Bangladeş

Başlık Bangladeş Açıklama Bangladeş Halk Cumhuriyeti Ülkenin Resmi uzun adı: Bangladeş Halk Cumhuriyeti
Kısa Şekli : Bangladeş
Eski Adı: Doğu Pakistan
Yönetim biçimi: Parlamenter Cumhuriyet
Başkenti: Dakka
İdari bölmeler: 5 belediye; Barisal, Chittagong, Dhaka, Khulna, Rajshahi (Sylhet de bu listeye eklenebilir)
Bağımsızlık Günü: 16 Aralık 1971 (Batı Pakistan'dan ayrıldı)
Milli Bayramları: Bağımsızlık günü, 26 Mart (1971)
Anayasası: 4 Kasım 1972, 16 Aralık 1972 tarihinde yürürlüğe girmiştir, 24 Mart 1982 darbesinde bir süre askıya alınmış, 10 Kasım 1986 tarihinde yeniden düzenlenmiştir
Hukuk Sistemi: İngiliz hukuku temel alınmıştır
Oy kullanma yaşı: 18 yaşından itibaren; genel
Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: AsDB (Asya Kalkınma Bankası), C, CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CP, ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-77, IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IDB (İslam Kalkınma Bankası), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), MINURSO (BM Bati Sahra Referandum Misyonu), MONUC (BM Kongo Operasyonu), NAM, OIC (İslam Konferansı Örgütü), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), SAARC (Güney Asya Bölgesel işbirliği Teşkilatı), UN (Birleşmiş Milletler), UN Güvenlik Konseyi (geçici), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNHCR (BM Mülteciler Yüksek Komiserliği), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNIKOM (BM Irak-Kuveyt Gözlem Misyonu), UNMEE (BM Etyopya-Eritre Misyonu), UNMIBH (BM Bosna Hersek Misyonu), UNMIK (BM Kosova Geçici Yönetimi), UNMOP (BM Prevlaka Gözlem Misyonu), UNMOT, UNOMIG (BM Gürcistan Gözlem Misyonu), UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi), UNU, UPU (Dünya Posta Birliği), WCL (Dünya Emek Konfederasyonu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Güney Asya'da Müslüman bir devlet 1971 senesine kadar Pakistan'ın ""Doğu Pakistan"" adlı eyaleti, daha önceleri de İngilizlerin Kıta Hindi'nde Bengal eyaleti idi Kuzey-güney arası 625 km, doğu-batı arası 304 kilometredir

Tarihi

Bangladeş, MÖ bölgede hüküm süren büyük devletlerin, MS 750-1200 arasında yerel Palas Hanedanların hakimiyeti altında kaldı Onuncu asırdan itibaren Müslümanlar bölgeye hakim olmaya başladılar
Bangladeş 12 asırdan 1757 yılına kadar Müslümanların idaresinde, 1757'den 1905 yılına kadar İngilizlerin hakimiyetinde kaldı 1947 yılında da Müslüman kesimi ""Doğu Pakistan"" adıyla Pakistan'ın bir eyaleti oldu 1969 yılına kadar Pakistan'ın eyaleti olarak kaldı 28 Kasım l969'da meclis üyelerinin teşkili için yapılan seçim propagandaları esnasında Mucib-ür-Rahman ve onun ""Avami Partisi"" seçim propagandalarını Doğu Pakistan'a muhtariyet vereceği vadi üzerine kurmuştu Aralık 1970'de yapılan seçimler neticesinde Avami Partisi 313 sandalyeden 167'sini aldı 1 Mart 1971'de Millet Meclisinin teşkili ertelendi Bu durum Doğu Pakistan'da meşru hakların ihlali sayıldı ve genel greve gidildi Bunun üzerine ordu, grevcilerin üzerine gitti ve iç harp başladı Bir kısım halk da Hindistan'a sığındı Bu arada Hindistan-Pakistan Savaşı başladı
1971 Aralık ayında savaş bittiğinde Hindistan, Doğu Pakistan'ın büyük bir bölümünü işgal etmişti Hindistan burayı iki hafta kadar kontrol altında tuttu 22 Aralık 1971'de Mucib-ür-Rahman'ın liderliğinde Bangladeş Müslüman Halk Cumhuriyeti kurulduktan sonra, Hindistan ülkeyi terk etti Mucib-ür-Rahman ve Avami Partisi'nin iktidara gelmesiyle karışıklıklar dinmedi 15 Ağustos 1975'te yapılan darbe ile Mucib-ür-Rahman ailesi ile birlikte öldürüldü İdareyi Kandahar Mustak Ahmed ele aldı 3 Kasım 1975'te Dakka garnizon komutanı Tuğgeneral Halid Müşerref, Mustak Ahmed'i devirdi Ancak kendisi iktidarda sadece dört gün kalabildi
7 Kasım 1975 tarihinde General Ziya-ür-Rahman bir darbe ile Halid Müşerref'i devirdi Ziya-ür-Rahman zamanında ordu uzun müddet siyasetten uzak durdu 1977 yılında yapılan seçimleri Ziya-ür-Rahman kazandı ve geçici olsa da, siyasi istikrar temin edildi 30 Mayıs 1981 tarihinde bir grup subay ve askeri birlik başarısız bir darbe yaptılar Ziya-ür-Rahman'a bağlı birlikler darbeyi bastırdılar Ancak darbe esnasında Ziya-ür-Rahman öldürüldü 15 Kasım 1981'de seçim yapıldı ve Milli Birlik Partisi lideri, öldürülen Ziya-ür-Rahman'ın yardımcısı Abdüssettar, oyların % 66'sını alarak devlet başkanı oldu Ancak siyasi istikrar yine temin edilememiş ve kargaşa bitmemişti Nihayet hükumet, Milli Güvenlik Kurulu kurulmasını kabul etti ise de, gerginlik durmadı Sonunda Genel Kurmay Başkanı Muhammed Erşad, askeri bir darbe ile Abdüssettar'ı devirerek idareye el koydu Askeri idare iki sene iş başında kalacağını ilan etti 21 Mart 1985'te yapılan referandumda Erşad'ın devlet başkanlığında kalması onaylandı Diktatörlük ve otoriter bir rejimle ülkeyi yönettiği söylenen Muhammed Erşad'ın geniş çaplı kitle gösterileri neticesi istifa etmesi üzerine 6 Aralık 1990 senesinde Şahabeddin Ahmed devlet başkanlığına vekaleten getirildi 19 Eylül 1991 senesinde yapılan seçimleri kazanan Ziya-ül-Hak'ın hanımı Halide Ziya başbakan oldu


Fiziki Yapı

Bangladeş daha ziyade Kıta Hindi'nin Ganj (Padna), Jamune (Brahma Putra)Nehrinin aşağı kolu ile Meghna gibi önemli nehirlerinin deltasında oluşan alüvyonlu ovalardan meydana gelir Bu nehirler birleşerek Bengal Körfezinde bir delta içinde akarlar Ovaların büyük bir kısmının denizden yüksekliği 9 metreyi geçmemektedir Bu sebeple her yıl yağışlı mevsimlerde ırmakların kabarmasıyla ovalar seller altında kalırlar Bu sel baskınlarının en büyüğü 1974 yılında olmuş ve ülkenin % 70'i sular altında kalmış, 2 bin insan ölüp, yüz binlerce insan evsiz, barksız ve aç kalmıştır Jamuna Irmağının kolları olan Tistua ve Astrai ırmakları, ovanın kuzey bölümünden geçerler Bu bölgede çok sayıda bataklık ve sazlık bulunmaktadır 9300 kilometrekarelik bir yer kaplayan Barind Ovası, orta kesimde 6350 kilometrekarelik yer kaplayan Madhupur Platosu ve Meghna Irmağının doğusundaki Lalmai Tilas bölgeleri, alüvyonların meydana getirdiği başlıca plato alanlarıdır Feni Irmağının güneyinde uzanan Chittagong bölgesi, tepeler, vadiler ve ormanlarla kaplıdır Buraları ülkenin başlıca dağlık bölgesidirYüksekliği ortalama 600 metredir

İklimi

Genel olarak Muson iklimi görülür Ükeye düşen yağış miktarı yüksek olup, metrekareye 1270-5080 mm arasında değişir Nem oranı yüksekliği, bunaltıcı sıcaklara sebeb olmaktadır Ocak ayında en yüksek sıcaklık 25-26oC arasında değişmektedirYazın ise 30-35o'ye kadar ulaşır Yıllık siklonlar ülkeye büyük zararlar vermekte, bilhassa sahil şehirlerinde büyük hasara sebeb olmaktadır 1970 yılındaki bir fırtınada 500 bin insan ölmüş ve yüz binlercesi de evsiz, barksız kalmıştır

Tabii Kaynakları

Bangladeş Ovası eskiden ormanlarla kaplıydı Ekilecek alanları az olduğu için ormanların büyük bir kısmı yok edilmiş ve bugün sadece iki orman kalmıştır Bunlardan birisi Madhupur olup, alüvyon platosudur ve 4140 kilometrekarelik bir kısmı yapı malzemesi için elverişli ağaçlarla kaplıdır İkinci orman ise güneydeki Sundarbans kıyı bölgesindeki ormanlardır 5960 kilometrekarelik bir alanı, bataklıklar arasındaki adacıklar ve Mangrov ormanlarıyla kaplıdır Bu ormandaki ağaçlar kibrit ve kutu imalatına elverişlidir Ayrıca Chittagong bölgesindeki sıradağlar tropikal ormanlarla kaplıdır Buradaki ağaçlar, 60 metreye kadar uzunlukta olup, mobilyacılıkta ve kağıt sanayiinde kullanılır Ormanlarda; bambu, muz ve Hindistan cevizi vb ağaçlar bulunur
Ormanlarda aslan, kaplan, fil, timsah gibi vahşi hayvanların yanısıra, her çeşit tropikal bölge hayvanları, ayrıca benekli ceylanlar, çeşitli türlerde yılanlar vardır Nehirlerde de bol balık bulunur
Bangladeş'te fazla maden kaynağı yoktur Ancak, üç tane küçük tabii gaz ve çok ince bir kömür tabakası keşfedilmiştir Bengal Körfezinde de petrol bulunmuştur

Nüfus ve Sosyal Hayat

Bangladeş, dünyanın nüfus yoğunluğu bakımından en kalabalık ülkelerindendir Nüfus yoğunluğu kilometrekareye 290-770 kişi arasında değişir Yirminci asrın sonunda nüfusun iki misli artacağı tahmin edilmektedir Nüfusun % 90'ı köylerde, % 10'u şehirlerde yaşar En önemli şehri ""Dakka"", aynı zamanda başşehirdir Güneydoğu sahilindeki Chitagony şehri, önemli bir limandır Halkın % 85'i Müslümandır Bangladeş'in resmi dili Bengal dilidir Halkın çoğu bu dili konuşur Ayrıca Urduca dili de yaygındır Kuzey ve doğu dağlık bölgelerinde yaşayanlar da mahalli lisanları konuşurlar Para birimi ""Taka""dır 11 idari bölge birer askeri vali tarafından yönetilir Bir radyo ve televizyon istasyonu vardır Erkekler ""Lungi"" denilen bir elbise, kadınlar ""Burka"" denilen baştan ayağa kadar vücudu örten bir elbise giyerler
Eğitim: Dünyada okuma-yazma oranı en düşük ülkelerdendir Halkın % 331'i okuma-yazma bilmektedir Köylerinde ekseriya ilkokul bulunmamaktadır Dakka, Rajshani ve Chittagong üniversiteleri, batı tarzı eğitim yapan üç büyük üniversitedir İngilizler bu bölgede uzun süre kalmışlar, halkı cahil bırakmışlar, bozuk fikirleri yaymışlardır Halkın kültür seviyesi ve ekonomik durum çok düşüktür İngilizlerin kültürünün tesirleri devam etmektedir

Ekonomi

Ekonomi tarıma dayalıdır Başlıca ürünleri, pirinç, önemli dayanıklı gıda maddeleri, Hind keneviri ve çaydır Bu alanda Çin ve Hindistan'dan sonra dünya üçüncüsüdür Diğer zirai bazı sebzeler ve şekerpancarı iç tüketim için yetiştirilir 10 milyon hektarlık alanda ekim yapılır Bu alanların % 80'inde pirinç üretilir
Sanayi ve taşımacılık:Bangladeş'te başlıca sanayi Hintkeneviri üretimidir Bu ülkede ileri sanayi tam kurulmamış, hatta bulunan madenler dahi tam olarak işlenememektedir Ülkede Hintkeneviri (jüt) işleyen 20 fabrika vardır
Dış ticaret: Başlıca ihracat ürünleri; Hintkeneviri (jüt), çay ve balıktır Ancak ihracatı hiçbir zaman ithalatını karşılamamakta ve ithalat ile ihracat arasındaki açık, gün geçtikçe artmaktadır Çok az da olsa dış yardımlarla ayakta durmaya çalışmaktadır
Genel İstatistiki Bilgiler
Konum: Güney Asya'da, Bengal koyuna kıyısı olan, Birmanya ve Hindistan arasında yer alan bir ülkedir
Coğrafi Konumu: 24 00 Kuzey derecesi, 90 00 Doğu boylamı
Harita Konumu: Asya
Yüzölçümü: toplam: 144,000 km²
kara: 133,910 km²
su: 10,090 km²
Sınırları: toplam: 4,246 km
Sınır Komşuları: Birmanya 193 kilometre, Hindistan 4053 kilometre
Denize Kıyısı (Sahil şeridi): 580 km
İklimi: Tropikal iklim, Ekim - Mart ayları arasında süren kışlar hafif, Mart - Haziran ayları arasında yazlar sıcak ve rutubetli geçer, Haziran - Ekim ayları arasında sıcak musonlar ortaya çıkar
Arazi Yapısı: Çoğunlukla yatık alüvyonlu ovalardan ve güneydoğuda tepeliklerden oluşmaktadır
Deniz Seviyesinden Yüksekliği: en alçak noktası: Hint Okyanusu 0 m; en yüksek noktası: Keokradong 1,230 m
Doğal kaynaklar: Doğal gaz, işlenebilir toprak arazi, kereste, kömür
Arazi Kullanımı: işlenebilir toprak arazi: %73
sürekli ekinler: %2
Otlakları: %5
Ormanlık Arazisi: %15
Diğer Arazileri: %5 (1993 verileri)
Sulanan Arazisi: 31,000 km² (1993 verileri)
Ülkede Görülme Olasılığı Olan Doğal Afetler: Kuraklık, kasırgalar, ülke geneli yaz muson yağmurları sırasında su baskınları ile karşı karşıya kalır
Nüfus: 131,269,860 (Temmuz 2001 verileri)
Yaş Yapısı: 0-14 yaş: %3504 (erkek 23,550,607; kadın 22,451,006)
15-64 yaş: %616 (erkek 41,432,123; kadın 39,434,633)
65 yaş ve üzeri: %336 (erkek 2,389,639; kadın 2,011,852) (2001 verileri)
Nüfus Artış Oranı: %159 (2001 verileri)
Mülteci oranı: -076 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
Cinsiyet Oranı: doğumlarda: 106 erkek/kadın
15 yaş altı: 105 erkek/kadın
15-64 yaş: 105 erkek/kadın
65 yaş ve üzeri: 119 erkek/kadın
Toplam Nüfusta: 105 erkek/kadın (2001 verileri)
Bebek Ölüm Oranı: 6985 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
Ortalama Hayat Süresi: Toplam Nüfusun: 6054 yıl
Erkek: 6074 yıl
Kadın: 6033 yıl (2001 verileri)
Ortalama Çocuk Sayısı: 278 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %002 (1999 verileri)
HIV/AIDS - taşıyan insan sayısı: 13,000 (1999 verileri)
HIV/AIDS - hastalıklarından ölenler: 1,000 (1999 verileri)
Ulus: Bangladeşli
Nüfusun Etnik Dağılımı: Bengalli %98, Kabile grupları, Bengalli olmayan Müslümanlar (1998)
Dinler: Müslüman %83, Hindu %16, diğer %1 (1998)
Dil: Bengalce (resmi), İngilizce
Okur Yazar Oranı: 15 yaş ve üzeri bilgiler
Toplam Nüfusun: %56
Erkek: %63
Kadın: %49 (2000 verileri)
Ekonomiye Genel Bakış: Ekonomisini geliştirmek için süregelen yerel ve uluslararası çabalara ve nüfus planlama programlarına rağmen, Bangladeş, dünyanın en fakir, en yüksek nüfuslu ve en az gelişmiş ülkelerinden biridir Ekonomi, tek en önemli aktivitesi olan pirinç yetiştiriciliği ile tarıma dayanır Ekonomik büyümenin en önemli engelleri arasında, sık görülen kasırga ve seller, devlete ait girişimlerin yetersizliği, tarım sektörünün karşılayamadığı sürekli büyüyen iş gücü, enerji kaynaklarını (doğal gaz) işlemedeki gecikmeler, yetersiz güç kaynakları ve ekonomik reformların yavaş yürütülmesi vardır Şimdiye kadar Doğu Asya finansal krizleri Bangladeş ekonomisi üzerinde büyük etki yapmamıştır
GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 203 milyar $ (2000 verileri)
GSYİH - reel büyüme: %53 (2000 verileri)
GSYİH - sermaye üzerinden: Satın alma Gücü paritesi- 1,570 $ (2000 verileri)
GSYİH - sektörlere göre: tarım: %30
endüstri: %18
hizmet: %52 (2000 verileri)
Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %58 (2000 verileri)
İş Gücü: 641 milyon (1998)
Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı: tarım %63, hizmet %26, endüstri %11 (1995/1996 mali yılı sonuçları)
İşsizlik oranı: %352 (1996)
Bütçe: gelirler: 49 milyar $; giderler: 68 milyar $ (99/00 mali yılı sonuçları)
Endüstri: Pamuk tekstili, hint keneviri, giysiler, çay, çimento, kimyasal gübre, şeker
Endüstrinin büyüme oranı: %61 (2000 verileri)
Elektrik Üretimi: 1206 milyar kWh (1999)
Elektrik üretimi için kaynaklar: Fosil yakıtlar: %937
hidro: %63
nükleer: %0
Diğer Arazileri: %0 (1999)
Elektrik Tüketimi: 11216 milyar kWh (1999)
Elektrik İhracatı: 0 kWh (1999)
Elektrik İthalatı: 0 kWh (1999)
Tarım Ürünleri: pirinç, hint keneviri, çay, buğday, şekerkamışı, patates, tütün, bakliyat, tohumlar, baharatlar, meyveler, sığır, süt, kümes hayvanları
İhracat: 59 milyar $ (2000)
İhracat Ürünleri: giysiler, hint keneviri, deri, dondurulmuş balık ve deniz mahsulleri
İhracat Ortakları: ABD %312, Almanya %995, İngiltere %806, Fransa %582, İtalya %442 (1999)
İthalat: 81 milyar $ (2000)
İthalat Ürünleri: Makine ve teçhizatlar, kimyasal maddeler, demir ve çelik, tekstil, ham pamuk, yiyecek maddeleri, ham petrol ve petrol ürünleri, çimento
İthalat Ortakları: Hindistan %122, Singapur %78, Japonya %67, Çin %64, ABD %53 (1999)
Dış Borç Tutarı: 17 milyar $ (2000)
Para Birimi: Taka (BDT)
Para Birimi Kodu: BDT
Mali Yılı: 1 Temmuz - 30 Haziran