Yunan Sanatı

YUNAN SANATI

•Girit adasındaki Minos,Yunanistan’daki Miken,Anadolu’daki İon
ların etkisiyle ortaya çıkmıştır
Batı Anadolu yerleşimleri arasında İonlar önemli bir yer tutmaktadır Efes,Milet,Foça,Pirene,İzmir,Gümüldür’e yerleşmişler
Dorlar ise Bodrum ve Datça’yı kurmuşlardır Yunan tarihinde bu
Şehirler POLİS devletleri olarak bilinir
Bu uygarlıkların oluşturduğu kültür,Yunan sanatına öncülük etmiştir

1 MİMARİ

Yunan uygarlığının ilk şehirleri, yöneticilerin oturduğu AKRAPOL denilen yüksek tepelere kurulmuştur Şehirlerin etrafı kalın ve yüksek surlarla çevrilmiştir
Anadolu’da kurulan ilk kentler; Efes,Milet,Priene,Bergama,
Didim ve Assos’tur
Bu kentlerde bir birini paralel ve dik kesen caddelerden oluşan
IZGARA PLAN denilen şehir düzeni uygulanmıştır

TAPINAKLAR :
Yunan mimarisinin en önemli yapı tipidir Temenos denilen kutsal alanlara yapılarlar
İlk çağda Batı Anadolu yerleşimlerinde bulunan Megaron tipli yapıların zamanla gelişen örnekleridir
Önünde dehlizi bulunan, bir dikdörtgen salondan meydana gelen plan tipidir
En eski Yunan tapınakları ahşaptan yapılırdı MÖ 7yy dan itibaren taştan yapılmaya başlandı ve bunların biçimi, planı belirli kurallara bağlandıBu kurallara nizam denir
Tapınakların hangi mimarlık düzeninde yapıldığı cephe düzeni ve sütun başlıklarından anlaşılır Yunan mimarisinde başlıca üç nizam vardır
1 Dor Nizamı
2 iyon Nizamı
3 Korint Nizam

Dor Nizamı : MÖ 7 ila 5 yy arasında örnekleri görülen tapınaklar Yunanistan, Güney İtalya, Sicilya ve Anadolu’da yapılmıştır
Bu nizamın başlıca özellikleri şöyledir:
a Bir kaç basamakla çıkılan bir zemin üzerinde yer alır
b Sütunlarda kaide bulunmaz Doğrudan zemine oturur
c Aşağıdan yukarıya incelen sütunların gövdelerinde dikey yivler yer alır
d Sütun başlığı, çanak şeklinde yuvarlak bir yastık ile bunun üzerinde yer alan dört köşe bir plakadan oluşur
e Sütunları bir birine bağlayan taş bir kiriş vardır
f Diş kesiminin üzerinde tapınağın kısa kenarında üçgen alınlıklar bulunuralınlıklar heykel ve kabartmalarla süslenmiştir

Atinadaki Parthenon Tapınağı, MÖ, 5yy yapılmış Behramkale Atena tapınağı

İyon Nizamı : MÖ 6- 4yy Daha çok Batı Anadoluda (İyonya) görülür
Başlıca özellikleri:
a Tapınaklar basamaklı bir zemin üzerinde yer alır
b Sütunlar kaideye oturur
c Sütun başlıkları koç boynuzuna benzeyen kıvrımlı bir biçimdedir( volüt)
d Arşitrav dışa taşkın olarak yapılmış iki veya üç katlıdır
e Sütunları ince ve uzundur
Efes Artemis Tapınağı, Didim Apollon Tapınağı, Atina Athena Nike tapınağı

Korint Nizam : MÖ 5-4 yy İyon nizamının çok az değişmiş bir şeklidir Tek fark sütun başlıklarında görülür Volüt başlık yerine akantus yaprakları ile donanmış sütun başlıkları kullanılmıştır
Silifke Zeus Tapınağı, Atina Zeuz Olimpos Tapınağı

Bazı Yunan tapınaklarında korint ve iyon sütun başlıkları birleştirilerek karma ( Kompozit) başlıklar kullanılmıştır Bu tapınaklarda sütunların yerine kadın heykellerinin (karyatit) kullanıldığı görülür

TİYATROLAR:
Tapınaklardan sonra en önemli yapı grubudur Şarap tanrısı Diyonisos adına yapılan kutlamalarla ortaya çıkmıştır

Stadium : U şeklinde spor karşılaşmalarının yapıldığı yerlerdir
Gymnasium : Antik çağda gençlerin düşünsel ve bedensel yönden eğitildikleri , öğrenim gördükleri ve spor etkinliklerinde bulundukları yapılardır
Odeon : Konser binalarıdır
Bulevterion : Kent meclisinin toplandığı binalardır
Agora : Pazar yerleridir
Nimfeum : Alanlarda sütun dizileri ve heykellerle bezenmiş nişli anıtsal çeşmelerdir