Ege Adalarında Türk Egemenliği

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-11-2012

Ege Adalarında Türk Egemenliği ve

Adaların Türkçe İsimleri

Ege Denizi’ndeki toplam ada, adacık ve kayalık Sayısının T

C

Dz

K

Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Diresi Başkanlığı’nın yaptığı çalışmalara göre 1800 Civarında Olduğu Ortaya çıkmaktadır

Ege Adaları'nı jeopolitik ve stratejik önemleri dikkate alındığında 5 grupta incelemek mümkündür :

• Boğazönü Adaları

• Saruhan Adaları

• Menteşe Adaları

• Kuzey Sporat Adaları

• Kiklat Adaları

Türkiye açısından jeopolitik ve stratejik önemi olan ve Anadolu’yu kuzeyden güneye bir dizi halinde kapatan Boğazönü, Saruhan ve Menteşe Adaları’ndan oluşan üçlü gruba Doğu Ege Adaları da denmektedir

Ege’nin batısında yer alan Kuzey Sporat ve Kiklat Adaları ile Girit Adası Türkiye ile Yunanistan arasında hiçbir egemenlik anlaşmazlığa yol açmamaktadır

1 - Boğazönü Adaları

Boğazlar sisteminin bir parçası olan ve Çanakkale Boğazı’na ulaşan dneiz yollarını kontrol eden bu adalar; Semadirek, Limni, Bozbaba ( Evstratios ), Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan Adaları’dır

Çanakkale Boğazı’nın savunmasında büyük rol oynayan bu adalardan Limni, 1915 Çanakkale Savaşları sırasında üs olarak kullanılmış ve Çanakkale Boğazı için potansiyel bir tehdit bölgesi olduğunu kanıtlamıştır

2 - Saruhan Adaları

Doğu Sporat Adaları olarak da bilinen bu adalar Midilli, Sakız, Koyun Adaları, İpsara, Antiipsara, Sisam, Ahikerya, Hurşit ve Fornoz adalarından oluşmaktadır

Bu adalar, coğrafya eserlerinde Doğu Ege Adaları olarak geçer

Saruhan Adaları Anadolu’nun Ege kıyılarının büyük bir bölümünü çevrelemekte olup Anadolu’ya giriş istikametlerinin karşısında yer almaktadırlar

Anadolu’nun savunmasında ileri karakol durumundadırlar

Anadolu’ya yapılacak taarruzda ise, sıçrama tahtası rolünü oynarlar

3 - Menteşe Adaları

Kuzey güney istikametindeki deniz yollarını kontrol altında bulunduran bu adalr da Anadolu’nun savunmasında ileri karakol, Anadolu’ya yapılacak saldırılarda ise sıçrama tahtası konumundadırlar

Yunanlıların Balkan Savaşları öncesinde ‘Dodeca-nissas’ ( Oniki ada ), bir kısım batılı yazarların Güney Sporat Adaları ismini verdikeri bu bölgede yirmiden fazla ada ile bunlara bağlı çok sayıda adacık ve kayalık bulunmaktadır

Menteşe Adaları bçlgesindeki belli başlı adalar : Eşek Adası, Nergisçik Batnoz, Lipso, Bulamaç, Leryoz, Kilimli veya Lelemez, Kalolimnoz, Keçi Adası Rodos Kerpe Çoban Adası İstanbulya ve Ardacık adalarıdır

Meis ise Yunanlıların iddia ettikleri gibi Menteşe Adaları bölgesinde bulunan bir Ege Adası olmayıp Akdeniz adasıdır

Ege Adalarında Türk Egemenliği Dönemi

Ege adaları Bizans İmparatorluğu döneminde İtalyan devletleriyle Bizans arasında sık sık el değiştirmekteydi

Saint-Jean şovalyeleri 1309’da Menteşe Adaları’nı ele geçirerek, burada yeni bir tarikat devleti kurmuşlardı

Venedikliler de Arnavutluk ve Mora sahillerinde ve bu sahillere yakın adalarda pek çok koloniler oluşturmuşlardı

Venedik Cumhuriyeti’nin asıl amacı doğu ticaret yollarını kendi kontrolü altında tutmaktı

Bazı adalar da Cenevizlilerin kolonisi durumundaydı

Ege Denizi’nde Bizans İmparatorluğu ile İtalyan devletleri arasında kurulmuş olan siyasi denge, Türklerin ortaya çıkmasıyla birlikte bozuldu

Batı Anadolu’da egemenlik kuran Türk Beylikleri, Anadolu’nun tabii uzantısı sayılan adalara sık sık akınlar düzenlemeye başladılar

İzmir’i beyliğinin merkezi yapan meşhur Türk denizcisi Çaka Bey, Midilli ve Sakız’da egemenlik kurdu

Ancak ölümünden sonra beyliğüi dağılınca, bu egemenlik sona erdi

Adalara sahip olmak için güçlü bir donanmaya ihtiyaç vardı

Bu yüzden Türk deniz gücünün oluşmasına kadar adalarda sürekli bir egemenlik kurulamadı

Muğla ve civarında beyliklerini kuran Menteşeoğulları bir ara Rodos’u ele geçirdilerse de, uzun süre egemenlik kuramadılar

Osmanlı Devleti Ege sahillerini ele geçirdikten sonra yalnız sahildeki Foça tuz madenleri Cenevizlilerin elinde bulunuyordu

Sahillere yakın olan Taşoz, Semadirek, Gökçeada, Limni, Midilli, Sakız ve Sisam gibi belli başlı adalar Cenevizlilerin, İstanköy ve diğer bazı adalar ise Rodos şovalyelerinin elinde bulunuyordu

Osmanlı donanması henüz Akdeniz’de üstünlüğü elde edecek durumda değildi

Buna karşılık Venedik, Ceneviz, Napoli ve Papa donanmalarıyla adaların donanmaları hem sayı hem de denizvilik bakımından ileri durumdaydılar

Bundan dolayı Osmanlı Devleti hem sahillerini korumak hem de Türk ticaret gemileriyle limanlarını emniyet altında tutmak için bu adalrın beyleriyle antlaşmlar yapmıştı

Antlaşmalara göre zaten Osmanlıların egemenliğini kabul ederek her yıl muayyen bir vergi vermekte olan bu beyler, Osmanlı sahillerinin güvenliğini korumakla da görevlendirilmişlerdi

İstanbul’un fethinden sonra adalar halkı büyük bir paniğe kapıldı

Taşoz, Gökçeada, Limni ve Midilli adları halkının büyük bir bölümü başka yerlere göç ettiler

Rodos şovalyeleri de Osmanlı Hükümetine müracaat ederek, diğer adalar halkıyla olduğu gibi, Anadolu sahil şehirleriyle mütekabiliyet esasına göre ticaret yapmak istediklerini bildirdiler

Hükümet adı geçen adalar halkının kendisine vergi verir olduklarını Rodos halkının da kendisine vergi vermesini teklif etti

Şovalyeler de manen Papa’ya tabi olduklarını, hiçbir devlete vergi vermediklerini ve ancak hediye gönderebileceklerini cevaben bildirdi

Bunun üzerine Rodos üzerine Osmanlı nüfusu altındaki adalar halkına gözdağı vermek açısından başarılı olsa da sonucu başarısız olan bir sefer düzenledi

Osmanlıların bu harekatı, Papa’nın Türkler aleyhine haçlı ordusu toplamasına neden oldu

Papa hazırlık yaparken Osmanlı donanması da Taşoz, Semadirek ve Limni’yi ele geçirdi

Papa donanması Rodos, Sakız ve Midilli’ye uğradıktan sonra Osmanlıların daha yeni fethettikleri Limni’yi geri aldı

Semadirek ve Taşos adlarını da ele geçiren Kardinal bu adalara asker yerleştirdikten sonra Rodos’a ve oradan da İtalya’ya döndü

Papa donanmasının dönmesinden sonra Türk donanması Ege’ye çıkarak önce Limni’yi sonra da diğer iki adayı geri aldı

Ege adlarının fethine dfevam edilerek Midilli fethedildi

İkibuçuk asırdır Venediklilerin elinde bulunan Eğriboz ve Şıra Adaları ile çevredekji adalar da Osmanlı topraklarına katıldı

Fatih döneminde fethedilmeye çalışılan Rodos’u alan Kanuni adada 213 yıllık şovalye devrini kapamış oldu

Rodos’la birlikte Herke, İlyaki, Sömbeki, İncirli, İstanköy ve Leryoz adaları da fethedildi

Rodos’un fethinden 16 yıl sonra Barbaros Hayrettin Paşa Kerpe ve Kaşot adalarını da Osmalı topraklarına kattı

Rodos Girit’e karşı girişilen savaşta önemli bir üs oldu

Girit Adası’nın da Osmanlı topraklarına dahil edilmesiyle Ege Denizi bir Osmanlı iç denizi haline gelmiş oldu

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-11-2012

Adaların Türkçe İsimleri

Türkçe bilinen ve Uluslararası isimleri ile birlikte

Boğazönü Adaları

Semendirek-Semadirek [Samotraki]

Zürafa [Zurafa]

Gökçeada [Lembro-İmbros]

Tavşan Adaları - [ ]

Bozcaada [Tenedos]

Limni-İlimli [Limnos]

Bozbaba [Aya Evstratios]

Saruhan Adaları

Midilli [Lesvos]

Sakız [Hiyos]

Koyun Adaları - [ ]

Koyun Adası [İnussa]

Paşa Adası [Passa]

Vatos [Vatos]

Pondiko [Pondiko]

İpsara [Psara]

Antiipsara [Antipsara]

Venedik Kayası [Kalogeros]

Sisam [Samos]

Ahikerya-Kerye-Karyot [İkaria]

Hurşit [Furni]

Fornoz [Fimena]

Menteşe Adaları

Eşek Adası [Gaidaronisi-Agathonisi]

Nergiscik-Mandraki [Arki]

Batnoz [Patmos]

Lipso [Lipso]

Bulamaç-Burmaç [Farmakonisi]

İleryoz-Leryoz [Leros]

Kelemez-Kilimli [Kalimnos]

Kalolimnoz [Kalolimnos]

Keçi Adası [Pserimos]

Koçbaba [Levita]

Ardıçcık [Kinados]

İstanköy [Kos]

Sakarcılar [Yiali]

İncirli [Nisiros]

Çerte [Kandilusa]

İleki-İlyaki [Tilos]

Nimos [Nimos]

Sömbeki [Simi]

Rodos [Rodos]

Limoniye [Alimnia]

Herke [Kalki]

Küçük Kerpe [Saros-Saria]

Kerpe [Karpatos]

Çoban Adası-Kaşot [Kasos]

Ardacık [Sirina]

İstanbulya [Astipalaia]

Trakya Adaları

Trakya [Thasos]

Kuzey Sporat Adaları

İskiri [Skiros]

Kiklat Adaları

Andre [Andros]

İstandil [Tinos]

Mokene [Mikonos]

Mürted [Kea]

Para [Paros]

Nakşa [Naksos]

Yumurgi [Amorgos]

Değirmenlik [Milos]

Aniye [İos]

Girit'in Kuzeybatı ve Güneyi Adaları

Çuha [Kitira]

Sikliye [Antikitira]

Gavdopula [Gavdopula]

Gavdos [Gavdos]

[size="2"]

Konu Araçları	Bu Konuda Ara
Yazıcı Çıktısını Göster Sayfayı E-posta ile Yolla	Bu Konuda Ara: Gelişmiş Arama
Görünüm Modları

10-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Ege Adalarında Türk Egemenliği Ege Adalarında Türk Egemenliği ve Adaların Türkçe İsimleri Ege Denizi’ndeki toplam ada, adacık ve kayalık Sayısının TC DzKK Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Diresi Başkanlığı’nın yaptığı çalışmalara göre 1800 Civarında Olduğu Ortaya çıkmaktadır Ege Adaları'nı jeopolitik ve stratejik önemleri dikkate alındığında 5 grupta incelemek mümkündür : • Boğazönü Adaları • Saruhan Adaları • Menteşe Adaları • Kuzey Sporat Adaları • Kiklat Adaları Türkiye açısından jeopolitik ve stratejik önemi olan ve Anadolu’yu kuzeyden güneye bir dizi halinde kapatan Boğazönü, Saruhan ve Menteşe Adaları’ndan oluşan üçlü gruba Doğu Ege Adaları da denmektedir Ege’nin batısında yer alan Kuzey Sporat ve Kiklat Adaları ile Girit Adası Türkiye ile Yunanistan arasında hiçbir egemenlik anlaşmazlığa yol açmamaktadır 1 - Boğazönü Adaları Boğazlar sisteminin bir parçası olan ve Çanakkale Boğazı’na ulaşan dneiz yollarını kontrol eden bu adalar; Semadirek, Limni, Bozbaba ( Evstratios ), Gökçeada, Bozcaada ve Tavşan Adaları’dır Çanakkale Boğazı’nın savunmasında büyük rol oynayan bu adalardan Limni, 1915 Çanakkale Savaşları sırasında üs olarak kullanılmış ve Çanakkale Boğazı için potansiyel bir tehdit bölgesi olduğunu kanıtlamıştır 2 - Saruhan Adaları Doğu Sporat Adaları olarak da bilinen bu adalar Midilli, Sakız, Koyun Adaları, İpsara, Antiipsara, Sisam, Ahikerya, Hurşit ve Fornoz adalarından oluşmaktadır Bu adalar, coğrafya eserlerinde Doğu Ege Adaları olarak geçer Saruhan Adaları Anadolu’nun Ege kıyılarının büyük bir bölümünü çevrelemekte olup Anadolu’ya giriş istikametlerinin karşısında yer almaktadırlar Anadolu’nun savunmasında ileri karakol durumundadırlar Anadolu’ya yapılacak taarruzda ise, sıçrama tahtası rolünü oynarlar 3 - Menteşe Adaları Kuzey güney istikametindeki deniz yollarını kontrol altında bulunduran bu adalr da Anadolu’nun savunmasında ileri karakol, Anadolu’ya yapılacak saldırılarda ise sıçrama tahtası konumundadırlar Yunanlıların Balkan Savaşları öncesinde ‘Dodeca-nissas’ ( Oniki ada ), bir kısım batılı yazarların Güney Sporat Adaları ismini verdikeri bu bölgede yirmiden fazla ada ile bunlara bağlı çok sayıda adacık ve kayalık bulunmaktadır Menteşe Adaları bçlgesindeki belli başlı adalar : Eşek Adası, Nergisçik Batnoz, Lipso, Bulamaç, Leryoz, Kilimli veya Lelemez, Kalolimnoz, Keçi Adası Rodos Kerpe Çoban Adası İstanbulya ve Ardacık adalarıdır Meis ise Yunanlıların iddia ettikleri gibi Menteşe Adaları bölgesinde bulunan bir Ege Adası olmayıp Akdeniz adasıdır Ege Adalarında Türk Egemenliği Dönemi Ege adaları Bizans İmparatorluğu döneminde İtalyan devletleriyle Bizans arasında sık sık el değiştirmekteydi Saint-Jean şovalyeleri 1309’da Menteşe Adaları’nı ele geçirerek, burada yeni bir tarikat devleti kurmuşlardı Venedikliler de Arnavutluk ve Mora sahillerinde ve bu sahillere yakın adalarda pek çok koloniler oluşturmuşlardı Venedik Cumhuriyeti’nin asıl amacı doğu ticaret yollarını kendi kontrolü altında tutmaktı Bazı adalar da Cenevizlilerin kolonisi durumundaydı Ege Denizi’nde Bizans İmparatorluğu ile İtalyan devletleri arasında kurulmuş olan siyasi denge, Türklerin ortaya çıkmasıyla birlikte bozuldu Batı Anadolu’da egemenlik kuran Türk Beylikleri, Anadolu’nun tabii uzantısı sayılan adalara sık sık akınlar düzenlemeye başladılar İzmir’i beyliğinin merkezi yapan meşhur Türk denizcisi Çaka Bey, Midilli ve Sakız’da egemenlik kurdu Ancak ölümünden sonra beyliğüi dağılınca, bu egemenlik sona erdi Adalara sahip olmak için güçlü bir donanmaya ihtiyaç vardı Bu yüzden Türk deniz gücünün oluşmasına kadar adalarda sürekli bir egemenlik kurulamadı Muğla ve civarında beyliklerini kuran Menteşeoğulları bir ara Rodos’u ele geçirdilerse de, uzun süre egemenlik kuramadılar Osmanlı Devleti Ege sahillerini ele geçirdikten sonra yalnız sahildeki Foça tuz madenleri Cenevizlilerin elinde bulunuyordu Sahillere yakın olan Taşoz, Semadirek, Gökçeada, Limni, Midilli, Sakız ve Sisam gibi belli başlı adalar Cenevizlilerin, İstanköy ve diğer bazı adalar ise Rodos şovalyelerinin elinde bulunuyordu Osmanlı donanması henüz Akdeniz’de üstünlüğü elde edecek durumda değildi Buna karşılık Venedik, Ceneviz, Napoli ve Papa donanmalarıyla adaların donanmaları hem sayı hem de denizvilik bakımından ileri durumdaydılar Bundan dolayı Osmanlı Devleti hem sahillerini korumak hem de Türk ticaret gemileriyle limanlarını emniyet altında tutmak için bu adalrın beyleriyle antlaşmlar yapmıştı Antlaşmalara göre zaten Osmanlıların egemenliğini kabul ederek her yıl muayyen bir vergi vermekte olan bu beyler, Osmanlı sahillerinin güvenliğini korumakla da görevlendirilmişlerdi İstanbul’un fethinden sonra adalar halkı büyük bir paniğe kapıldı Taşoz, Gökçeada, Limni ve Midilli adları halkının büyük bir bölümü başka yerlere göç ettiler Rodos şovalyeleri de Osmanlı Hükümetine müracaat ederek, diğer adalar halkıyla olduğu gibi, Anadolu sahil şehirleriyle mütekabiliyet esasına göre ticaret yapmak istediklerini bildirdiler Hükümet adı geçen adalar halkının kendisine vergi verir olduklarını Rodos halkının da kendisine vergi vermesini teklif etti Şovalyeler de manen Papa’ya tabi olduklarını, hiçbir devlete vergi vermediklerini ve ancak hediye gönderebileceklerini cevaben bildirdi Bunun üzerine Rodos üzerine Osmanlı nüfusu altındaki adalar halkına gözdağı vermek açısından başarılı olsa da sonucu başarısız olan bir sefer düzenledi Osmanlıların bu harekatı, Papa’nın Türkler aleyhine haçlı ordusu toplamasına neden oldu Papa hazırlık yaparken Osmanlı donanması da Taşoz, Semadirek ve Limni’yi ele geçirdi Papa donanması Rodos, Sakız ve Midilli’ye uğradıktan sonra Osmanlıların daha yeni fethettikleri Limni’yi geri aldı Semadirek ve Taşos adlarını da ele geçiren Kardinal bu adalara asker yerleştirdikten sonra Rodos’a ve oradan da İtalya’ya döndü Papa donanmasının dönmesinden sonra Türk donanması Ege’ye çıkarak önce Limni’yi sonra da diğer iki adayı geri aldı Ege adlarının fethine dfevam edilerek Midilli fethedildi İkibuçuk asırdır Venediklilerin elinde bulunan Eğriboz ve Şıra Adaları ile çevredekji adalar da Osmanlı topraklarına katıldı Fatih döneminde fethedilmeye çalışılan Rodos’u alan Kanuni adada 213 yıllık şovalye devrini kapamış oldu Rodos’la birlikte Herke, İlyaki, Sömbeki, İncirli, İstanköy ve Leryoz adaları da fethedildi Rodos’un fethinden 16 yıl sonra Barbaros Hayrettin Paşa Kerpe ve Kaşot adalarını da Osmalı topraklarına kattı Rodos Girit’e karşı girişilen savaşta önemli bir üs oldu Girit Adası’nın da Osmanlı topraklarına dahil edilmesiyle Ege Denizi bir Osmanlı iç denizi haline gelmiş oldu

10-11-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Ege Adalarında Türk Egemenliği Adaların Türkçe İsimleri Türkçe bilinen ve Uluslararası isimleri ile birlikte Boğazönü Adaları Semendirek-Semadirek [Samotraki] Zürafa [Zurafa] Gökçeada [Lembro-İmbros] Tavşan Adaları - [ ] Bozcaada [Tenedos] Limni-İlimli [Limnos] Bozbaba [Aya Evstratios] Saruhan Adaları Midilli [Lesvos] Sakız [Hiyos] Koyun Adaları - [ ] Koyun Adası [İnussa] Paşa Adası [Passa] Vatos [Vatos] Pondiko [Pondiko] İpsara [Psara] Antiipsara [Antipsara] Venedik Kayası [Kalogeros] Sisam [Samos] Ahikerya-Kerye-Karyot [İkaria] Hurşit [Furni] Fornoz [Fimena] Menteşe Adaları Eşek Adası [Gaidaronisi-Agathonisi] Nergiscik-Mandraki [Arki] Batnoz [Patmos] Lipso [Lipso] Bulamaç-Burmaç [Farmakonisi] İleryoz-Leryoz [Leros] Kelemez-Kilimli [Kalimnos] Kalolimnoz [Kalolimnos] Keçi Adası [Pserimos] Koçbaba [Levita] Ardıçcık [Kinados] İstanköy [Kos] Sakarcılar [Yiali] İncirli [Nisiros] Çerte [Kandilusa] İleki-İlyaki [Tilos] Nimos [Nimos] Sömbeki [Simi] Rodos [Rodos] Limoniye [Alimnia] Herke [Kalki] Küçük Kerpe [Saros-Saria] Kerpe [Karpatos] Çoban Adası-Kaşot [Kasos] Ardacık [Sirina] İstanbulya [Astipalaia] Trakya Adaları Trakya [Thasos] Kuzey Sporat Adaları İskiri [Skiros] Kiklat Adaları Andre [Andros] İstandil [Tinos] Mokene [Mikonos] Mürted [Kea] Para [Paros] Nakşa [Naksos] Yumurgi [Amorgos] Değirmenlik [Milos] Aniye [İos] Girit'in Kuzeybatı ve Güneyi Adaları Çuha [Kitira] Sikliye [Antikitira] Gavdopula [Gavdopula] Gavdos [Gavdos] [size="2"]