Seyir Nedir?

Seyir Nedir?



Seyir, bir gemi ya da uçağın bir yerden başka bir yere giderken izlemesi gereken yolu belirlemek için kullanılan yöntemleri konu alan bilim dalıdır Genellikle ırmak, kanal ve liman gibi dar ya da zor sularda seyreden bir gemiye yol göstermek anlamına gelen kılavuzluk deyimi bazen bir geminin kara görüş alanı içindeki seyri için de kullanılır
Seyir görevlisi, izlemeyi tasarladığı rotayı normal olarak harita üzerinde işaretler Rota doğrultusu, haritadaki rota çizgisiyle gerçek kuzey ya da magnetik kuzey doğrultusu arasında kalan açıyla belirtilir Rota üzerindeki uzaklıklar genellikle deniz miliyle ölçülür; bir deniz mili 1852 metredir; 60 deniz mili bir enlem derecesi oluşturur (bak Enlem VE Boylam)

Bir gemi ya da uçağın rota açısı, o gemi ya da uçağın eksen doğrultusu ile cayropusulanın gösterdiği gerçek kuzey ya da magnetik pusulanın gösterdiği magnetik kuzey doğrultusu arasında kalan açıdır Genel olarak bu açı, gemilerin akıntı ve rüzgâr etkisiyle, uçakların da rüzgâr etkisiyle sürüklenmesi hesaba katılarak, rota doğrultusundan farklı olarak belirlenir {bak Pusula)

Aracın tasarlanan rotaya en yakın olarak seyredebilmesi için seyir sürekli biçimde izlenir Bunun için, düzenli aralıklarla aracın konumu "belirlenir" Aracın konumunu belirlemenin bir yolu, bilinen bir başlangıç noktasından sonra alınan yol ve aracın rota açısı kullanılarak yapılan hesaplamadır Bu yönteme parakete hesabı denir Parakete gemilerde belirli bir sürede alman yolu hesaplamak için kullanılan bir aygıttır Bazı gemilerde, alınan yolun ölçümünde deniz yatağından yansıtılan ses dalgalanndaki Doppler etkisinden yararlanılır {bak Doppler Etkİsî) Gidilen uzaklığı bulmak için, uçaklarda hava hız göstergeleri kullanılır; ama uçağın kara üzerinde aldığı yol, yerden yansıtılan radyo dalgalanndaki Doppler etkisinden yararlanılarak da bulunabilir

Konum belirlemek için kullanılan bir başka yol, eylemsizlikle seyir sistemi'dir Cayroskop ve ivmeölçer kullanılarak uygulanan bu yöntemde, belirli bir başlangıç noktasından hareket ettikten sonra aracı etkileyen bütün ivmeler kaydedilir İvmeler bilindiği zaman aracın hızı ve oradan da aracın konumu hesaplanabilir Birçok ticari uçakta, birinin arızalanma olasılığına karşı, birbirinden bağımsız iki ya da üç tane eylemsizlikle seyir sistemi bulunur
Konum belirlemek için araç dışındaki seyir işaret noktalarından da yararlanılabilir Örneğin, gemi seyir görevlisi pusula yardımıyla, deniz feneri ya da benzeri iki ya da daha çok işaret noktasına göre kerteriz alır Gemi ile o nokta arasında alınan kerteriz harita üzerinde bir çizgi olarak işaretlenir İki kerteriz çizgisinin kesiştiği nokta geminin bulunduğu konumu verir Benzer bir biçimde, sürekli olarak radyo sinyalleri yayan vericiler olan radyobiykınlar kullanılarak da konum belirlenebilir Bu yöntem gemilerde olduğu gibi uçaklarda da kullanılabilir

Daha gelişmiş ve karmaşık konum belirleme sistemleri de vardır Bu sistemlerde, belirli zamanlarda bir çift radyo istasyonundan gönderilen radyo sinyallerinin ne kadar zaman farkıyla alındığı saptanarak konum belirlenir Uzaydaki seyir uydularının gönderdiği radyo sinyalleri de aynı biçimde kullanılabilir

Eskiden denizciler yollarını yıldızlara bakarak bulurlardı Günümüzde de yıldızlardan yararlanarak seyir yöntemi yaygın olarak kullanılır Bu yöntem, bir gökcismiyle ufuk arasındaki açının bir sekstant (bak DUYARLI ÖLÇÜ Aletleri) kullanılarak ölçülmesine dayanır "Yükseklik" olarak bilinen bu açıdan yararlanarak gözlemcinin bu gökcisminin yeryüzündeki izdüşümünden (tam altına düşen yeryüzü noktasından) ne kadar uzakta olduğu hesaplanabilir Bu noktanın yeri gözlemin yapıldığı zamana bağlı olarak bir almanaktaki çizelgelerin yardımıyla bulunur Konum belirlemek için yeryüzündeki iki seyir işaret noktası kullanılabildiği gibi, böyle iki gözlem de kullanılabilir

Gemiciler, deniz trafiğinin yoğun olduğu sığ kıyı sularında çarpışmaları önlemek için olduğu gibi, seyir amacıyla da radar kullanırlar (bak Radar) Radarla seyir, gemideki bir döner tarayıcıdan gönderilen radyo dalgalarının çevredeki engellerden yansıyıp geri dönmesi için geçen zamanın ölçülmesine dayanır Döner tarayıcıdan gönderilen dalga demetleriyle gemi çevresinin bir görüntüsü elde edilir Bu görüntü bir göstericide izlenebilir Radar göstericisinde televizyonda olduğu gibi bir ekran (katot ışınlı lamba) vardır Yansıyan dalgaların göstericinin ekranı üzerinde oluşturduğu ışıklı noktalar hemen kaybolmaz ve taranan çevrenin tam bir görüntüsü ekranda oluşur Bu sisteme Plan Konum Göstergesi (PPI) denir

Uçaklardaki radarlar askeri amaçların yanı sıra, pilotların hava burgaçlarından sakınabil-melerine de yardımcı olur Ama işlek havalimanları çevresindeki hava trafiğini denetlemek için büyük ve güçlü yer radarları kullanılır Yerleri titizlikle seçilmiş tarayıcılardan sağlanan bilgi, hava trafiği denetim görevlilerinin, sorumlu oldukları bölgede bulunan her uçakla radyo bağlantısını sürdürdükleri kontrol kulesine aktarılır Böylece uçaklar belirlenmiş havayolu ağı içinde güvenli olarak yönlendirilir