Osmanlı Devletinde Hukuk

Osmanlı Devletinde Hukuk



Teokratik bir yapıya sahip olan Osmanlı Devleti’nde, devletin ve toplumun yönetimi İslam hukukuna göre düzenlenmiştir(şeriat düzeni) Bu düzende müslüman halk şeriat kurallarına göre yönetilirken, yabancı ve azınlıklar ise kapitülasyonlar nedeniyle kendi hukuk kurallarını uyguluyorlardı Dolayısıyle Osmanlı Devleti’nde hukuk birliği yoktu

2 Mahmut ve tanzimat dönemlerinde İslam Hukukunun dışında kalan alanlara yeniden el atmak, hiç olmazsa o konularda laik ve akılcı düzenlemelere gitmek istenildi Ama hukukun en önemli bölümleri dine dayalı olduğu için onlara dokunulamıyordu Bu durumu ile Osmanlı Hukukunun TC Hukukuna göre aksak yanları şöyle sıralanabilir:
• Kadınlara tanınan haklar çok sınırlı idi Kadınlar erkeklerle eşit haklara sahip değillerdi Yönetime katılamazlardı Ufak tefek bazı işler dışında istedikleri mesleğe giremezlerdi Aile yaşamında erkeklerle aralarında eşitlik yoktu Bir erkek dört kadınla evlenebilir, dilediği kadar da cariye tutabilirdi Boşanma hakkı erkeğe tanınmıştı Kız çocuklar erkeklere göre daha az miras alırlardı Mahkemelerde iki kadın, bir erkek tanık yerine geçerdi Oysa ki günümüzde bu durum tamamiyle değişmiş, kadın ile erkek eşit duruma gelmiştir Kadınlar siyasete katılabilir, aile hayatında kadın ile erkek eşit sayılmaktadır Kadınlar istedikleri mesleği yapabilmektedir

• Ekonomi ve ticaret hayatını düzenleyen kurallar yetersizdi Ceza Hukuku alanında eksiklikler vardı Yargılama yöntemleri pek ilkeldi Kadı tek yargıçtı ve mahkemede dilediği gibi hareket ederdi Ayrıca, bütün bu kurallar bugünkü kanun kitapları gibi derli toplu metinler biçiminde toplanmamıştı Bunun için uygulayıcıların istedikleri maddeleri bulabilmeleri çok zordu Günümüzde bu durumun tam aksine bütün kanunlar bir kitapta toplanmış ve mahkemede birkaç tane yargıçtan oluşan karar heyeti görev almaktadır ve bu kurul kendi kafasına göre kanunlara göre karar vermektedir Kendi istediği maddeyi çıkarma yetkisi yoktur
• Bir devlet bütün vatandaşlarına aynı hukuku uygulamalıdır Hukuk birliğin temellerindendir İşte Osmanlı Devletinde bu özellik yoktu Devlet nüfusunun önemli bir bölümü müslüman değildi Müslüman olmayanlara kendi hukukları uygulanırdı Müslümanlar ise, Osmanlı Devletinde Sünni mezheplerin hukukuna tabi idiler Her mezhep mensubu kendi imamlarının kurallarının uygulanmasını isteyebilirdi İşte bu temel aksaklık Osmanlı Devletindeki hukuk birliğini bozmuş, parçalanmanın kolylaşmasını sağlamıştır Günümüzde böyle ayrılık olmaması TC hukukunun birliğnin bozulmamasına dolayısıyle devletin içinde iç karışıklıkların çıkmasına engel olmaktadır TC hukuku temel olarak İsveç hukukuna dayanmaktadır Hukukta her vatandaş eşit sayılmış ve herkese aynı kurallar uygulanmaktadır

Osmanlı Devleti, Fransız ihtilali fikirlerinin de etkisiyle hukuk alanında bir takım ıslahat hareketlerine girişmiş, bağımsız mahkemeler oluşturmuş, yabancı ve azınlıklara hukuksal ayrıcalıklar tanınmıştır

Meşrutiyet döneminde anayasal düzene geçildikten sonra, hukukta birliği sağlamak ve kargaşayı önlemek amacıyla Mecelle adıyla bir medeni kanun hazırlanmıştır Ancak hanefi mezhebinin kurallarına göre hazırlanan ve dinsel yönü ağır basan Mecelle kanunu, Osmanlı Devletindeki sorunları çözmeye yeterli olmamıştır
Hukukta Laikleşmenin Nedenleri:

a-) Yeni kurulan Türk Devletinin din toplumu(ümmetçilik) düşüncesi yerine Türk milliyetçiliği esasını benimsemesi
b-) Mecelle kanunun sorunları çözmede yetersiz kalması
c-) Hukukta ikiliğin ortadan kaldırılmak istenmesi
d-) Türkiye Cumhuriyeti’ni çağdaş bir yapıya kavuşturma düşüncesi