Yurdumuzu Tanımalı Ama Nasıl?

Ziganalar’ı otobüsle geçmeyen, Şavşat-Kars yolculuğunu yapmayan, Ege’nin ipek halıyı andıran bereket ve ihtişamını yaşamayan bir gençliğin bu yurda sahip çıkmasını bekleyemeyiz
Gençlerimizin önemli bir kesimi bu yurttan kaçmak, istikbalini ve ekmeğini başka iklimlerde aramak istiyor İnsanların doğdukları değil, doydukları yeri yurt edinmeleri, beşeriyetin kendisi kadar eski Hiçbir hayvan türü insan kadar göç yeteneğine sahip değil Bir zamanlar tıp fakültelerimiz Almanya’ya ve ABD’ye çalışmış Bu terk ve göç Türkiye’ye çok pahalıya mal olsa da hiç kimseyi zorla tutamazsınız; şimdi ise tersine göç olgusundan bahsedilse de halen hatırı sayılır genç beyinler yurdu terk ediyor Niçin? Cevabı hazır: Adaletsizlik; insanlar nitelikleriyle mütenasip iş bulamıyor; girdiği işte de adil terfi (yükselme) rejimi yok; partizanlık ve akraba kayırmacılığı yalnız devlet sektöründe değil -şaşılacak şey- özel sektörde dahi var ABD, Almanya ve hatta İsrail’deki gibi rasyonel bir özel şirket yapılanmasına henüz ulaşamadığımız bir gerçek Ama gençlerin gözünü kırpmadan gidişlerinde bu tek neden değil; mesela Ankara 1960’ların Ankara’sı değil, soğuk kültür kurumlarının günden güne eridiği, modern şehircilikten nasibini alamayan bir metropol oldu Ankara’da büyüyen genç, takılacağı başka şehirleri gözünü kırpmadan tercih edebilir Kimi yeşil parkları bol diye Köln’ü, kimisi trafiği rahat, konforlu diye Teksas’ın Dallas’ını mekan edinebilir (Bunlar bence iki gün harcanıp gezilecek yerler dahi değil) Gençlik niye kaçıyor sorusuna vermediğimiz bir cevap daha var Bu yurdun gençleri bu ülkeyi hiç tanımıyor Girdiğim sınıflarda yaptığım ankette öğrencilerin büyük çoğunluğunun yaşadıkları bu kenti tanımadıklarını dehşetle gördüm Kadıköylüler’in Suriçi İstanbul’dan haberleri yoktu Boğaziçi halkı Üsküdar’ı bilmiyor Ankara’daki üniversiteli gençliğin büyük bir çoğunluğu dünyaca ünlü Hitit Arkeoloji Müzesi’ne adım atmamış Anadolu’nun en otantik ve pitoresk köşelerinden Ankara Kalesi ve civarındaki Atpazarı’nda hiç gezilmemiş Türk kültürünü temsil etmesini beklediğimiz sınıfların çocukları, İstanbul’un saraylarını bilmiyor Ege’de Efes’i görmemişler Üstelik bu son saydıklarımı Avrupa’nın aydınları ve burjuvaları mutlaka gezmiş, görmüş ve hakkında okumuşlardır
Bizim gençliğimiz Bursa’nın ve Trabzon’un tadına varmamış Üniversite gençliği içinde memleketin büyük şehirlerini görmeyenler var İstanbul’u tanımayan Ankaralı üniversiteli gençler; İzmir ve Bursa’ya adım atmayan İstanbullular hayli yüksek orandadır Bu sırf mali imkansızlıkla açıklanamaz Merak yok Merak olsa, gezmek hiç pahalı değil Yurt sevgisi, okul çocuklarına ezberletilen şiirlerle aşılanmaz Gerçekten güzel olan Türkiye’yi göstererek bu sevgi aşılanır Senelerce İstanbul’u tanıdıktan sonra, bir gece yarısı Ankara’dan gelip vapurla karşıya geçerken mehtaptaki İstanbul silueti bu fakiri çarpınca bu şehre aşık olduğumu anlamıştım Ziganalar’ı otobüsle geçmeyen, Şavşat - Kars yolculuğunu yapmayan, Ege’nin ipek halıyı andıran bereket ve ihtişamını yaşamayan bir gençliğin bu yurda sahip çıkmasını bekleyemeyiz Ancak bu yurda aşık olunca çok şeye tahammül etmeyi öğrenirsiniz
Şehir ve yurt gezileri genç yurttaşların eğitilmesinde en acil bölümü oluşturuyor Devlet okullarının ve teşekküllerinin böyle bir program becerebilecekleri şüphelidir Belediyelerin, sivil yurttaş kuruluşlarının, bu gibi şehir ve yurt gezileri düzenlemesi, parası olmayan gençlik gruplarını da bu nimetten yararlandırması gerekir Ama kuşkusuz çok iddialı bir tarihçi kuruluşumuzun yaptığı 1300 dolara Girit, 300 milyon liraya Mardin gezisi bu temenni ile hiç bağdaşmayan bir fiildir Seçkin aydınlarımızın gezilere hiç değilse yılda bir iki kere rehberlik yapmaları gerekir Bu bir vicdani görev olmalıdır Arkeoloji kazıları gençlerin gönüllü katılımı ile gerçekleştirilen bilimsel bir faaliyet ve ulusal bir spor olmalıdır Gezileri bir takım şirketler mali yönden desteklemelidir Yakın geçmişte İletişim Yayınları gerçekten ucuz İstanbul gezileri yapıyordu ve sevgili Murat Belge, İstanbul’da bu tip gezilere rehberlik yaparak iyi bir örnek olmuştu Şimdi de İstanbul Belediyesi bu tip gezileri ücretsiz olarak tertipliyor Ankara’da Türk Kadınlar Kültür Derneği bu gezileri ya ücretsiz ya da çok düşük ücretle yapıyor; üniversite gençliği katılıyor Dernek bütün Karadeniz’i, Doğu, Orta Anadolu’yu programına aldı ve tamamladı UNESCO Milli Komisyonumuz, Bursa - Kütahya havzasında üstelik beynelminel katılımlı bir gezi daha tertipledi Tacikistan’dan Makedonya’ya kadar bir sürü ülkeden gelen tarih öğrencileri Türk tarih öğrencileri
ile birlikte Vali Bey tarafından ama asıl yerel dernekler tarafından ağırlandı
Yöneticiler bu gibi eğitim faaliyetlerine inanınca para bulunuyor, konaklama imkanı da Katılan gençler de bu gibi gezilerde daha ciddi öğreniyor ve gördüklerini değerlendiriyor Her şey bir yana eğriyi doğruyu burada değerlendirecek değiliz; İsrailliler o vatana sahip Çünkü gençler onun her köşesindeki kazılara katılıyor, küçük yurtlarını gezip tozup ezberliyorlar Düşünüyorum; gençliğimde gidip okuduğum, bir süre oturduğum yerlerde niçin kalmadım? Kalmadım çünkü Ege’yi posta trenleriyle kat’ederken rastladığım insanları, harbi umumiyi anlatan malül gazileri; Orta Anadolu’nun, Mardin’in gizemini, Osmanlı’nın efsaneyi gerçek yaptığı nakış gibi Bursa’yı unutamadığım, özlediğim için (Hoş, o Bursa da kalmadı ya hayali cihan değer) Kültür mirasının aktarımı bunun yüz yüze öğretilmesinden geçer Sevindirici gelişmeler var Bugünün genç kuşakları dağlarımızı fethediyor, yurdu bir baştan bir başa geziyor Bilinmedik vadileri, mağaraları tanıtıyor Ama bunlar henüz bir azınlık Çoğunluğu, hız denemesi yapan azınlıklar veya kahve köşelerinde vakit öldürenler oluşturuyor O zaman birilerinin öne düşmesi gerekmiyor mu?


Milliyet Gazetesi, 20 Aralık 2000 Çarşamba

Prof Dr İlber ORTAYLI