Atlıkarınca << Dönün, Dönün Güzel Tahta Atlar... >>

Dörtnal giderken birden durakalmış tahta atlar, yükselip alçalan renk renk ayılar, kibirli aslanlar, kanatlarını hoşgörüyle açmış kocaman kuğular İşte, gıcırdayan makinesi sanki laternanın hüzünlü şarkılarıyla döndürülüyormuş gibi görünen eski atlıkarıncaların binek havanları bunlardı

Bugün, bu geleneksel binek hayvanları yerlerini füzelere, uçaklara, otomobillere bırakıyor ve hopaarlörlerden yükselen şarkılar düzeni yorgun laternanın yerini alıyor Ama atlıkarınca, manej alanlarında öteden beri olduğu gibi, atların kendi ekseni çevresinde dönmesinden esinlenen o dönüşünü hep aynı uyumla sürdürüyor Yerden birkaç metre yükselip hızla alçalıveren uçaklar veya füzeler gibi yeni atlıkarıncalar çocukları da büyükleri de büyülemiştir

Atlıkarıncalar bütün bayram yerlerinde döner durur, oralarda, büyüklerin de, küçüklerin de sevdiği daha pek çok eğlence vardır: raylar üzerinde hızla yükselip inen vagonlar, dönme dolap, atışlar, piyangolar, halter kaldıran veya zincir kıran iri yarı adamlar, kılıç yutanlar, ateş kusanlar, ayrıca koz helvacısıyla, şekercisiyle, simitçisi, keten helvacısı ve başka eğlencelikleriyle sayısız satıcılar

Kaynak: BilgeNesilcom | Meydan Larouse Gençlik Ansiklopedisi s151

Atlıkarınca


İstanbul'da bir alışveriş merkezindeki atlı karınca




Atlı karınca, yere sabitlenmiş bir eksen etrafında döndürülen bir platform veya askılara takılı oyuncak atlar, uçaklar, arabalar gibi nesnelerden oluşan büyük bir oyuncak ve eğlence aracıdır


İki yüzyıl öncesine kadar Atlıkaraca denmiştirSözcüğün etimolojisi üzerine en yaygın sav, İtalyanca Carousse'dan Karaca olarak değişmesidir Oysa İtalyanca carousse ve İspanyolca Garusso sözcüğü savaş oyunu anlamındadır ve 11 yüzyılda Arap ordularında savaşan Türklerin at eğitimi için kullandıkları bir alet ve eğlence amaçlı at oyunlarına verilen isimden türetilmiştirAt karaca ya da atlı karaca adlarıyla Anadoluda hala yer isimleri mevcuttur


Atlıkarınca ise Osmanlı toplum yaşamında önemli bir yer tutan seyirlik bir oyundur Bellerine giydileri at kuklalarıyla müzik eşliğinde türlü gülünçlükler yapan oyuncuların gösterisidir "kukla, meddah, ortaoyunu, tuluat, köy seyirlik oyunları, aşık karşılaşmaları,baranalar, fasıl heyetleri, halk oyunları, canbazlar, ayı oynatıcıları, atlıkarıncalar" BU seyirlik oyunların giderek toplum hayatından çıkışı ile Atlı karaca, Atlı karınca olarak adlandırılmaya başlanmıştır

Geleneksel tipleri ve türünün ilk örnekleri dönen bir platformun üstüne yerleştirilmiş olan tahta atlar ya da değişik hayvanlardan oluşmaktaydı Bunlar sadece bir eksen etrafında dönmemekte aynı zamanda atın veya hayvanın koşuşunu canlandırmak için yukarı ve aşağı yönde hareket etmektedirler


Artık sadece atlar veya hayvanlar değil aynı zamanda arabalar, uçaklar ve hatta uzay araçları gibi modern makinaların da maketleri kullanılmaktadır Atlı karıncalar çoğunlukla lunaparklar gibi eğlence mekanlarında bulunmakla birlikte bir çok alışveriş merkezinde ve diğer parklarda tek başlarına da bulunabilmektedirler



Basit bir atlı karınca




Lunaparklarda büyük ve elektrik ile çalışan atlı karıncalar bulunurken, çok basit üç dört çocuğun oturabileceği kadar küçük olan bir atlı karınca sadece yere sabitlenmiş bir eksen ve ona dik açıyla bir bilyalı rulman mekanizmasıyla ilişkilendirilmiş dönen 3-4 oturaktan oluşabilmektedir

Atlıkarınca Yapımı

Renkli fon kağıdından büyükçe bir daire çizilir ve kesilir Kenarlarına resimde görüldüğü gibi süs takılır Tahta çubuğa monte edilir Çubuk yuvarlak tahtaya daha önceden hazırlanmış değilse sokulur Kartonun etrafında uygun yerlere delikler açılır Ortadan çıkartılan iplik karşılıklı olarak ceviz kabuğuna yapıştırılır İçlerine elişi kağıdı yerleştirilir Seramikten yapılmış bebekler kabukların içlerine yerleştirilir Üstten çevrilince atlıkarıncamız döner

Araç ve Gereçler :
1- Yuvarlak bir tahta
2- Uzun bir tahta çubuk
3- Naylon iplik
4- Ceviz kabuğu, tuz seramiği