Bileşikler - Üre Nedir?

Ürenin sentezini inceleyen Wöhler animasyonu

Üre'nin formülü

Üre (Latince Urea Pura), organik bir bileşik Formülü H2N-CO-NH2'dir Karbonik asidin diamidi olan üre aynı zamanda karbamik asidin de amidi olduğundan karbamid adı ile de bilinir

Ürenin ilk defa 1773 yılında keşfedildiği bilinir Ancak şüpheden uzak kesin sentezi 1828'de Wöhler tarafından başarılmıştır Keşfinden bu yana 50'den fazla tepkimede üre bir ürün olarak elde edilmiştir

Karbonik asitin (H2CO3) amidi olan beyaz, kristal yapılı organik bileşik [karbamid, CO(NH2)2] Birçok hayvanda ve insanda protein metabolizmasının son ürünü olup sidikle dışarı atılır Wöhler tarafından 1828'de amonyum siyanattan sentezlenen ilk organik bileşiktir Ergime noktası 135° C olup suda çok, alkolde az çözünür Isıtılan üre önce ergir, sonra bozunarak biüret (NH2-CO-NH-CO-NH2) meydana gelir Üre, en ekonomik biçimde karbon dioksit ve amonyak karışımının 260 atmosfer basınç altında sıvılaştırılmasıyla elde edilir En çok azotlu gübre olarak, ayrıca üre-folmaldehit reçineleri ve barbitürat yapımında kullanılır



Amonyum karbonatın 150-200 °C'ye kadar ısıtılmasından üre elde edilir ki bu teknik bir metoddur Wöhler sentezi olarak bilinen reaksiyonda ise; önce KCN ile PbO2 karışımı ısıtılarak KCNO elde edilir KCNO nun amonyum sülfat ile muamelesi sonucu hazırlanan amonyum siyanatın kızdırlımasıyla da üre elde edilir Üre 132 °C'de eriyen rombik prizmalar veya iğne şeklinde renksiz kristaller verir Su ve alkolde iyi çözünür Kloroform, eter veya etil asetatta çözünmez 132 °C'nin üstünde amonyak, siyanür asidi vb gibi ürünler vererek bozunur Nitrik asit, sodyum hipoklorit veya sodyum hipobromit gibi bileşiklerin etkisiyle azot, su ve karbondiokside ayrışır Seyreltik asit veya alkalilerle ısıtıldığında amonyak ve karbondioksite bozunur

En çok gübre ve hayvan yemi olarak kullanılan üreden ilaç ve plastik yapımında da faydalanılır Üre asit ve tuzlarla bir takım katılma bileşikleri, bazı asitlerle de kondensasyon ürünleri veya üreidleri verir Naftalinin türevleriyle verdiği bileşikleri terapide kullanılır Boya üretiminde de kullanılan üre aynı zamanda bitkiler için bir besin kaynağıdır Nitrik asitle gübre ve patlayıcı madde olarak kullanılan üre nitrat adı verilen bir tuz oluşturur

Fizyolojik önemi

Üre, fizyolojik önemi bulunan bir bileşiktir Memelilerin vücudunda protein maddelerinin yakılması sonucu meydana gelen amonyak, karaciğerde karbondioksitle üreye dönüşür Kana geçen üre, idrarla dışarıya atılır Üre ayrıca az miktarda ter, süt ve gözyaşında da bulunur Yetişkin bir insan günde 25-30 gram üreyi idrarla atar İnsan kanındaki üre miktarı normalde % 50 mg civarındadır % 50 mg'ın üstü anormaldir Fakat vücut yaşlandıkça, böbreklerin üreyi vücuttan atma kabiliyeti de her geçen yıl bir parça daha azalacaktır 40 yaşından itibaren, her yıl böbreklerin süzme kabiliyeti % 1 oranında azalmaktadır Bu yüzden 75-80 yaşındaki bir kişide kandaki üre miktarının % 65-75 mg bulunmasını normal olarak kabul etmek gerekir Kandaki üre miktarının beklenen normal değerin üzerinde olması haline üremi adı verilir