Wu Zetian

Wu Zetian (17 Şubat 624 - 16 Aralık 705) doğum adı Wu Zhao (武曌), (Basitleştirilmiş Çince: 武则天; Geleneksel Çince: 武則天; pinyin: Wǔ Zétiān) ünvanı İmparator Yoldaş Wu (武后) Çin tarihinin tek kadın İmparatoru 690 yılında hüküm sürmeye başladı 705 yılında öldü

Çocukluğu

Wu, 624 yılında Çin'in Lizhou (bugünkü Siçuan Eyaletindeki Guangyuan şehri) şehrinde doğdu Babası Wu Shihuo, annesi ise Bayan Yang'dır 14 yaşına kadar Lizhou'da ailesiyle yaşadı

Sarayda yükselişi

14 yaşındayken İmparator Taizong tarafından saraya getirtildi ve cariye oldu İmparator Taizong öldüğündeyse kurala uygun olarak Budist rahibe oldu Tahta geçen yeni imparator Gaozong daha önceden ona aşık olmuştu ve onu saraya geri getirtti Wu Zetian, böylece yeniden cariye oldu

İmparatoriçeliği hedefleyen Wu Zetian, o sırada İmparator Gaozong ile evli olan İmparatoriçe Wing ile rekabet halindeydi İmparatoriçe Wing'in çocuğu olmuyordu ve bu nedenle başkalarının çocuklarına yakın ilgi gösteriyordu Wu Zetian ise yakın zamanda İmparator Gaozong'dan olan bir kız doğurmuştu

İmparatoriçe Wing, Wu Zetian'ın yeni doğan kızını ziyarete gitti İmparatoriçe ayrıldıktan sonra Wu Zetian, kendi kızını boğarak öldürdü Ve suçu İmparatoriçe Wing'e attı Daha sonra kızını görmeye gelen İmparator kızının İmparatoriçe tarafından öldürüldüğünü duydu ve ondan nefret etmeye başladı Böylece Wu Zetian, İmparatoriçe Wing'i bertaraf etmeyi başarmıştı Daha sonra Gaozong'un kendisini İmparatoriçe ilan etmesini sağladı

İmparator eşi olarak Wu Zetian

Wu Zetian, kendisinden önceki İmparatoriçelerin aksine devlet işlerine müdahalelerde de bulundu Bu konuda geleneksel kuralları hiçe saydı İmparator Gaozong'un hastalığını da fırsat bilerek devlet işlerine müdahalelerde bulunurken, aynı zamanda imparatorun hastalığını kullanarak onun etkisini ortadan kaldırdı Böylece resmen olmasa da fiilen İmparator oldu

Tahta çıkışı

683 yılında Gaozong öldü ve yerine Zhongzhong geçti Fakat bu dönemde Wu Zetian imparatorları tahttan indirecek kadar güçlenmişti Zhongzhong'u da bir yıl içinde tahttan indirdi Onun yerine Ruizhong tahta çıktı Ruizhong'un iktidarı 6 yıl sürdü ve 690 yılında O da tahttan indirildi Böylece Wu Zetian, Tang Hanedanını ortadan kaldırıyordu Daha sonra İkinci Zhou Hanedanını resmen ilan edecekti Bu karar aynı zamanda onun resmen Yönetici İmparatoriçe olmasını sağladı

İmparatorluğu

İktidarının ilk dönemlerinde Tang Hanedanının kalan üyelerini de yok etti Bu kişiler arasında kendi öz oğlu da vardı[1] Tang Hanedanı dönemindeki devlet adamlarının çoğunluğunu ya öldürdü ya da sürdü Tang Hanedanına sadık insanları devletin içinden temizledi

Kendi soyunu daha önemli gösterebilmek için Tang Hanedanının soyuyla ilgili kayıtlarla oynadı Yandaşlarının ve sevdiği kişilerin konumunu güçlendirdi Devlet yapısında önemli reformlar yaptı Önceki hanedandan kalan devlet bürokrasisine darbe vurdu Ekonomik ve sosyal yapıda büyük değişikliklerde bulundu

Ölümü ve mezarı

Wu Zetian, 705 yılında Louyang'da öldü Kocası Gaozong'un bekleyen naaşıyla birlikte Quianlin'e defnedildi İsteği üzerine mezar taşına hiçbir şey yazılmadı Sekiz metre yüksekliğinde ve iki metre genişliğindeki yazısız yekpare mezar taşı onun ününü daha da arttırdı Mezar taşında hiçbir şey yazmamasının nedeniyle ilgili çeşitli teoriler bulunsa da en yaygını şudur: Wu Zetian, yaptığı işlerin yazıyla ifade edilemeyecek kadar büyük olduğunu ve bir mezar taşına sığacak kadar kısa ifade edilemeyeceğini düşünüyordu

Yönetimi

Wu Zetian'ın yönetiminin ilk dönemleri, yeni bir hanedanın kuruluşu ve eski hanedanın tamamen yok edilmesi için mücadeleyle geçti Fakat Zetian'ın yaptığı bu mücadele bir bakıma devlet bürokrasisinin dönüşümü için verilen mücadelenin bir parçasıydı Wu Zetian, Tang Hanedanını yok ederken onun döneminden kalan devlet adamlarını yönetimden çıkardı Bürokratlara büyük darbe vurdu Kurduğu muhbirlik ağıyla bu siyasi mücadelesinde büyük başarı elde etti ve bütün rakiplerini bertaraf etti Bu kararlı ve acımasız mücadele Çin'in değişiminin ilk adımını oluşturdu

Kendisinin iktidara gelişinden dört yıl önce (686'da) Anxi Eyaletinin dört kenti Tubo Beyliği tarafından ele geçirilmişti İktidara gelişinden iki yıl sonra (692'de) bu dört kenti geri aldı Sincan bölgesinde Anxi Eyaletinin çok geniş olması nedeniyle yönetiminde zorluklar çıktığını gördü ve Tanrı Dağlarının kuzey kısmını ayırıp Beiting Eyaletini kurdu

Ardından Wu Zetian, kendisinden önceki dönemden kalan ekonomik gelişmeyi daha da ilerletti Ekonomik ve siyasi alandaki reformların yapılabilmesi için devlet yönetiminde çalışacak kişilerin alımına sınav sistemi getirdi Fakat yüksek sayıdaki yöneticilerin varlığı halkın sırtına kısa vadede yük bindirdi

Onun döneminde toplumsal istikrar sağlandı, nüfus çoğaldı Ekonomi hızla gelişti Ekonomik ve toplumsal alanda büyük başarılar elde edildi Ayrıca devlet otoritesi güçlendi

Wu Zetian, kültürel gelişmeye de önem verdi Büyük önem verdiği kitap derleme işleri sayesinde çok sayıda kitap derlendi Ayrıca Çin yazısında bazı değişiklikler yaptı

Etkileri

İmparator Gaozong ve İmparatoriçe Wu Zetian'ın Qianling Müzesi'ndeki, yekpare mezar taşı

Wu Zetian arkasında daha güçlü ve zengin bir İmparatorluk bıraktı

Sona erdirdiği Tang Hanedanı onun ölümünden itibaren yeniden kuruldu ama eskisi kadar güçlü olamadı

Devlet yönetiminde ve bürokrasisinde köklü değişiklikler yaşandı

Kadınların daha etkin olarak yönetimde bulunmasını sağladı Geleneksel erkek hakimiyeti yıkıldı

Çin'in nüfusu daha da arttı