'i komunist partisine mensuptu Bundan sonra Viyana'yı tekrar ufaltmak için harekete geçildi Bölge sayısı 26'dan 23'e indirildi


1 sene sonra 15 Mayıs 1955'te devlet anlaşması ile birlikte Avusturya özlediği hürriyetine kavuştu Marshall yardımları sayesinde ekonomi yeniden canlandı

Avusturya'nın başkenti ve aynı zamanda ülkeyi oluşturan dokuz federal eyaletten biridir Ülkenin doğusunda yer alan Viyana eyaleti üç yandan Aşağı Avusturya eyaletiyle çevrilidir Viyana'nın doğudaki Macaristan ve Çekoslovakya sınırından uzaklığı 65 km kadardır (bak Avusturya) Viyana kenti uluslararası bir kültür ve müzik merkezidir Müzik tarihindeki büyük adlardan birçoğu bu kentle birlikte anılır Bu sanatçılardan HAYDN, MOZART, BEETHOVEN, BRAHMS, SCHUBERT, MAHLER, BRUCKNER ve SCHÖNBERG ile STRAUSS AİLESİ'ni ansiklopedide kendi adları altında bulabilirsiniz

Psikanaliz çalışmalarıyla tanınan Sigmund Freud, insandaki kan gruplarını bulan Kari Landsteiner, psikiyatr Alfred Adler, dünyaca tanınmış yazarlardan Stefan Zweig ve Robert Musil yaşamlarını ve çalışmalarını bu kentte sürdürdüler Çek asıllı ünlü yazar Franz Kafka da yaşamının son yıllarını bu kentte geçirdi Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert ve Freud'un evleri günümüzde müze olarak kullanılmaktadır Viyana, Avusturya'nın sanayi ve ticaret merkezidir Bölgede metal eşya, makine, elektrikli araçlar ve kimyasal maddeler üretilir

Gıda, hazır giyim, dokumacılık, kâğıt, mücevher, müzik aletleri, saat, mobilya da önemli sanayi kolları arasındadır 23 ilçeye ayrılmış olan Viyana'nın merkezi olan, tarihsel anıtlar bakımından zengin İç Kent'i (Innere Stadt) iki yanı ağaçlı geniş Ring Caddesi (Ringstrasse) kuşatır Avrupa' nın en ünlü gotik yapılarından Stephansdom (Aziz Stephan Katedrali) İç Kent'tedir Katedralin güneybatısında, 1918'e kadar Avusturya imparatorlarının sarayı olan Hofburg yer alır Saray 13-19 yüzyıllarda, değişik mimari üsluplarda yapılmış çok sayıda yapıdan oluşur "Dünyanın en güzel kitaplığı" olarak bilinen Avusturya Ulusal Kütüphanesi buradadır Saraydaki özel bir bölümde imparatorların hazineleri saklanmaktadır Viyana'da, 1365'te kurulmuş dünyaca ünlü bir üniversite, pek çok güzel kilise, tarih ve sanat müzeleri vardır

Dünyanın en değerli müzisyenlerinin konser verdiği Viyana Devlet Operası 1860'larda yapılmıştır Kentin en yüksek kesimini Viyana Ormanları (Wienerwald) olarak adlandırılan tepeler oluşturur Güney eteklerinde, Tuna Irmağı kıyısında koruluk bir park olan Prater ve Viyana'nın panayır yeri olan Wurstelprater vardır Batıda, bir zamanlar imparator ailesinin yazlık evi olan Schönbrunn Sarayı görülür Imparatoriçe Maria Theresa'nın kaleyi çevreleyen bahçelerde çocukları için kurdurduğu hayvanat bahçesi sonradan geliştirilerek Viyana Hayvanat Bahçesi haline getirilmiştir Viyana eski bir kenttir Bugünkü kentin bulunduğu yerde Keltler bir yerleşme kurmuştu

Vindobona adlı bu kentin yerinde daha sonra Romalılar bir garnizon kurdu İmparator Marcus Aurelius'un İS 180'de burada öldüğü sanılmaktadır Roma İmparatorluğu çöktükten sonra, Viyana 5 yüzyılda Bavyeralılar'ın yönetimine girdi ve kent halkı Hıristiyanlık'ı benimsedi Habsburg ailesi 13 yüzyılda Avusturya'ya geldikten ve kenti gelişen imparatorluğun başkenti yaptıktan sonra burası zenginleşerek önem kazandı (bak Avusturya İmparatorluğu) Avrupa içinde ilerleyen Osmanlılar Viyana'yı 1529 ve 1683 yıllarında iki kez kuşattılar-sa da almayı başaramadılar (bak VİYANA KUŞATMALARI) İkinci kuşatma sırasında Türkler'in doğudan getirdikleri leylak fidanları Viyana'da yetiştirildi ve sonradan Öteki Batı Avrupa ülkelerine yayıldı Viyana'ya kahveyi de Türkler getirdi ve Batı Avrupa'nın ilk kahvehanesi gene Viyana'da açıldı

Napolyon yenilgiye uğradıktan ve Elba'ya sürüldükten sonra (bak Napolyon) Avrupalı devlet adamları Avrupa'nın haritasını yeniden çizmek üzere Viyana'da toplandı Bu toplantı Viyana Kongresi (1814-15) olarak bilinir Kent 19 yüzyıl boyunca Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun başkenti olarak gelişti ve zenginleşti 1857'de eski kent surları yıkılarak yerine Ring Caddesi yapıldı Bunun çevresine opera, kent meclisi ve parlamento gibi yeni ve güzel binalar yapıldı

I Dünya Savaşı'ndan sonra 1918'de imparatorluk parçalandı Viyana sınırları daralan yeni Avusturya Devleti'nin başkenti oldu 1938'de Nazi Almanya'sının işgaline uğrayan kent, 1945'te SSCB tarafından kurtarıldı ve dört işgal bölgesine ayrıldı 1955'te, II Dünya Savaşı'nın bitiminden 10 yıl sonra İngiltere, Fransa, ABD ve SSCB kuvvetlerinin işgali sona erince özgür bir kent oldu Bugün kentte bazı uluslararası kuruluşların merkezleri bulunur Bunlardan biri de Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'dır Viyana'nın anakent nüfusu 1482825'tir (1988)