Maniler… |
05-12-2009 | #1 |
Şengül Şirin
|
Maniler… …Maniler… Tanımı: Mâni, başta aşk olmak üzere hemen her konuda yazılabilen bir halk edebiyatı nazım türüdür Çoğunlukla 7 heceli dört dizelik bir bendden meydana gelir Ama dizeleri 4-5-8-10-14 heceli kalıplarla söylenmiş maniler de vardır Birinci, ikinci dördüncü dizeler birbirleriyle kafiyeli, üçüncü dize serbesttir Yani kafiye dizilişi aaxadır Aaaxa düzeninde maniler de var İlk iki dize hazırlık dizeleridir Son iki dize ile anlam bağlantısı yoktur Asıl anlatılmak istenen son iki dizede verilir Maniler çok çeşitlidir En çok kullanılanlar düz ya da tam mani, kesik mani, cinaslı mani, yedekli mani, artık mani’dirÖzellikleri: 1 Sözlü edebiyat ürünlerindendir 2 Genellikle bir dörtlükten oluşur Ama mısra sayıları 5,6,7,8 hatta 14 olan maniler de vardır 3 Kafiye düzeni aaxa şeklindedir 4 Anonim halk edebiyatının en yaygın şeklidir Özellikle yüzük oyunları ve mangal sohbetlerinde söylenirler 5 Maninin birinci ve ikinci mısraları konuya giriş için hazırlık mısralarıdır Asıl söylenilmek istenen 3 ve 4 mısralarda söylenir 1 ve 2 mısralar tamamen de konu dışı değildir 6 Üçüncü mısraın serbest oluşu söyleme kolaylığı sağlar 7 Anlam bakımından bir bütünlük gösteren maninin başlıca karakteri kendi kendine yetmesidir 8 Manilerde konu sınırı yoktur Genelde aşk, toplum olayları, ölüm, iyilikler, hasret, evlat sevgisi vb konuları işlenir 9 Maniler, Divan Edebiyatı‘ndaki “tuyuğ“un karşılığıdır Maniler şekillerine göre 4’e ayrılırlar 1 Düz (tam) mani: - 7’li hece ölçüsüylesöylenir - Dört mısradan oluşur -aaxa şeklinde kafiyelenir - Maninin en yaygın şeklidir - Bu tarz manilere tam mani de denir Şu dağlar olmasaydı Kaşların ok dedikçe Çiçeği solmasaydı Kirpiğin çok dedikçe Ölüm Allah’ın emri Pek mi gönlün büyüdü Ayrılık olmasaydı Sen gibi yok dedikçe 2 Kesik (cinaslı) mani: -İlk dizesi cinaslı bir sözden oluşur -Bu ilk mısra hece sayısı bakımından diğerlerinden eksiktir -Kesik manilere, cinaslı mani, hoyrat da denir Güle naz Boğaza Bülbül eyler güle naz Derdim çıktı boğaza Girdim bir dost bağına Moskof gözün oyarım Ağlayan çok gülen az Yan bakarsan boğaza Bağ bana Bahçe bana bağ bana Değme zincir kâr etmez Zülfün teli bağ bana 3 Yedekli (artık) mani: -Düz maninin sonuna anlamı tamamlamak ya da pekiştirmek için iki dize daha eklemek suretiyle elde edilen manidir -Bu tarz manilere artık mani de denir Ağlarım çağlar gibi Derdim var beller gibi Derdim var dağlar gibi Söylemem eller gibi Ciğerden yaralıyım Kalbimin hüznü var Gülerim sağlar gibi Yıkılmış eller gibi Her gelen bir gül ister Gözlerimden yaş akar Sahipsiz bağlar gibi Bulanmış seller gibi 4 Ayaklı Mani: -Kesik manilerin birinci dizesinin doldurularak söylenen şeklidir Bunlara doldurmalı kesik mani de denir Ah o beni o beni Kakül örtmüş o beni Ben yarimi unutmam Unutsa da o beni Düz Mani: Yedişer heceli dört dizeden oluşur Kafiyeleri çokluk cinassızdır Kesik mani: Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan maniler Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar Eğer meydan ve kahvehanelerde söylenen ve ilk dizeleri “aman aman” ünlemi ile doldurulan manilerse bunlara İstanbul manileri denir Örnek Kesik Maniler: Karaca Aldım aşkın tüfeğin Vurdum bir kaç karaca Dünyada bir yâr sevdim Kaşı gözü karaca Dağ bana Bahçe sana bağ bana Değme zincir kâr etmez Zülfin teli bağ bana Ayağı Kuşlardan bir kuş gördüm Var başında ayağı Üstad manici isen Aç maniden ayağı Cinaslı mani: Kesik manilerde eğer kafiye cinaslı ise bunlara cinaslı mani denir Yedekli (artık) mani: Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen maniler Cinaslı kafiye kullanılmaz, birinci dizeleri anlamlıdır Yedekli maniye artık mani de denir Örnek Yedekli Maniler: Ağlarım çağlar gibi Derdim var dağlar gibi Ciğerden yaralıyım Gülerim çağlar gibi Her gelen bir gül ister Sahipsiz bağlar gibi Ne viran çeşme imiş Su içecek tası yok Yıkıldı viran gönlüm Yapacak ustası yok Şu vefasız dünyanın Ucu var ortası yok Deyiş: İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir Soru yanıt şeklinde düzenlenir Bir başka kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır Adilem sen naçarsın İnci mercan saçarsın Dünya deniz olanda Gönlüm nere kaçarsın Ağam derim naçarım İnci mercan saçarım Dünya deniz olunca Ben kuş olup kaçarım Adilem sen naçarsın La’l ü gevher saçarsın Ben bir şahin olunca Yavrum nere kaçarsın Ağam derim naçarım La’l ü gevher saçarım Sen bir şahin olunca Ben yerlere kaçarım Adilem sen naçarsın La’lü gevher saçarsın Ben azrail olunca Kuzum nere kaçarsın Ağam derim naçarım La’l ü gevher saçarım Sen azrail olunca Ben cennete kaçarım |
Konu Araçları | Bu Konuda Ara |
Görünüm Modları |
|