Hı-Fı İle İlgili Temel Bilgiler..2..

BÖLÜM IV - HOPARLÖR KRİTERLERİ

Hoparlör Gerçekleri

Bir hoparlörün sesinin güzelliği kişiden kişiye değişse de, tüm hoparlörler için belli kurallar vardır Hoparlörlerin en başta ayrıldığı iki sınıf var: Aktifler ve Pasifler

Aktif hoparlörler iç yapılarında bir güç kaynağı bulundururlar ve elektrik şebekesine bağlanmaları gerekir Diğer yandan pasiflerin böyle bir ihtiyacı yoktur ve yükseltme merkezi olan amplifikatörden gelen ses sinyalini alarak sese çevirirler Aktif hoparlörle bu durumda amplifikatör içinde yapılan yükseltme işlemini kendi içlerinde yaparlar ve DVD ve diğer kaynaklarda standart olan yükseltilmemiş (line seviyesinde) çıkışlara bağlanabilirler Gerek burada incelediğimiz, gerekse incelememize katılamamış çoğu sistemlerde subwoofer aktif bir eleman iken diğer hoparlörler pasiftir Hem aktifliği hem de diğerlerinden farklı frekanslarda çalışması sebebiyle subwoofer, amplifikatörler üzerinde genellikle kendine özel bir çıkıştan sinyal alır

Hoparlör Seçmek

Bir hoparlörün kabin yapısının kalitesi; tasarımı sırasında o hoparlöre gösterilen özene ve konstrüksiyonuna dayanır “Konstrüksiyon” kelimesi genelde “iskelet” anlamına gelse de burası işin içine yüzeyler de girer Bu yüzeyler genellikle kasanın ağırlığını etkilediğinden, satın alırken kasa ağırlığını göz önünde bulunduranlar bile vardır (biraz karpuz seçmeye benziyor)

Kimi hoparlörler dış kaplamalarının altında kat kat sıkıştırılmış sunta ve/veya MDF(Medium Density Fibre Board, Orta Yoğunlukta Fiber Tahta) kullanırken, kimileri bu malzemeler arasında kumu da presleyerek sıkıştırırlar

Hoparlörlerin üzerine uygulanan kaplama içinse genellikle vişne, dişbudak, akgürgen veya gül ağacı tercih edilir Bu kaplamalar, üreticilere kaplamada kolaylıklar kadar, renk seçeneklerini çeşitlendirme imkanı da sağlar

Plastik dökme kasalı hoparlörler ise ağaç kasalara göre genellikle daha düşük kaliteli olarak kabul edilir Ancak akustik konusunda yaşanan yenilikler, özel plastikten dökülmüş yekpare plastik kasaların da oldukça kaliteli olabileceklerini göstermiştir Diğer yandan eğer: “Hi-Fi’nin ucuna kadar geldim, ama o kadar da para harcamak istemiyorum” Diyorsanız, sunta ve MDF kasaların sizin isteklerini gayet rahat karşılayabileceğini söyleyebiliriz Bunların yanı sıra aaaal alaşımlı hoparlör kasaları da mevcuttur Bu tip kasalarda genellikle alüminyum gibi yumuşak aaaaller tercih edilse de sesin gürültüye dönüşerek dışarıya çıkmasını engelleyen aslında birçok tedbir zaten kasa içine yerleştirilmiştir aaaal alaşımlı kasalar genellikle dökme olup, minumum ölçüde bağlantı noktası içerir Bazı hoparlör üreticileri tarafından kullanılmakta olup, dikkatle incelenerek alınması gereken sistemlerdir

Stereo, Hifi veya Ev Sineması terimlerine yabancı değilsinizdir Ev eğlencesi, bütün bu ekipmanın entegre olduğu ve kendi evinizde müzik, film ve tv deneyimini yaşayabildiğiniz bir sistemdir Ev eğlencesi, bütün medya türlerini tek bir şemsiye altında toplayabilir Bugün CD, VHS, VIDEO, TV, DVD VIDEO ve LASER DISC bu çatı altındadır Gelecekte ise DVD AUDIO, DIGITAL TV, WEB TV ve çok gelişmiş oyun konsolları da bu çatı altında yerini alacak

Multimedya dünyasında kesin bir kural var O da herhangi bir Ev Eğlencesi'nin bir yüzünde 'gerçek' sesi yaşayabilmeniz için speaker'a ihtiyacınız olduğu En iyi müzikal kayıtlarındaki sonik etkiyi dışarıya yansıtmanın ötesinde speaker'lar ev içine de entegre edilebilme özelliğine sahip

Ses Deneyimi

Gerçek bir sinemaya gittiğinizde filmin sesleri sizi sarmalar Normalde perdenin arkasında üç büyük speaker gizli olabilir

- İki tane sağda ve solda (stereo): Arka plandaki müziğin ve efektlerin etkisini vermek için,
- Ortada bir tane: ekran boyunca yayılan konuşma ve efektleri daha temiz verebilmek için

Bir sinema salonunun yan ve arka duvarlarında ise çok sayıda speaker, ambiansı ve ekran dışı efektleri üretir Bu speakerlar, sizin orada seyirci olduğunuzu unutarak ekrandaki sahnenin bir parçası olmanızı sağlar

Evde benzer bir ses deneyimini yaşayabilmeniz için gerçek bir sinemada kullanılan ses sistemine benzer bir düzen kurmanız gerekir Odalarınız gerçek sinema salonlarından daha küçük ve de optimal ses düzeni için daha az sayıda seyirci olduğundan, basit bir ev sinema sistemini kurmak daha kolaydır

Hoparlör Alırken Neye Dikkat Etmeliyiz

Bir müzik sistemini mümkün olduğunca gerçekçi değerlendirebilmek için dinleme koşullarıyla ilgili bazı hususlara özen göstermek gerekir:

Dinleme işlemi sessiz, sakin bir ortamda gerçekleştirilmelidir
Odada mümkünse yalnızca dinlenmekte olan kolonlar bulunmalıdır Çünkü diğer kolonların hoparlörleri kendilerine ulaşan ses dalgalarının etkisiyle titreşir ve bu titreşimleri sesin kaynağında durmasından sonra, kısa da olsa bir müddet devam eder Diğer kolonlar ayrıca sesin tonu, yönü gibi hususları da çeşitli şekillerde etkilerler Eğer odada başka kolonların bulunması kaçınılmaz ise bu kolonların girişinin kısa devre edilmesi durumunda sorun bir miktar azalır Bunu bir kolonun bas hoparlörünün diyaframına parmağınızla hafifçe vurarak deneyebilirsiniz Kolonun girişi kısa devre iken daha az ses çıkacaktır Esasen ideal olan çözüm test edilecek sistemin ileride kullanılacağı ortamda dinlenmesidir
Dinleme işlemi en az iki güne yayılmalı ve bir kaç saatten kısa olmamalıdır En az iki gün önerilmesinin sebebi kişinin beklentilerinin ilk dinleme ile daha sonraki dinleme arasında çoğunlukla değişmesidir Ayrıca kişinin alışık olduğu müzik sistemine göre çok yüksek kaliteli olduğu tahmin edilen (bu tahmin örneğin fiyata dayalı olabilir) sistemlerin gerçek kalitesinin ve değerinin anlaşılması için bir kaç hafta boyunca aralıklarla dinlenmesi gerekebilir Çünkü farkın çok büyük olması, normalizasyonun etkisiyle genellikle mevcut farkın doğru yorumlanabilmesini güçleştirmektedir
Dinleme işlemi çeşitli müzik türleri ile gerçekleştirilmeli, kaynak seçiminde insan sesi içeren ve çok sesli sanatsal müzik içeren kayıtlara mutlaka yer verilmelidir
Eğer bir karşılaştırma yapılacaksa önce bir sistem en az 15 dakika dinlenmeli, daha sonra diğer sisteme geçilmelidir Çok hızlı bir şekilde bir sistemden diğerine geçiş ses tonu gibi bazı farkların algılanmasını kolaylaştırmakla birlikte özellikle müziğe ilişkin kriterlerin algılanmasını güçleştirir
Algılanan sesin kayıt, CD player veya başka bir kaynak, amplifikatör, kolonlar, oda ve kişinin o anki beklenti ve ruh halinin bir sonucu olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır Özellikle akustik açıdan özel önlem alınmamış çoğu odanın ses tonuna elektronik cihaz ve kolonlardan çok daha fazla etki ettiğini unutmamak gerekir Tek bir cihazın performansının değerlendirilmesinde onun diğer cihazlarla hem teknik (örneğin empedans uyumu) hem de ses karakteri açısından uyumu konusunu da dikkate almak gerekir

Sonuç olarak

Bir müzik sisteminin değerlendirilmesinde sesin niteliklerine ilişkin kriterlerin kontrol edilmesinin yanı sıra, dikkatin tamamen müziğe verildiği aşağıdaki yöntemin de kullanılması şarttır
Bas, tiz, detay, distorsiyon gibi hifi jargonunu unutun,
Sesi değil, müziği dinleyin,
Enstrumanları ne kolaylıkla diğerlerinden ayırabildiğinize, takip edebildiğinize bakın,
Müzisyenlerin birbirleriyle uyumlu mu yoksa acemi gibi mi çaldıklarına bakın,
Müziğin sizi tempo (örneğin ayağınızla) tutmaya yöneltip yöneltmediğine bakın,
Müzik sisteminin ruh hali ve duyguları iletip iletmediğine, hangi duyguları uyandırabildiğine bakın,
Müziğin bir müddet sonra sizi yorup yormadığına dikkat edin
Tüm bu kriterlere göre değerlendirme yapılırken unutulmaması gereken bir konu da hiçbir müzik sisteminin mükemmel olmadığıdır Bir sistem bazı müzik türleri için uygun iken bir başka sistem başka müzik türleri için daha uygun olabilir Örneğin popüler müzikler en basit müzik sistemlerinde ve televizyonlarda zevkle dinlenebilir Buna karşılık karmaşık sanat müziklerinden azami zevki alabilmek, hatta bazen bunları anlayabilmek için daha kaliteli müzik sistemleri kullanmak gerekir
Gelelim Fiyata

Bir müzik sisteminin fiyatı yükaaaae genellikle kalitesi de yüksek olmaktadır Ancak elbette bunun istisnaları da vardır Ayrıca fiyat artışının ses kalitesini ne ölçüde ve ne şekilde artıracağı da önemlidir Çok çeşitli müzik sistemleri dinleme deneyimine sahip olmayan çoğu kişi fiyat arttıkça ses kalitesinin sesin orijinaline yaklaşacağını, dolayısıyla kalitedeki değişimin giderek azalacağını düşünür Oysa deneyimlerimiz yüksek kaliteli ürünler arasındaki farkların ucuz ürünler arasındaki farklardan daha büyük olabildiğini göstermektedir

Bu durumun başlıca iki nedeni olduğunu zannediyorum Birincisi düşük fiyatlı ürünlerin imalatı sırasında temel önceliğin ürünün istenen işlevi mümkün mertebe güvenilir bir şekilde yerine getirmesinden ibaret olması Yani kabul edilemeyecek gürültü oranları dışında ses kalitesi açısından fazla bir beklenti olmaması ve markadan markaya fazla değişmeyen standart parça ve yöntemlerin kullanılması İkincisi ise ucuz sistemlerin çözünürlüklerinin düşük olması nedeniyle mevcut farkların duyulmasının zor olması

Bir müzik sistemine ne kadar bütçe ayrıldığında ne kalitede ses alınacağı bir çok kişinin merak ettiği bir konudur Maalesef biri nicelik diğeri nitelik olan iki şeyi karşılaştırarak bu soruya net bir cevap verebilmek pek mümkün gözükmüyor Ancak bu konuya bir ölçüde ışık tutabilecek şu bilgiyi verebiliriz: İlk defa dinlediği fiyat kategorisindeki bir sistem hakkında yorum yapan çoğu kişi ses kalitesi farkının beklediğinden fazla olduğunu belirtmektedir (Kişinin alışık olduğu sistemler ile yeni dinlediği sistem arasındaki farkın çok büyük olması durumu hariç Bu durumda kişinin farkı doğru algılayabilmesi genellikle pek mümkün olmuyor, hatta kaliteli olan sistem beğenilmeyebiliyor Kişi duymaya alışmış olduğu, dolayısıyla doğru olduğunu zannettiği bozulmaları çok yüksek kaliteli sistemde duymayınca sistemin güçsüz, detaysız, heyecansız bir sese sahip olduğu kanaatine ulaşabiliyor

Bütçe ile ilgili sık karşılaşılan bir soru da bütçenin ne kadarının hangi parçaya ayrılması gerektiğidir Müzik sistemleri ile yeni ilgilenmeye başlayan çoğu kişi kolonların diğer parçalardan daha önemli olduğunu düşünür Kolonlar arasında karşılaştırma yapıldığında ses tonu gibi kolay hissedilen bazı farklar diğer parçalara göre biraz daha fazla olmakla birlikte müzikten alınan zevki etkileme açısından kaynak (ör: CD player) ve amplifikatör genellikle daha önemli rol oynamaktadır
Birde Uyum Var Tabii

Esasen bir müzik sistemini oluşturan parçaların uyumu en önemlisidir Çok pahalı ve kaliteli ancak birbiriyle uyumsuz parçalardan oluşan bir müzik sistemi oldukça mütevazi bir sistemden daha kötü sonuç verebilir Uyumlu bir sistemde parçaların fiyatı birbirine yakın olmaktadır Bir müzik sisteminin parçalarını seçmeye hangisinden başlamalıyız? Bu konuda çoğumuzun en zor değiştireceği unsur salonun boyutlarıdır Salonun akustik özelliklerini bir miktar değiştirmek çok zor değildir ama örneğin 60m2'lik bir salonda 20x30x40 cm boyutlarında bir kolondan düşük distorsiyon oranlarıyla yeterli akustik güç ve bas ses elde edilmesi hemen hemen imkansızdır Dolayısıyla salonu seçme şansımız olmadığını farz edersek seçime kolonlarla başlayıp, ona uygun amplifikatör ve CD player ile devam etmeliyiz Cihazların birbirine uyumu konusunda bazı teknik kriterler var olmakla beraber seçimi dinleyerek yapmak en uygunudur Bilgi ve deneyimine güvenmeyen kişiler ve düşük bütçe ile kurulacak sistemler için en iyi sonuç genellikle tüm cihazların aynı marka ve seriden olmasıyla elde edilmektedir

Benim size önerim bu işe meraklı iseniz iyi kötü biryerden girmektir Zira sahip olacağınız sistem zaman içinde sizin kulağınızın gelişmesini sağlayacak ve ilerde yapacağınız yeni kombinasyonlara yönelik yatkınlığınızı geliştirecektir
BÖLÜM V - YENİ BİR SES SİSTEMİ KURMAK

YENİ BİR SES SİSTEMİ KURARKEN

- Satın alacağınız cihaz ne olursa olsun, sesini dinlemeden ve test etmeden almayin
- Amplifikatörünüzün, hoparlörlerinizin gücünün ve müzik dinlediğiniz odanın boyutlarının birbirleriyle orantılı olmasına dikkat edin
- Ses sisteminiz için satın alacağınız bütün cihazların aynı fiyat ve kalite sınıfında olmasınada dikkat edin
- Bir ses sistemi kurarken, aynı markanın değişik ürünlerinin birbirleriyle uyumlu olduğunu unutmayin
- Aletleri test ederken herbirinde uzun süre dinlediğiniz bir CD nizi deneyiniz, aynı CD size her alette değişik bir tını verecektir

HOPARLÖRLERİ YERLEŞTİRİRKEN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?

Hoparlörlerin yerlestirilmesinde en iyi yöntemlerden biri bu iki hoparlörün arasindaki mesafenin, oturma konumunuz ile hoparlörler arasindaki mesafe kadar olmasidir Odanin enine bağlı olarak bu mesafe az olabilir ama daha fazla olmamalidir Diyelim ki hoparlörleri koyacağiniz yer ile oturduğunuz yer arasindaki mesafe 3 metre O zaman hoparlörlerin birbiri arasindaki mesafede 3 metre olmalıdir Mümkün olduğu kadar her iki hoparlör içinde ayni ses ortamı oluşturulmalıdır Mesela bir hoparlör hiçbir zaman bir cismin arkasında durmamalı yada sol hoparlör cam kenarinda dururken sağ taraftaki de kitaplarla dolu bir kütüphane yanında olmamalıdır Bu ses dengesini olumsuz yönde etkiler

SES SİSTEMİNİZİN PERFORMANSINI YÜKSELTMEK İÇİN TAVSİYELER

- Sisteminize elektriği tek bir kaynaktan almaya özen gosterin
- Cihazlarınızı 20-25 gün gibi uzun sure kullanmayacaksanız mutlaka fişten çıkartın
- Hoparlör kablolarınız ile elektrik kablolarını yan yana getirmemeye çalışın Çünkü elektrik akımı ses kablolarınızdan geçen ses sinyallerini bozabilir
- Amplifikatörünüzle hoparlörleriniz arasindaki kablo bağlantısını mümkün olduğu kadar kısa tutun ve kabloların çok fazla dolasmamasına özen gosterin
- Yüksek akım çeken cihazların elektriğini asla sisteminiz üzerinden almayin
- Ses sisteminizin yakınında açık halde cep telefonlarınızı bırakmayin, hele hoparlörlerin üstlerine açık bir cep telefonunu asla bırakmayin
- Manyetik akım içeren (aktif-çalisir vaziyette olan) cihazlar ve hoparlörler üzerine CD, kaset ve plaklarınızı koymayın, zarar verebilir
- En az altı ayda bir hoparlör kablolarınızın uçlarını birer santim kesin Çünkü kabloların uçları zamanla kararır, oksitlenme yapar Buda sesi etkiler
- Ses sisteminizde kalın kaliteli hoparlör kablosu kullanin bu sesi olumlu yönde oldukça etkileyecektir
- Eğer hoparlörünüz bi-wire (frekans ayrımlı) bağlantılı ise (bas ve tiz sürücüler için ayrı ayrı kablo girişleri) aradaki köprüleri kullanmak yerine hoparlör kablosundan bir parça ile köprüleme işlemini yapın daha iyi sonuç elde edersiniz, yada en iyisi iki kablo ile bi-wire kullanin, uzmanlar bi-wire bağlantının sesi %30 iyileştirdiğini söylüyor
- Kablolamayi yaparken (+), (-) uçların doğru bağlandığını mutlaka kontrol edin
- Kabloları hoparlöre bağlamanın en iyi yolu connectorlerle değil çıplak olarak bağlamaktır Bunu tercih edin
- Hoparlör kablonuzu her 15, 20 cm de bir + yi -, - yi + yönüne bükerseniz (twist ederseniz) ses kalitesini oldukça yükseltmiş olursunuz
- Hoparlörlerinizin altında çivileri veya ayakları yoksa, çıkan seste komşularınizı rahatsız ediyorsa, hoparlörlerin altına tahta perde halkaları içine koyduğunuz tenis toplarını yada ikiye kestiğiniz silgileri yerleştirebilirsiniz
- Altı ayda bir hoparlörünüzü kasaya bağlayan vidalari kontrol edin, gevşemisse sağlamlaştırın En ufak bir gevşeme sesi etkileyecektir
- Hoparlörünüz küçük bile olsa hicbir zaman cam yüzeyler uzerine yada yakınına koymayın ve pencerelerden mümkün olduğu kadar uzak tutmaya calışın Çünkü cam sesi oldukça etkiler
- Oturduğunuz yerin arkasındaki duvarı kalın malzemeler ile kaplamanız sesin daha iyi gelmesine yardımcı olur
- Sisteminizdeki cihazları hiçbir zaman üst üste koymayın Aralarında daima bölücü bir cisim olsun Bu rezonans oluşmasını engeller
- Cihazlarınızı asla yere koymayın
- Ses siteminizi koyduğunuz zeminleri rezonansı engellemek icin ağır ve sert malzemelerden seçin
- Cihazların bakımını daima kuru ve yumuşak bir bezle yapın Islak bez, deterjan, kimyasal madde kullanmayın
- Kaset çalarınızın kristal kafalarını, capstain milini ve lastiğini haftada bir alkollü bir pamukla temizlerseniz hem kasetleriniz ve kaset çalarınız uzun ömürlü olur hemde sesi daha kaliteli dinlersiniz Ayrica kafaların belirli süreler sonra demanyetize edilmesi gerektigini unutmayin
- İstediginiz radyo istasyonunu net bir sekilde dinleyemiyorsanız, anteninizin uç kısmına bir miktar kalın bakır kablo ilave edin, eskisinden iyi dinleyeceksiniz
- CD lerinizin daha iyi tınlamasını istiyorsanız dinlemeden önce bir mıknatısın üzerine koyun, sonra dinleyin, kesinlikle daha iyi tınladığını göreceksiniz
- CD lerinizdeki küçük çizikleri üzerlerine diş macunu sıkarak yumuşak deri bir bezle ovup çıkartabilirsiniz

PLAKSEVERLER

- Hicbir zaman büyük yapraklı bir çiçeği pikabınızın yanına koymayın Çünkü çiçeğin yaprakları elektro-statik elektriklenme yaratarak pikabınızdan rahatsız edici seslerin çıkmasına yol açabilir
- Bir çok plaksever plakların yerleştirildiği plato uzerindeki lastik çember yerine aynı kalınlıkta keçe kullanıyor