Prokaryotlar

Bakteriler ilk defa 17yyda mikroskobun keşfiyle birlikte Antony Van Lövenhuk tarafından bulunmuştur Fakat ondan önce 10yyda İbn-i Sina ve 15yyda Akşemseddin gibi düşünürler bakterilerin varlığını bilip onları hastalıkların sebebi olarak belirlemişlerdir Bakteriler dünyada en çok sayıda bulunan canlılar olup bulunmadığı yer yok gibidir Toprağın 5 m derinlerine kadar olan kısımlarda tatlı ve tuzlu sularda canlı vücutlarında çok sayıda bakteri bulunur

Çoğunlukla yararlıdır fakat zararlı türleri de vardır





Kamçı: Sulu ortamda hareketi sağlar
Yönetici molekül: DNA molekülü olup hayatsal olayları yönetir
Ribozom: Bakterilerde bulunan tek organeldir Protein sentezi yapar
Hücre çeperi: Bakteriyi dış etkenlerden korur Bitkilerdeki hücre çeperinden farklıdır

*Çekirdek zarı ve mitokondri, kloroplast gibi zarla çevrili organelleri yoktur
*Bazı bakterilerde klorofil vardır Bunlar fotosentez yapabilirler
*Besin alımı ve boşaltım olayı hücre zarı ile olur Solunum oksijenli veya oksijensiz solunum şeklindedir
*Çoğalma genellikle bölünerek çoğalma şeklinde eşeysiz olarak gerçekleşir Fakat bazen eşeyli olarak da çoğalabilirler

Özellikleri

Monera alemini oluşturan prokaryot canlıların en yaygın ve en çok bilinen grubu bakterilerdir O kadar yaygındırlar ki bugün dünyamızda bakterinin bulunmadığı yer yoktur diyebiliriz En çok organik atıkların bol bulunduğu yerlerde ve sularda yaşarlar Bununla beraber -90 C buzullar içinde ve +80 C kaplıcalarda yaşayabilen bakteri türleri de vardır

Hava ve su damlacıkları ile çok uzak mesafelere taşınabilirler Bakteriler bütün hayatsal olayların gerçekleştiği en basit canlılardır Hepsi mikroskobik ve tek hücrelidirler Büyükleri normal ökaryot hücrelerin mitokondrileri kadardır

Hücre Yapısı

Prokaryot olduklarından zarla çevrili çekirdek, mitokondri, kloroplast, endoplazmik retikulum, golgi gibi organelleri yoktur Ribozom bütün bakterilerin temel organelidir DNA, RNA, canlı hücre zarı ve stoplazma yine bütün bakterilerin temel yapısını oluşturur Bunlara ek olarak bütün bakterilerde hücre, cansız bir çeperle (murein) sarılıdır Çeperin yapısı, bitki hücrelerinin çeperinden farklıdır Selüloz ihtiva etmez

*Bazı bakterilerde hücre çeperinin dışında kapsül bulunur
Kapsül bakterinin dirençliliğini ve hastalık yapabilme (patojen olma) özelliğini artırır

*Bazı bakteriler kamçılarıyla hareket edebilirken, bazıları kamçıları olmadığı için ancak bulundukları ortamla beraber pasif hareket edebilirler

*Bazı bakteriler mezozom denilen zar kıvramları bulundurur

Burada oksijenli solunum enzimleri (ETS enzimleri) vardır Oksijenli solunum yapan, ancak mezozomu bulunmayan bakterilerde ise solunum zinciri enzimleri hücre zarına tutunmuş olarak bulunur Bakterilerde genel yapının %90’ı sudur Suda çözünmüş maddeler hücre zarından giriş-çıkış yaparlar DNA’lar stoplazmaya serbest olarak dağılmıştır Bakteriler ökaryot hücrelere göre daha çok ve daha küçük ribozom içerirler Bu sayede protein sentezleri çok hızlıdır

Bakterilerin Sınıflandırılması

Bakteriler şekillerine, yaşama ve beslenme biçimlerine göre gruplara ayrılırlar Şekillerine göre;

1 Yuvarlak olanlar (koküs): Tek tek, ikili, üçlü tesbih tanesi gibi yan yana dizili veya üzüm salkımı şeklinde olabilirler Örn: Zatürre bakterisi
2 Çubuk şeklinde olanlar (basil): Tek tek veya yan yana dizili şekilde bulunurlar Örn: Tifo, tüberküloz bakterileri
3 Spiral olanlar (spirillum): Kıvrımlı bakterilerdir Örn: Frengi bakterisi
4 Virgül şeklinde olanlar (vibrio): Virgül biçiminde tek Kıvrımlıdır Örn: Kolera bakterisi



Beslenme Şekillerine Göre Bakteriler

1Üretici olanlar (Ototrof): Klorofilli olup fotosentez yapan bakterilerdir
2Tüketici olanlar (Heterotorf): Besinini dışardan hazır olarak alan bakterilerdir Çürükçül ve parazit bakteriler bu gruba girer

*Çürükçül bakteriler: Salgıladıkları enzimlerle bitki ve hayvan ölülerini ve besinleri basit organik maddelere parçalarlar Sindirim sonucu oluşan besinleri suda çözünmüş halde emerek alırlar Böylece bir taraftan kendi besin ihtiyaçlarını karşılarken diğer taraftan toprağın organik madde bakımından zenginleşmesini yani humus oluşumunu sağlamış olurlar

*Ayrıca bitki ve hayvan artıklarını ayrıştırdıkları için doğadaki madde döngüsünü (karbon ve azot döngüsü) sağlamada çok önemli rolleri vardır

*Termojen bakteriler de çürükçül yaşar Bu bakteriler hayvan pislikleri ve ıslanmış kuru ot yığınları üzerinde görülürler Bazen sıcaklığı 90 C’ye yükselterek otların alevlenmesine sebep olurlar

*Maya bakterileri de çürükçül bakteriler olup sütün yoğurda ve peynire dönüşmesini sağlarlar

Ortak yaşayan bakteriler: Baklagillerin kökünde yaşayan azot bağlayıcı bakteriler buna örnek verilebilir Havanın serbest azotunu bağlayarak toprağa verir ve toprağın azot bakımından zenginleşmesini sağlar

Parazit bakteriler: Hastalık yapan bakteriler bu gruba girer Besinlerini üzerinde yaşadıkları canlıdan temin ederler

Mavi-yeşil algler de bakteriler kadar küçüktür Ya tek tek hücre olarak ya da koloni halinde yaşarlar Nemli topraklarda ve sularda yaşarlar

*Zarla çevrili organelleri ve çekirdekleri yoktur Stoplazmalarında hem yeşil rengi veren klorofil hem de mavi renk veren bir renk maddesi vardır

*Klorofilleri olduğu için fotosentez yapabilirler

*Sporla, eşeyli ve eşeysiz çoğalabilirler
__________________