Adıyaman İli Sulama Yatırrımları

adıyaman ili sulama yatırrımları

Tarih: 9 Mart 2011

Yer: Adıyaman Üniversitesi Rektörlük Konferans Salonu

I Oturum

Oturum Başkanı: Prof Dr Abuzer Yücel – Adıyaman Ün Rektör Yrd

GAP Eylem Planı ve sulama yatırımları

Mehmet Açıkgöz – GAP İdaresi Bölge Müdür (Şanlıurfa)

İklim değişikliği sürecinde su yönetimi: Güneydoğu Anadolu örneği

Prof Dr Rıza Kanber – Çukurova Ün Ziraat Fak (Adana)

Adıyaman sulama sorunları

Yakup Taş – Ziraat Odası Başkanı (Adıyaman)

II Oturum

Oturum Başkanı: Prof Dr Mehmet Ali Çullu – Harran Ün Ziraat Fak Dekanı (Şanlıurfa)

Yeraltı Sulama Kooperatiflerinin geleceği

Prof Dr İdris Bahçeci – Harran Ün Ziraat Fak (Şanlıurfa)

Kırsal alanda küçük toprak ve sulama yatırımlarının önemi

Prof Dr Öner Çetin – Dicle Ün Ziraat Fak (Diyarbakır)

Sürdürülebilir kalkınma için yöresel sulama politikaları

Ferhat Taş – Ekolojik Sürdürülebilir Kalkınma Der Bşk (Adıyaman)

Uygulamadaki sorunlar

Abdurrahman Bilgiç – Çiftçi (Adıyaman)

******************

GAP Bölgesi sulama sorunları dendiği zaman akla gelen büyük bir projenin tamamlanmamış yanıdır Harran Ovası, Adıyaman, Batman sulamalarının sonuçlanamamış tarafıdır Harran Ovasında aşırı sulama sonucu çoraklaşan topraklardır Ve devamında GAP Eylem Planı gelir Yani yarım beklemekte olan GAP’ın tamamlanmasının yeniden yapılandırılması

Adıyaman Üniversitesi ve Güneydoğum Derneği işbirliğiyle düzenlenen “GAP Bölgesi sulama sorunları” konulu panel 9 Mart 2011 günü Adıyaman Üniversitesi Rektörlük Konferans Salonunda yapıldı

Panele kendi alanlarında ve dünya çapında bilinen akademisyen hocalar sunumları ile; uygulama alanından konuşmacılar ise görüş ve düşünceleri ile panelist olarak katıldılar Başta Adıyaman Valisi Ramazan Sodan olmak üzere, Akademisyenler, Tarım sektörü il ve ilçe bürokratları, sivil toplum temsilcileri, öğrenciler, çok sayıda çitçi vatandaşın izleyici olarak katıldığı panel yoğun ilgiyle sonuna kadar izlendi

Panelde sunum yapmak üzere Ankara, Adıyaman, Adana, Şanlıurfa ve Diyarbakır’dan gelen hoca, bürokrat ve sivil toplum temsilcileri Adıyaman Üniversitesinde buluştular Panelin yapılacağı gün öncesi olağanüstü olumsuz hava şartları ve panel başlama saatindeki sağanak dolu yağışı diğer illerden gelenleri ve panelin yapılmasını engellememiş sadece çiftçilerin katılım sayısını düşürmüştür Her şeye rağmen Adıyamanlı çiftçiler panele yoğun ilgi göstermiştir

Akademisyen hocaların sunumlarından sonra Adıyaman Ziraat Odası Başkanı Yakup Taş, Adıyamanlı çiftçi Abdurrahman Bilgiç ve söz alan çiftçiler uygulamadaki sorunları anlatarak yaşadıkları zorlukları dile getirdiler Atatürk Barajı’nın Adıyaman’da olmasına rağmen Adıyaman’ın GAP’tan faydalanmadığını söylediler Urfa-Adıyaman kıyaslaması yaparak haksızlığa uğradıklarını belirttiler

Özetle not edilen sulama sorunları:

GAP Bölgesinde Adıyaman sulama konusunda istediği oranda yatırım alamadı

Koçali, Çataltepe Barajlarının bir an evvel hayata geçirilmesi bu mağduriyeti önleyecektir

Yağmurlama ve damlama sistemine geçilmesi, bunun için de kapalı sisteme geçilmesi gerekiyor

Kahta bölgesinde göletler bitirildi, sulama kanalları bitirilmedi

Bunlar yapılırsa ürün çeşitliliği ve üretimde artış sağlanacak, hepsinden önemlisi köyden kente göç önlenecektir

Sulama sorunları bitirilmezse bizim insanımız il dışına ırgatlığa gidecektir

Türkiye’de en fazla suyu olan il Adıyaman’dır, ancak en az sulama yapılan il de Adıyaman’dır

Alt yapıyı devlet yapar, çiftçi yapmaz Sulama yatırımları yapılmıyor

Taşıma suyla baraj yapılıyor (Eğriçayır Barajı), bu politik bir yapıdır ve olmaz

*****

GAP Eylem Planı ve Adıyaman sulamaları:

Adıyaman-Kahta Projesiyle 10 806 ha alana su götürülme çalışmaları tamamlanmıştır

Haziran 2011’de planlaması tamamlanacak olan Adıyaman Koçali Projesiyle 21 605 ha alana su götürülecektir

2012’de planlaması tamamlanacak olan Adıyaman-Göksu Araban Projesi ile 71 598 ha alana su götürülecektir

GAP Eylem Planı başarıyla tamamlanırsa sulanabilir arazilerin büyük bölümü sulanabilecektir Önemli olan bu planın kesintiye uğramadan hayata geçirilmesidir

*****

İklim değişikliği ve su yönetimi:

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, 1975-2010 yılları arasında yağış trendinde önemli düşüş, Fırat ve Dicle Nehirlerinin suyunda %20 azalma olmuştur

İklim koşullarına bağlı olarak, tarımsal ürün çeşitliliği değişecektir Buğday Harran Ovası’nda kış sıcaklıklarından etkilenecek; belki de hiç ekilmeyecektir

Daha çok bölgenin yüksek kesimlerinde ekilebilecektir Harran Ovası gibi alanlarda kışın ancak yoğun sulama ile yetişebilecektir

Mısır Harran ve benzer Ovalarda artık hiç ekilmeyebilecektir (kuraklık, döllenme sorunu)

Artan sıcaklıklar, pamuk büyüme dönemini kısaltacak, ekimi öne alacaktır

Önlemler;

Sulama Sistemlerinde Su İletim ve Dağıtım şebekelerinin İyileştirilmesi için Zorunlu Dönüşüm Yapılmalı (kapalı şebekelere gidiş)

Suyun Buharlaşma Yoluyla Kaybının Azaltılması

Sızma kayıplarının azaltılması

Sulama randımanlarının yükseltilmesi

Bitki Seçimi, Ekim Deseninin Değiştirilmesi ve Ekili Alanın Sınırlanması;

Tuza ve Kuraklığa Dayanıklı Bitki Türlerinin Geliştirilmesi ile İlgili Seleksiyon Çalışmaları

Ekonomik Olmayan Bitkilerin Su Kullanımının Azaltılması

Bölgede tarımsal üretim planlaması yapılmalıdır

Su eksikliği, artan hava sıcaklıkları nedeniyle sulamaya açılan bölgelerde yetiştirilecek bitki türü, merkezi bir otorite tarafından planlanmalıdır

Çok ve nitelikli su kullanan bitki türlerinin üretimi, izne bağlı olmalıdır

*****

Yer altı Sulama Kooperatifleri:

Sulama kooperatiflerinin, 900 milyon lirası anapara olmak üzere toplam 2 milyar 159 milyon lira borçlarının bulunması nedeniyle sulama dönemi geldiği halde pompalar kapalıdır

Ülkemizde, merkez birliğe bağlı 2 bin 500 sulama kooperatifi, 27 bölge birliği ve 276150 üye bulunmaktadır

TEDAŞ'ın, dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi sonucu kamuda kalan alacaklarının ödemelerinde büyük zorluklar yaşanmaktadır Tarımsal sulamada elektrik bedelleri yüksek, ek maliyetler, yüksek gecikme bedelleri olması, borçların birikmesine sebep olmuştur Elektrikleri kesilen çok sayıda üretici icralıktır

İç Anadolu da bir Sulama Kooperatifleri Birliği Başkanı sulama birliklerinin borç batağında olduğunu, bu kurumların çalışamaz hale geldiğini söylemiştir

Antalya Tarım Platformu da “Tarımsal kooperatifçilik ve sulama işletmeciliğinin, kırsal kesimdeki geniş kitleler tarafından benimsenmiş, başarılı ve amacına uygun çalışan bir örgütlenme modeli olduğu ancak 2500 sulama kooperatifinin kapatılmak istendiği, bu düzenlemenin üstelik milyonlarca çiftçimizin zarar görmesi ve tarımsal altyapımızın kaosa sürüklenmesi sonucunu doğuracağını belirtmiştir

Konyada yapılan bir toplantıda, DSİ elindeki verilerine göre yeraltı suyu sahalarında su seviyesinde 50 metreye kadar düşüşlerin olduğu, her yıl 1 metrelik seviye düşüşü ve bunun yıllık maliyetinin 100 milyon lira olduğu; son yıllarda havzanın bol yağış almasına rağmen yeraltı su seviyesinde düşüşün devam ettiği, sulamada ihtiyaçtan fazla su kullanımının büyük etken olduğu kaydedilmiştir

DSİ, yer altı su seviyesindeki düşüşün önüne geçmek 167 Sayılı Yeraltı Suları Kanunu’nda yapılan düzenlemelerle ‘kota’ uygulamasını hayata geçirmeye hazırlanmaktadır

Konya havzasında kaçak, ruhsatlı ve takviye toplam 100 bin kuyunun olduğundan söz ediliyor Bu kuyuların çektiği su miktarı 4,5 milyar metreküpün üzerindedir DSİ’nin çekilmesini öngördüğü su miktarı ise 2,4 milyar metreküptür

Türkiye’de sulama suyu fiyatlarının düşük olması tarımda aşırı su kullanımına neden olan faktörlerin başında yer almaktadır

Ülkemizde sulama suyu fiyatlandırma esasları günün koşullarına göre yüzey ve yeraltı suları için yeniden belirlenmeli ve bununla ilgili yasal düzenlemeler yapılmalıdır

*****

Küçük topraklar için sulama yatırımları:

Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi; Orta Fırat Havzasında bitki ve su kaynaklarını korumak, erozyonu önlemek, meraları ıslah etmek ve üreticileri kalkındırmak için Dünya Bankası ile TC Hükümeti arasında yapılan anlaşma sonucu 25 Mart 1993’de imzalanarak uygulamasına başlanmış ve 2000 yılında tamamlanmıştır

Birçok ülkede su kaynaklarının daha etkin ve verimli şekilde yönetim ve planlanmasında havza yönetimi yaklaşımı benimsenmiştir

Doğu Anadolu Havza Rehabilitasyon Projesi altında Orta Fırat Havzasında uygulanan havza iyileştirme projesi ile Fırat Nehrinin orta ana havzasında bulunan 10 adet oldukça vasıf kaybetmiş alt havzanın rehabilitasyonu amaçlanmıştır Türkiye’nin bu yoksul bölgesinde verimliliği ve gelirleri artırmanın yanı sıra toprak vasfının bozulmasının, erozyonun ve barajlardaki sedimantasyonun azaltılması ile Yukarı Fırat su havzasındaki üç ilde kalıcı mera, orman ve çiftlik faaliyetlerinin iyileştirilmesine yardımcı olacağı düşünülmüştür

AGM 2001 yılı sonu itibarı ile uygulama yaptığı 85 mikro havza içerisinde 73156 ha Toprak Muhafaza Ağaçlandırması, 19,882 ha Mera Islahı, 81 ha Galeri Ağaçlandırması, 2240 ha Meşe Rehabilitasyonu ve 1687 ha Sedir Rehabilitasyonu tesis programı gerçekleştirmiştir

Proje kapsamında TÜGEM 7888 ha Agronomik Paket uygulaması, 9813 ha Nadas Azaltma, 1588 ha Demonstrasyon Çalışması, 1224000 Adet Antep Fıstığı Aşılaması, 238049 Adet Tarla Kenarına Fidan Dikimi, 1903 ha Suluda Yem Üretimi, 8864 ha Bağ Bahçe Tesisi ve 34560 Adet Arı Kovanı dağıtımı gerçekleştirmiştir

KHGM ise proje uygulamaları sonucu 1069498 m sulama kanalı, 1260 adet sulama havuzu, 2643 ha tarımsal teras inşaatı gerçekleştirmiş ve 12368 ha arazinin sulamaya açılmasını sağlamıştır

Dokuz yıllık proje uygulaması neticesinde tüm kurumlar toplam olarak 78333000 US doları harcamıştır