Su Saatleri

Su Saatleri



Güneş saatleri kadar eskiye dayanan ancak, tam zamanı bilinmese de ilk tipleri Mısır’da bulunan su saatleri, dibinde delik olan bir kovanın boşalması ve dolmasıyla zamanı gösterir Bu saatler, zamana yeni bir bakış şeklini olanaklı kılmıştır Güneş saatleri belirli bir zamanı gösterirken, su saatleri ne kadar zaman geçtiğini de gösteriyordu Bu yüzden su saatinin icadı zaman ölçümünün gerçek başlangıcı sayılabilir
Su saatlerine su hırsızı anlamına gelen "klepsydra" deniyordu Bu saatleri, ilk olarak Mısırlılar icat etmiş olsalar da, Yunanlılar geliştirmişlerdir Su saatleri yüzyıllar boyunca mekanik saatlerin bulunmasına kadar kullanılmıştır




Tek çanaktan oluşan su saatlerinde, içi su dolu ve altında bir delik olan çanağın içinden dışarı su boşaldıkça içindeki işaretler zamanın geçişini gösterir Bu tip saatler daha çok duruşmalarda avukatların konuşma sürelerini belirlemede kullanılmıştır Birkaç çanaktan oluşan türlerde ise, su bir çanaktan diğerine doluyordu

Su saatlerinin başka bir çeşidi de dibinde delik olan metal bir kaptan oluşuyor İçi su dolu böyle bir kap daha geniş bir kabın içine konduğunda yavaş yavaş doluyor ve dibe batıyor Mısır’dan başka, İngiltere ve Seylan’da da bulunmuş olan bu tip su saatleri, günümüzde hâlâ Kuzey Afrika’da bazı yörelerde kullanılmaktadır Su saatleri popülerleştikçe daha çok özenilerek yapılmaya başlanmış ve karmaşık mekanizmalar üretilmiştir

MÖ 250’de Arşimet, yaptığı su saatine dişliler ekleyerek gezegenleri ve ayın yörüngesini de göstermiştir Daha gelişmiş su saatleri MÖ 100 ve MS 500 yılları arasında Yunan ve Romalı horolog ve astronomlar tarafından yapılmıştır Bu saatlerde damlama deliğinin aşınmasını ya da tıkanmasını önlemek için delik değerli taşlardan yapılabiliyordu Su basıncı düzenlenerek akış sabit kılınıyordu Bazı su saatleri zil çalan, çakıl taşı fırlatan mekanizmalarla donatılmıştı Hatta bazılarında kapılar açılıp insan figürleri çıkıyor ve bunlar saati haber vermek üzere zil çalıyorlardı

MS 200 ve 1300 arasında Uzak Doğu’da mekanik göksel su saati yapımı gelişmişti 3 yüzyıl Çin klepsydraları astronomiyle ilgili konuları gösteren değişik mekanizmaları içeriyordu En karmaşık saat kulelerinden birisi Çin’de Su Sung’un MS 1088’de yaptırdığı dev saat kulesidir Yedi-sekiz metrelik kulede gündüz ve gece her saat başında iki parlak bronz top yine bronzdan yapılmış iki şahinin ağzından bir bronz kabın içine düşüyordu Kabın dibindeki delik, bronz topun yeniden yerine dönmesini sağlıyordu Şahinlerin üstünde de günün her saati için bir dizi kapı ve daha yukarıda da yanmamış durumda birer lamba duruyordu Her saat başında bronz toplar düştükçe bir çan çalıyor ve biten saatin kapısı kapanıyordu Toplar gece saatlerini belirtmek üzere düştüğünde ise o saatin lambası yanıyordu

Yunanlı astronom Andronikos’un MS 1yy’da yaptığı Rüzgâr Kulesi, klasik antik çağdan sağlam kalan ender binalardandır Sekizgen biçimindeki yapıda, mekanik klepsydranın yanında güneş saati, yel değirmeni ve bazı bilimsel araştırmaların yapılmasına yarayacak düzenlemeler ve bir su tankı bulunuyordu
Su saatleri de sadeliklerine rağmen sorunluydular Soğuk bölgelerde suyun akışkanlığının azalması, deliğin tıkanması, suyun sabit akmaması gibi sorunlar vardı Bütün bunlara rağmen su saatleri yüzyıllarca kullanılmıştır