Çanak Çömlek Yapımının Aşamaları

Çanak çömlek yapımının aşamaları



Kilin suyla karıştırılmasından oluşan çamura çanak çömlekçilikte hamur adı verilir Çamurlar kullanılan kilin yapısına ve pişirme ısılarına karşı gösterdikleri tepkilere bağlı olarak değişik özellikler taşır Çanak çömlek yapımında ilk basamak, türü ne olursa olsun biçimlendirilecek çamurun çakıl ya da demir oksit gibi yabancı maddelerden arındırılmasıdır Çanak çömlek hamurunun ana malzemesi kil, feldispat, kuvars, kum ve çakmaktaşıdır Porselen hamuru ise kaolin, feldispat, çakmaktaşı ve kuvars


karışımından elde edilir Daha camsı ve parlak görünümü olan ince porselen için bu karışıma kemik külü, beyazlatıcı olarak da kobalt oksidi eklenir Hazırlanan sulu karışım sık gözenekli elekten geçirilerek kaba taneciklerden temizlenir Daha sonra macun kıvamına gelene kadar yoğrularak sıkıştırılır Hamurun içine yaklaşık 1200°C'de camlaşan başka maddeler katılarak fırınlanırsa, su sızdırmayan gözeneksiz seramik elde edilir (bak SERAMİK)

Biçimlendirme aşamasında değişik yöntemler uygulanır Çok sayıda çanak çömlek üretimi için tabak gibi düz parçalar, çömlekçi çarkı yerine, ona benzeyen bir makineyle biçimlendirilir Hamur yassıltılarak ters duran tabak biçiminde hazırlanmış alçı kalıba bastırılır Sonra kalıp, döner tabla üzerine düz olarak yerleştirilir; tablanın üzerinde bulunan ikinci bir kalıp, tabla döndükçe tabağın alt tarafının biçimlenmesini sağlar
Bir başka yöntem de, Paris sıvası denilen alçıdan yapılan kalıpların kullanıldığı kalıba dökme yöntemidir Birkaç parçadan yapılmış olan kalıp, fırınlamadan sonra çanak çömleğin kalıptan ayrılabilmesini sağlar Kalıp sıvı çamurla doldurulur Suyu sızdıran bir madde olan alçı, çamurun suyunu emerek katılaşmasını sağlar Katılaşan çamur kalıbın biçimini alır Kalıbın ortasına biriken su boşaltılarak, çamurun yeterince sertleşmesi beklenir; sonra da kalıptan ayrılır

Çanak çömlekler biçimlendirme aşamasından sonra kurutma odasında iyice kurutulur Daha sonra geniş ve derin küvetlere yerleştirilerek fırına verilir Isı ayarı çamurun türüne göre yapılır Ev eşyası olarak yapılan çanak çömlek 1000°C'de, daha sert ve su geçirmez özelliği olanlar 1400°C'de bir ile üç gün arasında pişirilir Yüksek ısıda çamur zerreleri birbirleriyle kaynaşır; bu da hamurun sertleşmesini sağlar Çömlekler, fırın soğuyana kadar içinde bekletilir

Sırlama aşamasında önce sır eriyiği hazırlanır Sır, çakmaktaşı, feldispat ve kurşun oksit gibi camsı maddelerden yapılır Toz gibi inceltilen bu maddeler suyla karıştırılarak büyük teknelere boşaltılır Pişirilmiş olan çanak çömlek bu eriyiğin içine daldırılır Sırlama işleminde, püskürtme, fırçalama ya da eriyiğin çanak çömleğin üzerine dökülerek yapıldığı kaplama yöntemi de uygulanır Sırlanan parça daha özel bir fırına yerleştirilir Sır bu fırında eriyerek ince, camsı bir tabakaya dönüşür

Renklendirme işlemi önceleri kilin doğal olarak içerdiği oksitlerle sınırlıyken, zamanla değişik yollarla yeni oksitler üretilmiş ya da aynı oksite değişik ısılar uygulanarak renklendirme işlemi geliştirilmiştir Örneğin bakır oksit, değişik ısılar altında mavi, yeşil, kırmızı ya da mor renge dönüşebilmektedir

Bezeme türleri çok çeşitlidir Boya, çanak çömleklerin bezenmesinde çok eski zamanlardan beri kullamlagelmiştir Boyamadan başka, kabartma, mine, kazıma, astar, oyma gibi bezemeler vardır (bak, MİNE) Bezeme sırlanmamış, sırlanmış ama fınnlanmamış ya da sırlama ve fınnlama işlemi bitirilmiş çanak çömleğe uygulanabilir Fırınlama sonrasında yapılırsa, üçüncü bir fırınlama işlemi daha gerekir Renkler, fırınlama işlemi sırasında değişebildiklerinden özenle seçilmelidir