Batik

Batik



Batik, özel bir kumaş boyama yöntemidir Batik sanatının 1000 yıllık bir geçmişi vardır Doğu kökenli olan bu sanat Çin, Hindistan, Endonezya ve Filipinler'de uygularımaktadır Son yıllarda gerek Avrupa, gerek ABD'de batik sanatına büyük bir ilgi uyanmıştır
Batik boyamasıyla çok güzel desenler ve renkler elde edilebilir İlk batik çalışmalannda tek renk kulllanılırken, 18 yüzyıldan sonra Hintliler çok renkli kumaşlar yapmak için yeni bir teknik geliştirdiler İyi bir batik çalışması, boyalann ve renklerin kullanılışı bakımından büyük bir beceri ve bilgi gerektirir


Batik tekniğinde kumaş, üzerine çizilen desenler boya emmesin diye balmumuyla kaplanır İlk desen ortaya çıkınca balmumu eritilir ve yeni bir desen uygulanır Böylece, balmumu çıkarıldığında, yalnızca balmumu sürülmeyen yerler renklendirilmiş olur Amatör bir sanatçı bir ya da iki renk kullanılarak basit desenler yapabilirken, usta bir sanatçı birçok renkle karmaşık desenler yaratabilir Bu, zaman alan ve dikkatle tasarlarıması gereken bir süreçtir Batik genellikle yastık kılıfı, perde, duvar panosu, eşarp ve giysilerde kulllanılır Cavalı (Endonezya) erkek ve kadınların giydiği "sarong" adı verilen renkli eteklikler batik desenlerle süslüdür




Cava batiklerinin tipik deseni üçgen dizilerdir; bunlar bazen kumaşın ortasında karşı karşıya dizilir, bazen de baştan başa geometrik ya da çiçekli desenlerle kaplarımış olan kumaşın kenarlarında bir su olarak kulllanılır Desenlerin birçoğu kuşaklar boyu değişmeden kullanılmıştır Kuş, hayvan, kelebek desenlerinde bir ölçüde Çin etkisi görülür Fil, kobra ve ejderha desenleri Hindistan'dan gelmedir Batik desenlerinde insan figürünün çok fazla kullanılmamasına karşın, bazen gölge oyunlarındaki kuklalardan esinlenilerek çizilen tuhaf figürlere yer verilir ve bunlar genellikle koyu kahverengi tonlarda boyanır Eskiden batik deseninin karmaşıklığı ve güzelliği, giysiyi giyenin toplumsal konumunu yansıtırdı


Batik yapmanın ulusal bir sanat olduğu Cava'da, eski batiklerden bazıları dünyanınen güzel dokuma desenleri arasında yer alır Cavalılar'ın batik teknikleri uzun ve yorucudur Kumaş yıkanır, elle yoğrulur ya da ayakla çiğnenir ve kurutulur; yumuşaklık ve esneklik vermek için yağa ve küllü suya batırılır; ipliklerin balmumunu gerektiğinden fazla




çekmesini önlemek için, pirinç nişastasında kaynatıldıktan sonra kurutulur; sonra da kayganlık vermek için tokmakla dövülür Kumaşı genellikle erkekler hazırlar ve boyar
Bir çerçeveye gerilen kumaşa, kadınlar karakalem desen çizer ve balmumu uygular Eskiden balmumu, belli bir biçimde yontulmuş bambu kamışlarla uygulanırdı 17 yüzyılda ise tjanting adı verilen birkaç delikli küçük bir bakır kap kullanılarak, balmumu uygulama tekniği geliştirildi Çalışan kişi, tjantinğ'i sıcak balmumuna batırır ve kumaşa değdirmeden tam üzerinde tutar Sıvı balmumu değişik kalınlıkta çizgiler halinde

kumaşın boy anmayacak yerleanne akıtılır; sonra aynı işlem kumaşın tersinde yinelenir
Daha sonra balmumu ile kaplı olan ve tuli adı verilen kumaş boyaya batırılır (Eskiden kullanılan boyalann hepsi doğal boyalardı; günümüzde ise bazı yapay boyalar kullanılmaktadır) Bu işlemden sonra, balmumunu çıkarmak için kumaş kaynatılır Kullanılan her renk için tüm işlem yinelenir Mavi, sarı ve kahverengi en çok kullanılan renklerdir Her bölgenin kendine özgü belli desenleri ve renkleri vardır


15 yüzyılda, balmumu uygulamak için daha çabuk ve ucuz bir yöntem bulundu; desen basmak için tjap denen bir bakır damga ya da kalıp kullanıldı Bununla birlikte, birçok Cavalı bu ta/flerin, eski yöntemle yapilanlar kadar nitelikli olmadığı kanısındadır
Tjap yöntemiyle güzel desenler elde edilir ve bu yöntemle yapilan bir batiği elle yapilandan ayırt etmek için uzman olmak gerekir Batik tekniğini Avrupa'ya getiren Hollandalılar'dır Batılı çağdaş desencilerin batik yapımında uyguladıkları yöntemler, Cavalılar'ın kullarıdıklarına benzemekle birlikte, batik tekniğini ticarileştirmek yolundaki çabalar yüzünden, batik sanatında gerileme olmuştur

Batik
Batik nedir, nasıl yapılır? İhtişamlı, lüks elbiseler konu edildiğinde batik elbise akla gelir Elbise gibi, masa örtüleri, yastık yüzü, duvar örtüleri, şal, eşarp, çocuk giysilerinin de yapıldığı "batik dokumalar" günümüzde bütün dünyanın ilgisini çekmektedir

BATÄ°K NEDÄ°R?

- Herhangi bir düz kumaş üzerine deseni oluşturmak suretiyle boyama işlemine tabi tutularak oluşturulan kumaşlara "Batik Dokumalar" diyoruz
- Batik çıkış yeri Endonezya olan, yüzyıllar kadar eski bir tekniktir
- İlk kez 16 yüzyılda seyahate çıkanlar tarafından, sanat değeri yüksek, batik örtülerin yapıldığı meydana çıkmıştır
- 19 yüzyıldan itibaren de batik tekniği Avrupa el sanatlarına girmiştir
- Batik desenlerinde, doğanın çiçekleri, renkli kelebekler, cennet kuşları stilize edilerek motif olarak kullanılmaktadır
- Jawa'da batik elbiseler için genellikle pamuklu kumaşlar, Avrupa da ise çok ince dokunan pamuklu kumaşlar tercih edilmektedir
- Günümüzde bir benzerinin yapımı aynen mümkün olmadığından gerek giysi ve gerekse dekoratif yapılan batikler ağırlığını sürdürmektedir

BATÄ°K NASIL YAPILIR?

- Batik çalışmalarında beyaz kumaşın üzerine desene göre kalemle desenler çizilir
- Renkli olması istenmeyen yerler mumla kapatılır
- KumaÅŸ boya banyosunda renklendirilir
- Desende tercih edilen renkler elde edilinceye kadar bir kaç defa mumlanarak renklendirilir
- Çalışma sırasında mumda yer yer kırılmalar olur ve bunlara biraz renk karışır
- Bu batik çalışmalarının karakteristik özelliğidir



Resim 1 Batik dokumalar günümüzde bütün dünyanın ilgisini çekmektedir

BATİK ÇALIŞMALARINDA KUMAŞ SEÇİMİ

- Kumaş seçiminde kumaşın cinsi, batiğin kullanılacağı yere göre değişir
- Dekoratif eşyaların yapımında, her türlü kumaşla çalışılır
- Çalışmalara doğal ipekte değerlendirilebilir Atkılar, şallar, baş örtüleri doğal ipekten yapılabilir

BATİK ÇALIŞMALARINDA KULLANILAN DESENLER

- Her türlü desenle batik çalışmaları yapılabilir
- Zıt renklerle yapılan çalışmalarda özel işlemler gerekir
- Çalışmalarda birbirini tamamlayan renklerde tercih edilir Örneğin beyaz, sarı, kahverengi, kırmızı, bordo, siyah gibi


Resim 2 Her türlü desenle batik çalışması yapılabilir

BATİK UYGULAMALARI KAÇ SINIFA AYRILIR?

1 ) Mumlu Batik
a- Kazıma Batik
b- Kalıpla Batik
2) BaÄŸlama Batik (Tahta Batik)
3) Linalyum Batik
4) Åžablon Batik
5) Kağıt Batik
6) Akıtma Batik

BATÄ°K BOYASI NASIL OLMALIDIR?

- Batik boyası, ısıya dayanıklı, yıkanabilir ve parlak renkli boyalar olmalıdır
- Boyalar birbirine karıştırılarak istenen tonda değişik renkler elde edilebilir



Resim 3 Batik yapımında parlak renkli boyalar kullanılmalıdır

Kumaştan başka, kağıda da değişik katlamalar uygulanarak boya verilmek suretiyle çok değişik dekoratif kağıtlar elde edilebilir
Boyanan batiklerin mumunu alıp, mutlaka buharlayarak ve çeşitli işlemlerden geçirerek fikse edilmesi (sabitleştirilmesi) gerekir
Bu yapılmadığı veya işlemlerde herhangi bir eksiklik olduğu' taktirde, batik özelliğini yitirecektir

Bağlama Batik yapımı: Bağlama batikte yapacağımız işe göre seçtiğimiz boyalardan bir miktar (bir-iki çay kaşığı) alıp bir naylon çorap içine koyarız Kaynar suda boya ezilirBuna gerektiği kadar su ilave edilerek, boyanın sabitleşmesi için bir çorba kaşığı tuz koyup, bir süre kaynatılır Ezilmiş boyaya ilave edeceğimiz suyu, elde etmek istediğimiz renge göre ayarlamalıyız Koyu renk istiyorsak daha az su veya bir başka değişle daha çok boya, açık renk istiyorsak daha bol su veya daha az boya kullanmalıyızÇok renkli yapmak istediğimiz emtealar için aynı uygulamayı diğer renkler için de yapmalıyızBoya ilave edeceğimiz suyun tuz ilaveli olmasına dikkat etmeliyiz Boyamız kaynarken kumaşımızı hazırlamalıyız Örneğin, bir eşarp yaparken çepeçevre kenarlarını avcumuzun içinde pili pili toplayıp bağlarız Böylece kumaşımıza boydan boya bir kenar yapmış oluruz

Yumru halde bir tutam kumaş alıp, orta yerinden sıkıca boğarsak desenimiz bir güle benzer Kumaş üzerine attığımız düğümler de o düğüm içerisindeki kısmı boyadan koruyacaktır Boyamız bittiğinde kumaşı iyice ıslatıp sıkmalıyız Kaynatmış olduğumuz boyayı ocaktan indirdikten sonra kumaşımızı istediğimiz renk boyalara, açıktan koyuya doğru sırasını takip ederek batırmalıyız Daha sonra kumaşı boyadan çıkararak soğumasını beklemeliyiz Soğuyan kumaş, önce bağları açılmadan soğuk ve sabunlu suda yıkanır Bu işlemi,boyanın fazlalığının, boyanmasını istemediğimiz yerlere sızmasın diye yaparız Daha sonra bağları açıp tekrar soğuk suyla çalkalarız Fiksesini yapmak için sirkeli suyla durularız, ardından ütüleriz Bağlama Batik'de:
Kumaşı bağlayarak boyanın içine atrız
Boyar maddeyi kumaşın içine bağlarızBoyar madde dediğimiz ise, ıspanak, pancar veya soğan kabuğu olabilir

Kumaşı istenilen tarz bağlayıp boyamaya hazır hale getirin
Bağlanmış kumaşı iyice ıslatıp,sıkınve boyaya batırın
Kumaşın bağlarını açmadan soğuk ve sabunsuz suyla çalkalayıp boyanın fazlasını akıtın
Bağları açıp ılık ve sabunlu suyla durulayın
Çapraz düz bağlama



Katlama Batik: Bağlama batik tarzına benzer Bu Batik türünde kumaş katlanıp birkaç yerinden boyaya batırılır12 ayrı çeşit katlama şekli vardır



Ters Batik: Ters batik ,koyu renk kumaşlarda,boyası çıkan kumaşlarda,bağlama teknikleri ile bağlanarak renklerinin açılması tekniğidir Kumaş çeşitlerine göre ipliklerle bağlandıktan sonra kloraklı suya yada piyasada satılan renk açıcı ilaçlara bastırılarak renginin açılması sağlanırAçıcı suya bastırılan kumaşta bağlanmayan yerlerin rengi açılacağından,istenilen açıklığa kavuşana kadar ilaçlı suda bekletirizDaha sonra kumaşımız bol su altında iyice durulayıp,bağlamış olduğumuz ipleri keseriz ve durulama işlemini tekrarlarızTers batikte fikse işlemini yapmaya gerek yoktur Bu batik tarzı, her cins kumaşa uygulanamazİlaca dayanıklı olmayan özellikle ipekli kumaşlar kullanılmaz



Teğelli Batik:Kumaş cinslerine göre kullanılacak olan ipliklerle değişik teğel çeşitleri ile teğellenirİplerin iki ucu çekilerek büzülürDaha sonra, diğer batik çeşitlerindeki gibi hazırladığımız boyanın içine batırılır ve 10_15 dakika bekletilirBu işlemden sonra kumaşı soğutup ,soğuk suyda durularızTeğellediğimiz ipleri söktükten sonra sirkeli suda durulayıp fiksesini yaparız

Tuzlama Batik:Apresi alınmış kumaş ıslatılır,kasnağa gerilir veya düzgün bir zemin üzerine yayılırÖncelikle kumaş nemlendirilir,daha sonra kalın bir fırça yada pamuk yardımıyla ipek boyaları ile renklendirilirKumaşta değişik efektler yaratmak için fotoğrafçıların film banyosunda kullandıkları Hipo sülfit tuzu kumaşın üzerine serpiştirilirŞayet hiposülfit tuzu yok ise kristal tuz da kullanılabilinirGenellikle piyasada tuzlama batik için hazırlanmış olarak bunları temin edebilirizKumaşımız kurumadan hiposülfit tuzu üzerine serpiştirilir ve istenilen yöne doğru tuzlar akıtılır,tuz aktığı yerde boyanın rengini açacağından kumaşa orjinal renkler verirDaha sonra kumaşın kuruması beklenir ve tuzlar temizlenirKumaş,tersinden ütülenirBu işlemden sonra kumaş sertleşeceği için tekrar yıkanıp ütülenmesi gerekir



Tijantik(Mumlu) Batik:
Kullanılacak malzemeler:Eritme kabı,kasnak,raptiye,fırça,balmumu,parafin,kumaÅ Ÿ boyaları,boya kapları ve kumaşımızMumlu batikte ölçü şöyle olmalıdırToz boya kullanılıyorsa 1_2 çay kaşığı toz boya,yarım litre suFiksasyon için,bir litre suya iki çorba kaşığı beyaz sirke konurMum için 100gr balmumu,100grparafin(kırma iÅŸlemi yapılacaksa 1/3 balmumu,2/3 parafin olmalıdırParafin arttıkça kırılma iÅŸlemi fazlalaşır)

Tijantik Batik uygulaması:

Mumlu batik pamuklu ve ipekli kumaş cinslerine uygulanan batik türüdürTijantik batik yapılırken aşağıdaki sıra uygulanır
Konu seçilir
Konuya göre renk ve desen seçimi yapılır
Seçilen desen kumaşa geçirilmeye hazırlanır
Kumaş ipek değilse sabunsuz sıcak suda yıkanır ve ütülenir
Desen kumaşa geçirilip boya tonları hazırlanır,
Desen çizilmiş olan kumaş, kasnağa gerilir fakat bu işlem sırasında kumaşın dokularına dikkat edilmelidirKumaş ne gevşek ne de çok gergin tutulmamalıdır
Emaye veya bakır bir kap içinde parçalanmış balmumu ve parafin karışımı ateş üzerinde eritilir,

Kumaşta beyaz kalması istenilen yerler sıcak balmumu ile kaplanır,kumaşta balmumunun kuruduğu görüldükten sonra boyaya batırmak üzere hazırlanır
Eğer kumaşımız çok kalın bir kumaş ise balmumunun,kumaşın tüm dokularını kapatıp kapatmadığına emin olmalıyız,bunu ışığa tutarak yada alt dokularına bakarak anlarız,
Kumaşımız boyaya batırılmadan önce su dolu kapta ıslatılır,
Sudan çıkarılan kumaş ilk rengin boyasına batırılırBoyama işlemlerinde kumaşın her yerinin aynı oranda boya emmesine dikkat edilmelidirKumaş boyanın içinde sürekli hareket halinde bulundurulurGekirse elde sıkılarak çatlatılır
Boyadan çıkan batik tekrar su küvetinin içine konur ve boya bırakmayıncaya kadar suyu değiştirilir

Her renge göre bu işlem tekrarlanır

Daha sonra kumaş üzerindeki balmumu,ütü ile önünden ve arkasından gazete kağıdı konularak eritilir temizlenirBoya işleminde açıktan koyuya doğru bir sıra izlenir Bu batikte en az iki, en fazla dört renk kullanılır

Çizme ve kazıma yolu ile Mumlu Batik:Balmumu batiğin değişik bir türüdürAçık renk pamuklu kumaşlarda ve ipekli kumaşlarda kullanılırBatik yapılacak kasnağa gerilmiş kumaşın tümü önceden eritilerek hazırlanmış balmumu ve parafin ile kaplanırKumaş tamamen kurutulduktan sonra kumaşı zedelemeyecek şekilde sivri uçlu bir aletle,önceden seçilmiş motifler kazınır ve boyama işlemi yapılırBoya kuruduktan sonra kumaş 2 gazete kağıdı veya saman kağıdının arasına konularak ütülenmek süretiyle mumdan arıtılırEğer kumaşta yağ lekesi oluşmuş ise kumaşı selülozik tinere batırmalıyız ve sonrasında sabitleştirme işlemi yapmalıyız

Mum batikten örnekler

























Alıntıdır