Anlatım Türü - Öykü

Anlatım Türü - Öykü

orhun yazıtları - öykü türleri- kısa öyküler - uzun öyküler durum öyküleri

İtalyan yazarı Boceacio?nun Decameron Öyküleri bu türün ilk örnekleri sayılır Türk yazınında da ilk yazılı metinler olan Orhun Yazıtları öykü niteliği taşır Destansal özellikleri ağır basmakla birlikte destandan öyküye geçişin özgün örnekleri olarak Dede Korkut Hikâyeleri?ni gösterebiliriz

Türk yazınında öykünün gelişim sürecinde, destanları izleyerek sözlü halk geleneğinde günümüze dek sürüp gelen halk öykülerini görüyoruz XVI yüzyıldan beri Anadolu?da halk arasında söylenegelen öyküleri; konuları bakımından en tanınmışı Köroğlu Hikâyesi olan kahramanlık öyküleri ve Tahir ile Zühre, Ferhat ile Şirin gibi aşk öyküleri olmak üzere iki gurupta toplayabiliriz

Bugünkü anlamda öykü, yazınımıza Tanzimat döneminde Batı yazınından girmiştir Günümüz öykülerinin ilk örnekleri yazınımızda 1870?ten sonra verilmeye başlamıştır Basılan ilk öykü kitabı Emin Nihat Bey?in Müsameretname?sidir Onu Ahmet Mithat?ın Letaif- i Rivayat, Sami Paşazade Sezai?nin Küçük Şeyler ve Nabizade Nazım?ın Karabibik adlı öykü kitapları izler Karabibik aynı zamanda yazınımızdaki ilk uzun öykü örneğidir

Servet-i Fünun döneminde, Halit Ziya Uşaklıgil ve Ahmet Hikmet Müftüoğlu; Milli Edebiyat döneminde, Ömer Seyfettin öykü türünün gelişmesinde önemli yazarlar olmuştur

Cumhuriyet döneminde Memduh Şevket Esendal ve Sait Faik Abasıyanık için öykü yazınımızdaki dönüm noktalarıdır, diyebiliriz İki yazarımız da durum öyküleri yazmayı başlatmakta önemli rol oynamışlardır Bu dönemin önemli öykü yazarları arasında Sebahattin Ali, Haldun Taner, Ahmet Hamdi Tanpınar, Necati Cumalı, Tahsin Yücel, Zeyyat Selimoğlu, Muzaffer Buyrukçu, Aziz Nesin, Bilge Karasu, Muzaffer Üzgü, Firuzan, Gülten Dayıoğlu, Adalet Ağaoğlu, Osman Şahin, Erhan Bener, Erendiz Atasü gibi adları sayabiliriz Öykü yazınımızda yazarlarımızı en çok etkileyen dünya yazarları Maupassant ve Çehov olmuştur O?Henry, Hawingway, Haineyh Böll de yazarlarımızın etkilendiği diğer yazarlar arasında sayılabilir

Öykü için yapılan ilk tanımlarda, oylumu romanla ölçülerek; öyküde ayrıntıya yer olmadığı, öykünün romandan kısa olması gerektiği kesinlikle belirtilirken, günümüzde öykü için ? İnsan yaşamının kimi yönlerini gözlem ya da kurgu yoluyla, ancak gerçeğe uygun olarak anlatan yazılı tür? tanımı yapılmaktadır Kısa ve uzun olarak ikiye ayrılan öykü için şu tanımlar yapılmaktadır:

Kısa öykü: Gözlenmiş ya da tasarlanmış bir durumu, bir olayı, yaşamdan bir kesiti okuyucuda ilgi uyandıracak bir biçimde dile getiren kısa oylumlu anlatı ve yazı türü

Uzun öykü: Kurgusu ve içeriği bakımından öyküye benzeyen, uzunluğu bakımından romana yaklaşan öykü

Genel olarak, öykünün yapısını oluşturan üç ana öge vardır: Olay ya da durum, kişiler ve yer Öykülerde kurgu bakımından birbirini izleyen olaylar olabileceği gibi, günümüzde, durum öyküleri adı verilen öykülerde olaylar zinciri yerine; bir anlık gözlem ya da günlükyaşamdan küçük bir kesitin de verildiğini görüyoruz Öyküde en önemli öge insan olmakla birlikte, psikolojik içerikli öyküler dışında, kişiler, ayrıntıya girmeden yüzeysel bir biçimde verilir Öyküde, birinci ve üçüncü kişi anlatımı kullanılır Birinci kişi anlatımında öyküyü anlatan her zaman yazar olmayabilir