Atatürk'ün Çalışma Arkadaşları Ve Hayatları

Atatürk'ün Çalışma Arkadaşları

Mazhar Müfit Kansu (1873-1948)

1873 yılında Denizli’de doğdu İlk ve orta öğrenimini Edirne’de tamamladı Gelibolu’da ve Edirne İdadisi’nde tarih ve matematik öğretmenliği yaptı

1897’den sonra idareci olarak Havza, Çorlu, Çisriergene ve İskeçe kaymakamlığında, 1908’den sonra da Gümülcine, Lazistan, Mersin, İzmit ve Balıkesir mutasarrıflıklarında bulundu Siyasetle de ilgilenen Kansu, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin üyeleri arasında yer aldı

1918’de Bitlis’e vali atandı Heyeti Temsiliye üyeliğine seçildi Felahı Vatan Grubu’nun çalışmalarına katıldı ve Meclise Hakkari milletvekili olarak girdi İstanbul işgal edilip Meclisi Mebusan feshedilince gemiyle Beyrut’a geçti Oradan Silifke yoluyla Ankara’ya geldiği zaman TBMM açılmıştı Hakkari milletvekili olarak mecliste yer aldı Vekillik dışında Elazığ Valiliğine atandı 1923, 1939 dönemlerinde Denizli milletvekilliği ve 1925’te Doğu İstiklal Mahkemesi’nde başkanlık yaptı 1939-1946’da Çoruh milletvekili olarak siyasi hayatını sürdürdü

Mazhar Müfit Kansu’nun “Erzurum’dan ölümüne kadar Atatürk’le beraber” adıyla bir gazetede yayımlanan anıları, 1966’da Türk Tarih Kurumu tarafından iki cilt olarak basıldı 1948’de İstanbul’da öldü

Tevfik Rüştü Aras (1883-1972)

1883’de Çanakkale’de doğdu Hasan Rüştü Bey’in oğludur Beyrut Tıbbiye Mektebi’ni bitirdi Bir süre Sedat ve İttihat gazetelinde başyazarlık yaptı İzmir, Çanakkale, Üsküp, ve İstanbul’da sağlık alanında çeşitli görevlerde bulundu 1920 yılına kadar olan süreçte doktorluk mesleği yanında müfettişlik, encümen azalığı, şube müdürlüğü yaptı

1920 yılında İstanbul’dan Eskişehir’e geçerek Kuva-i Milliye’ye katıldı 1920-1923 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Menteşe milletvekili olarak bulundu 6 Kasım 1923 ve 15 Nisan 1923’de Sağlık Bakanı seçildi 1923-1927 yılları arasında İzmir milletvekilliği yapan Tevfik Rüştü Aras, 4 Mart 1925’te Dışişleri Bakanı oldu 1939’da Londra Büyükelçisi olarak atandı 1942’de emekliye ayrıldı

1952-1959 yılları arasına İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı Tevfik Rüştü Aras’ın Dışişleri Bakanlığı sırasında verdiği söylevleri Numan Menemencioğlu tarafından derlenerek “Lozan’ın İzlerinde On Yıl” (1937) ismi altında kitap haline getirildi Günlük basında çıkan yazılarının güncel olmayanlarını “Görüşlerim” (1945 ve 1963) adlı iki cilt kitapta topladı

Fransızca bilen ve Kırmızı-Yeşil İstiklal Madalyası bulunan Atatürk’ün çalışma arkadaşı Tevfik Rüştü Aras,1972 yılında İstanbul’da vefat etti

Kazım Özalp (1882-1968)

Köprülülü Kazım olarak ta anılan Kazım Fikri Özalp, 1882’de Köprülü’de dünyaya geldi Babası süvari Albay’ı Manastırlı İsmail Nazmi Bey, annesi Yıldız hanımdır

14 Mart 1900’de Harp Okuluna girdi 6 Aralık 1902’de Harp Okulunu bitirdi 5 Kasım 1905’te Harp Akademisinden Mümtaz Yüzbaşı olarak mezun oldu 5 Kasım 1905’te 3 Ordu emrine verildi 31 Mart Vak’ası’nda (13 Nisan 1909) İstanbul’a gelen Hareket Ordusu içerisinde görev aldı 9 Ağustos 1901’da Menlik İlçe Kaymakamlığına atandı 28 Mart 1911’de Kurmay sınıfına nakledildi 5 Kasım 1911’de rütbesi Kıdemli Yüzbaşı’lığa yükseltildi

29 Eylül 1912’de Vardar Ordusu kuruluşundaki 5 Kolordu Kurmaylığı’nda bulundu ve Sırplara karşı başarılı çarpışmalara katıldı 25 Haziran 1913’te Çatalca ve Bolayır’dan Edirne’nin geri alınması için yapılan ileri harekatta oluşturulan Sol Cenah Komutanlığı Kurmay Heyeti’nde görev aldı 17 Mart 1914’te rütbesi Binbaşılığa yükseltildi Aynı yıl Van Jandarma Alay Komutanlığı’na tayin edildi

Birinci Dünya Savaşı içerisinde 26 Mart 1915’te Seyyar Jandarma Tümeni Komutanlığı’na atandı 20 Mayıs 1915’te Yarbaylığa yükseltildi 15 Ağustos 1915’te Birinci Kafkas Kolordusuna bağlı 36 Tümen Komutanlığına tayin oldu 1 Eylül 1917’de Albaylığa yükseltildi 11 Aralık 1917’de 37 Kafkas Komutanlığına tayin oldu Trabzon ve Of’un geri alınmasını sağladı Batum’u geri alan kuvvetler arasında Kazım Bey’in birliği de vardı Mondros Mütarekesi’nden sonra 31 Aralık 1918’de Şarköy’deki 60 Tümen Komutanlığında görevlendirildi1919 Haziran ayı içerisinde Balıkesir bölgesindeki 61 Tümen Komutanlığına atandı

I Dönem TBMM’de, Karesi (Balıkesir) milletvekilliği yaptı 25 Temmuz 1920’de Karargâhı Bilecik’te olmak üzere “Ertuğrul Grubu” Komutanlığına atandı Bu görevde bulunduğu sırada Gediz Savaşı’na katıldı 6 Nisan 1921’de daha çok Kuvay-ı Milliye’den düzenli kuvvetlere dönüştürülen kuvvetlerden Kocaeli Grubu Komutanlığına tayin oldu İzmit ve Adapazarı bu dönemde geri alındı

Sakarya Savaşı’nda Mürettip Kolordu Komutanı olarak büyük yararlılıklar gösterdi 7 Eylül 1921’de 3 Kolordu Komutanlığı’na atandı 12 Eylül 1921’de Mirlivalığa (Tuğgeneral) yükseltildi

14 Ocak 1922 tarihinde Milli Müdafaa Vekilliği’ne seçildi 25 Eylül 1922’de Ferikliğe (Korgeneral) yükseltildi II Dönem TBMM’de yine Balıkesir milletvekili olarak görev aldı 30 Ekim 1923’te kurulan İsmet Paşa Kabinesinde yine Milli Müdafaa Vekilliği’nde bulundu 26 Kasım 1924’te TBMM Başkanlığına seçildi 30 Ağustos 1926’da I Ferik (Orgeneral) oldu 6 Temmuz 1927’de ordudan emekliye ayrıldı

III ve IV Dönemlerde yine Balıkesir milletvekili olarak Meclis’e girdi 1 Mart 1935 tarihine kadar TBMM Başkanlığı yaptı V Dönemde tekrar Balıkesir milletvekili olarak Meclis’e giren Kazım Özalp, 1 Mart 1935’te Milli Müdafaa Vekili seçildi ve Kasım 1938’e kadar bu görevini yürüttü VI, VII, VIII Dönemlerde Balıkesir, IX Dönemde ise Van milletvekili olarak seçildi

Atatürk tarafından Özalp soyadı verilen Kazım Paşa, 6 Haziran 1968’de İstanbul’da öldü

Çeşitli tarihlerde bir çok madalya ve nişan sahibi olan Kazım Özalp’in, 2 ciltlik “Milli Mücadele” ve “Atatürk’ten Anılar” adlı eserleri bulunmaktadır

Hasan Rıza Soyak (1888-1970)

1888 yılında Üsküp’te dünyaya geldi Rüştiye’yi bitirdikten sonra İstanbul’da, Vilayet kaleminde devlet hizmetine girdi 1914’te İstanbul Merkez Komutanlığı’na bağlı Sıkıyönetim Komutanlığı hatipliğine geçti Aynı yıl 1 Kolordu Kurmaylığı bürosunda görevlendirildi Birinci Dünya Savaşı’nın ilk yılını burada geçirdi ve 1916’da 2 Kolordu Kurmaylığı’nda aynı nitelikte bir göreve nakledildi

1922 yılında TBMM bünyesinde Hatip olarak göreve başlayan Hasan Rıza Soyak, görevi icabı sürekli Mustafa Kemal’in yanında bulundu Mustafa Kemal, Cumhurbaşkanı seçildikten sonra, 1924’te kendisini mutemet olarak Çankaya Köşkü’ne aldı 1927’de Özel Kalem Müdürü, 1932’de Genel Sekreter Vekili, 1934’te de Genel Sekreter olan Soyak, Genel Sekreterliği sırasında bir dönem de Burdur milletvekilliği yaptı

Atatürk’ün özel hesaplarını tutan ve harcamalarını yapan kişi olarak bilinen ve büyük bir güven duyulan Hasan Rıza Soyak, 1970 yılında İstanbul’da vefat etti

Anılarını “Atatürk’ten Hatıralar” adlı bir kitapta toplayan Soyak, kitabında Atatürk’ün günlük yaşamına dair gün ışığına çıkmamış bir çok ayrıntının yanında, Cumhuriyetin ilanı, İzmir Suikastı ve Hatay Meselesi gibi önemli konulara yer verdi

Falih Rıfkı ATAY (1894-1971)

1894 yılında İstanbul’da doğan Falih Rıfkı ATAY, Darülfünun (İstanbul Üniversitesi) Edebiyat Fakültesi`ni bitirdi Dönemin bazı dergi ve gazetelerinde şiirleri, denemeleri ve köşe yazıları yayınlandı

Birinci Dünya Savaşı’nda yedek subay olarak Suriye’ye gitti Suriye ve Filistin’deki savaş anılarını “Ateş ve Güneş” (1918) adlı kitabında topladı 1918 yılında Kazım Şinasi Dersan, Necmettin Sadık Sadak, Ali Naci Karacan ile birlikte Akşam gazetesini çıkarmaya başladı Bu gazetede “Günün Fıkraları” başlığıyla sürekli yazılar yazdı

Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen yazılarından dolayı Divan-ı Harp’te yargılandı Fakat, İnönü Zaferi’nin kazanılması üzerine Divanı Harp tutumunu değiştirdiği için idamdan kurtuldu

Milli Mücadele sonrası İzmir’de Atatürk ile görüşmeye gelen gazeteciler arasındaydı Atatürk’ün isteği üzerine 1922 yılında Bolu’dan milletvekili seçilerek İkinci Büyük Millet Meclisi’nde görev yaptı Daha sonra uzun yıllar Ankara Milletvekili olarak TBMM`de bulundu

Hakimiyeti Milliye, Milliyet ve Ulus gazetelerinin başyazarlığını yaptı Yeni Türk Alfabesinin hazırlanması ve uygulanması sırasında Dil Encümeninde görev aldı Yapılan reformları ve batılılaşma çalışmalarını savundu

1952 yılında Dünya gazetesini kurdu Atak ve duru Türkçe’siyle Cumhuriyet basınının usta kalemlerinden biri olup, Atatürk devrimlerinin savunucusuydu Dönemin en etkin gazetecilerinden biri olan Falih Rıfkı ATAY, fıkra, makale, gezi türlerindeki gazete yazılarıyla ve özellikle Atatürk’ü yakından tanıtan “Atatürk’ün Bana Anlattıkları” (1955), “Mustafa Kemal’in Mütareke defteri” (1955), “Atatürk Ne idi?” (1968) adlı eserleriyle ün kazandı

Celal Bayar (1883-1986)

Türkiye Cumhuriyeti’nin 3 Cumhurbaşkanı

1883 yılında Bursa’nın Gemlik ilçesinin Umurbey köyünde doğdu Bursa’da İpek Meslek Yüksek Okulu ve College Francais de l’Assomption’da eğitim gördü ve memuriyet yaşamına atıldı Hukuk ve bankacılık alanlarında çalıştı 1907’de İttihat ve Terakki’nin Bursa’daki gizli kolu olan Küme adlı örgüte girdi Ardından Cemiyet tarafından İzmir’e gönderildi

Mütareke döneminde İzmir Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniye Cemiyeti’ne girdi İzmir’in işgali tehlikesi belirince, Galip Hoca takma adıyla zeybek ve köy hocası kılığında bölgeyi dolaşarak işgale karşı propaganda yaptı İzmir’in işgalinden sonra Aydın’ın geri alınması mücadelesine katıldı Balıkesir Kongresi kararıyla Akhisar Cephesi Komutanlığına getirildi

12 Ocak 1920’de toplanan son Osmanlı Mebusan Meclisi’ne Saruhan Sancağı milletvekili olarak katıldı Millî Mücadele’nin başlaması ile birlikte Anadolu’ya geçerek bu hareketteki yerini aldı Birinci Büyük Millet Meclisi’nde milletvekili olarak görev alan Mahmut Celal Bey, 1921’de İktisat Bakanı oldu

Lozan Barış Konferansı’na danışman göreviyle katıldı 1923 seçimlerinden sonra IIBüyük Millet Meclisi’ne İzmir milletvekili olarak girdi Mart 1924’te Mübadele, İmar ve İskan Bakanlığına atandı Temmuz 1924’te bu görevinden istifa etti

1924 yılında İş Bankası’nın kurulmasında önemli rol oynadı ve 1932’ye kadar genel müdürlüğünü yaptı Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda politika becerisi ve iktisatçı kimliği ile parladı 1932’de İktisat Bakanlığı’na getirilen Bayar, 1937’ye kadar bu görevde kaldı Ayrıca 1937–1939 yılları arasında başbakanlık yaptı Daha sonra siyasî yaşamını İzmir milletvekili olarak sürdürdü

Çok partili siyasî yaşamın başlaması üzerine 1946 yılında Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte Demokrat Parti’yi kurdu ve başkanlığa getirildi Partisinin 1950 seçimlerini kazanmasından sonra 22 Mayıs 1950’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce Türkiye’nin üçüncü cumhurbaşkanı seçildi

10 yıl boyunca sürdürdüğü bu görevden 27 Mayıs askerî müdahalesi ile 1960 yılında uzaklaştırılan Mahmut Celal Bayar 15 Eylül 1961’de Yassıada Mahkemesi tarafından idama mahkûm edildi Cezası daha sonra müebbet hapse çevrilerek Yassıada’dan Kayseri Bölge Cezaevi’ne nakledilen Bayar, 7 Kasım 1964’te rahatsızlığı nedeniyle serbest bırakıldı

1903 yılında Reşide Hanım’la evlenen ve üç çocuğu olan Celal Bayar 22 Ağustos 1986 günü İstanbul’da vefat etti

Ali Fethi Okyar (1880-1943)

1881’de Pirlepe’de dünyaya geldi İlk ve orta öğrenimini tamamladıktan sonra 1898’de Harbiye Mektebine girdi 1900 yılında Piyade Teğmen rütbesiyle mezun oldu 4 Ocak 1904’te Kurmay Yüzbaşı olarak 3 Ordu emrine verildi 1 Mart 1907’de Selanik Demiryolu Müfettişliğine nakledildi 20 Mayıs1908`de Binbaşılığa yükseltilerek Selanik Jandarma Subay Okulu Komutanlığı’na getirildi 12 Ocak 1909’da Paris Askeri Ataşesi oldu 3 Temmuz 1911’de Arnavutluk Harekâtında İşkodra Müretteb Kuvvetler Kurmayına atanan Fethi Bey, 6 Ekim 1911’de Mustafa Kemal ve Enver Bey ile birlikte Trablusgarp’a gelerek savunma kuvvetlerinde görev aldı

13 Nisan 1912’de yapılan II Dönem Mebusan Meclisi seçiminde Manastır Milletvekili oldu Meclisin kapatılmasından sonra orduya dönerek 17 Kasım 1912’de Çanakkale Boğazı Müretteb Kuvvetler Kurmay Başkanlığı’na atandı 13 Ekim 1913’te Sofya Elçisi oldu Mebusan Meclisinin III Döneminde 8 Aralık 1917’de İstanbul Milletvekili seçilerek elçilik görevinden ayrıldı

14 Ekim 1918’de atandığı Dahiliye Nazırlığı görevi kabinenin 8 Kasım 1918’de istifasıyla sona erdi 1 Kasım - 21 Aralık 1918 tarihleri arasında Mustafa Kemal ile birlikte Minber gazetesini çıkardı İttihatçı gizli örgüte mensup olduğu iddiasıyla 10 Mart 1919’da tutuklandı 2 Haziran 1919’da Malta Adasına sürgüne gönderildi 30 Mayıs 1921’de serbest bırakıldı

15 Ağustos 1921’de İstanbul Milletvekilliğine seçilerek I Dönemde TBMM’ne katıldı 10 Ekim 1921’de Dahiliye Vekilliğine seçildi 4 Ekim 1922’de Dahiliye Vekaletinden istifa etti II Dönem TBMM’de yeniden İstanbul Milletvekili olarak görev aldı 13 Ağustos 1923’te Müdafaayı Hukuk Grubu Başkan Vekilliğine getirildi 14 Ağustos’ta İcra Vekilleri Heyeti Reisliği ve Dahiliye Vekaletine seçildi 28 Ekim 1923’te bu görevden çekildi Cumhuriyetin ilk Meclisinin 1 Kasım 1923’teki toplantısında TBMM Başkanı oldu 22 Kasım 1924’te Başbakanlığa atanarak, Milli Müdafaa Bakanlığını da birlikte yürüttü 2 Mart 1925’te Başbakanlıktan istifa etti 11 Mart 1925’te Paris Büyükelçiliğine tayin edildi

9 Ağustos 1930’da Mustafa Kemal’in teklifi üzerine Büyükelçilikten istifa ederek Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurdu, 12 Ağustos 1930’da Genel Başkanı oldu 17 Kasım 1930’da partisini feshetti 24 Eylül 1930’da Gümüşhane Milletvekili olarak Meclise girdi 31 Mart 1934’te Londra Büyükelçiliğine atandı

V Dönem ara seçimlerinde Bolu Milletvekilliğine seçilmesi nedeniyle 4 Ocak 1939’da görevinden istifa etti 3 Nisan 1939’da Adalet Bakanı oldu Bu görevini 12 Mart 1941 tarihine kadar sürdürdü VII Dönemde de Bolu Milletvekili olarak Parlamentoya girdi 7 Mayıs 1943’te İstanbul’da öldü

Mehmet Cevat Abbas Gürer (1887-1943)

Mustafa Kemal Paşa’nın Başyaveri olan Cevat Abbas Gürer 1887’de Niş kentinde doğdu Şerif Abbas Bey’in oğludur 1905’te girdiği Harp Okulu’ndan 1908 yılında Piyade Teğmen rütbesiyle mezun oldu 3 Ordu emrine verildi

Manastır Harp Okulu’nda öğrenci iken İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi 19 Alayda görevli olarak Preşova, Komanova, Koçana ve Köprülü’de bulundu Aralık 1910’da Selanik Yedek Subay Adayları Talimgahı’nda görevlendirildi Mart 1911’de Takip Taburu’yla Selanik ili sınırları içinde eşkıya takibinde görev aldı Yılın sonunda 37 Alay Yaverliği’ne atandı 19 Ekim 1912’de üsteğmenliğe yükseltilerek 3 Şubat 1913’te inzibat subayı olarak İstanbul Merkez Komutanlığı emrine atandı

Birinci Dünya Savaşı seferberliğinde açılan Yedek Subay Talimgahı’nda ek görev olarak bölük komutanlığı yaptı 13 Aralık 1916’da yüzbaşı oldu 16 Kolordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa’nın yaverliğine tayin edildi Savaş süresince yaver olarak Mustafa Kemal Paşa’nın maiyetinde bulundu

Mütarekeden sonra Yıldırım Ordular Grubu’nun lağvı üzerine Harbiye Nezareti emrine verilen Mustafa Kemal Paşa ile birlikte 13 Kasım 1918’de İstanbul’a geldi 30 Nisan 1919’da 9 Ordu Müfettişliği’ne atanan Mustafa Kemal Paşa’nın yaveri olarak 19 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru’yla Samsun’a çıktı

Erzurum’da 8 Temmuz 1919’da Paşa’nın askerlikten istifası üzerine Erzurum Müstahkem Mevkii Komutanlığı emrine atandı Sivas Kongresi’nde Mustafa Kemal Paşa birlikte bulunduktan sonra Heyet-i Temsiliye Başkatipliği’ne getirildi Sivas Kongresi’nde, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti mensuplarının Meclisi Mebusan seçimlerine girebilmeleri görüşü benimsenince Bolu’dan milletvekili seçildi ve İstanbul’a gitti

Meclisin feshi üzerine Ankara’ya gelerek 5 Temmuz 1920’de TBMM Genel Kurulu’na Bolu Milletvekili olarak takdim edildi 17 Temmuz’da Yozgat ve yöresindeki ayaklanmanın bastırılmasında görevli olarak izinli sayılıp Meclis’ten ayrıldı Kurduğu Süvari Müfrezesi ile bölgede asayişi korumasından dolayı kendisine İstiklal Madalyası verildi

20 Ekim 1920’de özel görevle Bulgaristan’a gönderildi Görevinde başarılı olması dolayısıyla 1921 yılı sonuna kadar Sofya’da Ankara Hükümeti’nin temsilcisi olarak görev yaptı 4 Şubat 1922’de yeniden Meclis’e katıldı Meclis’te Milli Savunma ve Dışişleri Komisyonlarında çalıştı Rütbesi 1923’te binbaşılığa yükseltildi ve isteği üzerine 1927 yılında ordudan emekliye ayrıldı

İkinci, Üçüncü, Dördüncü ve Beşinci dönemlerde de milletvekili olarak Meclis çatısı altında çalışmalarda bulunan Cevat Abbas Gürer, 4 Temmuz 1943’de Yalova’da vefat etti

Atatürk ile ilgili hatıralarını “Ebedi Şef Kurtarıcı Atatürk’ün Zengin Tarihinden Birkaç Yaprak” adlı kitapta toplamıştır

Mehmet Nuri Conker (1881-1937)

30 Eylül 1297’de (13 Ekim 1881) Selanik’te doğdu(1) Osman Bey’in oğludur

Selanik Askeri Rüştiyesinden sonra Manastır Askeri İdadisini bitirdi 14 Mart 1900’de Harp Okulu’na girdi 6 Aralık 1902’de Mülâzım-ı Sâni (Teğmen) rütbesiyle okulunu bitirdi 5 Kasım 1905’de Harp Akademisi’nden Mümtaz Yüzbaşı olarak mezun oldu Anılan tarihte 3 Ordu emrine verildi(2) 31 Mart Vakası’nı bastıran Hareket Ordusu’nda görev aldı

Arnavutluk Harekatında, Afrika’da Trablusgarp ve Bingazi muharebelerinde, Anafartalar’da ve Conkbayırı muharebelerinde, doğuda Muş Cephesinde bulundu İleri saflarda yer aldığı Bolayır ve Conkbayırı muharebelerinde yaralandı

Kafkas Cephesi’nde Mustafa Kemal Paşa’nın emrindeki kuvvetlerde Ruslara karşı muharebelere iştirak etti 13 Haziran 1920’de Milli Mücadele’ye katılmak için Ankara’ya geldi(3)

17 Haziran 1920’de Ankara Vali Vekilliğine ve Ankara Komutanlığı’na atandı(4) 16 Eylül 1920’de 41 Tümen Komutanlığı’na ve Adana Valiliğine verildi(5) Bu cephede Fransızlarla çarpıştı 1921 yılında özel görevle Almanya’ya gönderildi

4 Temmuz 1927’de askerlikten emekliye ayrıldı Kütahya ve Gaziantep Milletvekilliği yapan Mehmet Nuri Conker, 1930 yılında kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurucularından ve Genel Sekreteri oldu Atatürk’ün çocukluk ve silah arkadaşı olan Nuri Conker, 1937 yılında Ankara’da öldü

Almanca bilen Mehmet Nuri Conker’in “Zabit ve Kumandan” adlı eseri yayınlanmıştır

(1) TBMM Arş, M Nuri Conker Dosyası

(2) Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Atatürk’ün Silah Arkadaşları Atatürk Araştırma Merkezi Şeref Üyeleri Ankara 1999, s 103

(3) Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, Atatürk’ün Silah Arkadaşları Atatürk Araştırma Merkezi Şeref Üyeleri Ankara 1999, s 103

(4) KKK Arş, M Nuri Conker Dosyası

(5) BCA, 217, 71-10 030-13-1-1

Fevzi Çakmak (1876-1950)

1876 yılında İstanbul’da dünyaya geldi Babası Topçu Albayı Çakmakoğullarından Ali Sırrı Bey, annesi Hesna Hanımdır Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi’ni 1890 yılında bitirdi(1) Aynı yıl içerisinde Kuleli Askeri İdadisi’ne girdi 1893 yılında bu okuldan mezun oldu(2) 29 Nisan 1893’te Harp Okulu’na kaydoldu 28 Ocak 1896’da Harp Okulu’nu bitirdi(3) 25 Aralık 1898’de Harp Akademisi’nden mezun oldu 25 Aralık 1898’de Erkân-ı Harbiye Dairesi 4 Şubeye atandı 11 Nisan 1899’da 3 Ordu 18 (Metroviçe) Tümen Kurmaylığı’nda görevlendirildi(4) 6 Şubat 1901’de Kolağası, 20 Nisan 1902’de Binbaşılığa yükseltildi(5) 19 Temmuz 1906’da Kaymakam (Yarbay) ve 17 Aralık 1907’de Miralay (Albay) oldu(6)

11 Şubat 1912’de “Rumeli vilayetleri için (Kosova, Selanik, Manastır) ittihaz olunan kararın tatbikatına geçmek üzere” Dahiliye Nazırı Hacı Adil’in başkanlığındaki heyetle görevlendirildi(7) 24 Kasım 1913’de Miralaylığa (Albay) yükseltildi 29 Kasım 1914’te 2 sene kıdem zammı aldı 2 Mart 1914’te Mirlivalığa (Tuğgeneral) yükseltildi

Doğu Cephesi’nde Rus taarruzlarının yoğunlaştığı bir dönemde 19 Nisan 1916’da 3 Mıntıka Komutanlığı’na, 7 Eylül 1916’da 2 Kafkas Kolordusu Komutanlığı’na atandı 5 Temmuz 1917’de Diyarbakır’da 2 Ordu Komutanlığı’na, 9 Ekim 1917’de Filistin Cephesi’ndeki 7 Ordu Komutanlığı’na tayin edildi 28 Temmuz 1918’de Ferikliğe (Korgeneral) yükseltildi Bu arada, hastalığı sürdüğü için 7 Ordu Komutanlığı’na Mustafa Kemal Paşa tayin edildi 24 Aralık 1918’de Genelkurmay Başkanlığı’na atandı Mustafa Kemal’in Samsun’a hareketinden önce 14 Mayıs 1919’da 1 Ordu Müfettişliği’ne atandı

3 Şubat 1920’de Ali Rıza Paşa Kabinesi’nde Harbiye Nazırı olarak görev aldı 8 Mart 1920’de kurulan Salih Paşa Kabinesi’nde yeniden Harbiye Nazırı oldu 3 Mayıs 1920’de Kozan Mebusu (Milletvekili) olarak Meclise girdi Aynı gün Müdafaa-i Milliye Vekilliğine seçildi 9 Kasım 1920’de diğer görevlerine ek olarak Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti Vekilliği’ne atandı İkinci İnönü Zaferi’nin ardından 3 Nisan 1921’de 1 Ferikliğe (Orgeneralliğe) yükseltildi(8) Birinci Ferik Fevzi Paşa’nın rütbesi 31 Ağustos 1922’den itibaren Müşirliğe yükseltildi 27 Ekim 1922’de Genelkurmay Başkanlığı’nın yanı sıra Batı Cephesi Komutanlığı’na getirildi(9) 29 Ocak 1923’te, Latife Hanım ile evlenen Mustafa Kemal Paşa’nın nikah şahitliğini yaptı(10) İkinci Dönemde İstanbul Milletvekili seçildi 1923’te kurulan ilk Cumhuriyet Hükümetinde yine yerini korudu

31 Ekim 1924’te, askeri görevini tercih ederek İstanbul Milletvekilliği’nden istifa etti(11) 23 yıl Genelkurmay Başkanlığı’ndan sonra 12 Ocak 1944’te Askeri ve Mülki Tekaüt Yasası’na göre “Tahdid-i sin” yaş haddinden emekliye ayrıldı 1946 seçimlerinde Demokrat Parti listesinden bağımsız aday olarak VIII Dönem İstanbul Milletvekili seçildi Partisinden bir süre sonra ayrılıp 19 Temmuz 1948’de kurulan Millet Partisi’nin kurucusu ve Fahri Başkanı oldu(12) 10 Nisan 1950’de İstanbul’da öldü

Başarılarından dolayı bir çok nişan, madalya ve ödül sahibi olan Mareşal Fevzi Çakmak’ın “Garbi Rumeli’nin Suret-i Ziya-ı ve Balkan Harbi’nde Garp Cephesi” ve “Büyük Harp’te Şark Cephesi Hareketleri” adlı eserleri mevcut olup, konuşacak kadar Fransızca, tercüme edecek kadar Almanca ve İngilizce, okuyup anlayabilecek derecede Arnavutça, Sıpça, Arapça, Farsça ve Bulgarca biliyordu

(1) Hayrullah Gök; Mareşal Fevzi Çakmak’ın Askeri ve Siyasi Faaliyetleri, Ankara 1997, s3

(2) Gök, age, s4

(3) Türk İstiklal Harbine Katılan…s55

(4) KKK Arş, Fevzi Çakmak Dosyası

(5) Peyami Safa; age, s14

(6) Türk İstiklal Harbine Katılan…s55

(7) KKK Arş, Fevzi Çakmak Dosyası

(8) KKK Arş, Fevzi Çakmak Dosyası

(9) HTVD, s66, Aralık 1968, Belge n:1485

(10) Kocatürk, Kaynakçalı Atatürk Kronolojisi, s225

(11) KKK Arş, Fevzi Çakmak Dosyası

(12) Hayrullah Gök, age, s81

İsmet İnönü (1884-1973)

24 Eylül 1884’te İzmir’de doğdu Babası Malatya’lı Hacı Reşit Bey, Annesi Cevriye Hanımdır(1) 1892 yılında Sivas Askeri Rüştiyesi’ne kaydoldu 1895’te Rüştiye’yi bitirdi Ardından Sivas Mülkiye İdadisi’ne devam etti Bu okulun altıncı sınıfından tasdikname ile Halıcıoğlu’nda Mühendishane-i Berri-i Hümayun’un İdadi kısmının üçüncü sınıfına girdi(2) 13 Şubat 1901’de Mühendishane-i Berri-i Hümayun’a (Topçu Harbiyesi) başladı 1 Eylül 1903’te bu okulu birincilikle bitirdi Erkân-ı Harbiye (Harp Akademisi) sınıfına ayrılan Mustafa İsmet, 26 Eylül 1906’da Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Akademi’den mezun oldu Mustafa İsmet’in Mustafa Kemal, Ali Fuat Cebesoy, Kazım Orbay, Kazım Karabekir ve Asım Gündüz ile aynı çatı altında buluşup tanışması bu okulda başladı

Üç sınıfta (Top, Süvari, Piyade) bölük idare ve kumanda etmek üzere 2 Ekim 1906’da 2 Ordu’ya atandı(3) 20 Ekim 1906’da Edirne’deki Topçu 8 Alay’ın 3 Bataryası’na tayin edildi 7 Kasım 1908’de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) rütbesine yükseltilen Mustafa İsmet, 13 Ocak 1908’de 2 Ordu, 2 Süvari Fırkası (Tümeni) Erkân-ı Harbiyesi’nde görevlendirildi 31 Mart 1909 irtica hareketi olarak bilinen İstanbul askerî ayaklanmasını bastırmak için Rumeli’den yürüyen Hareket Ordusu’na katıldı

Yeniden yapılandırılan silahlı kuvvetlerin 4 Edirne Kolordusu Erkân-ı Harbiyesi’ne (Kurmaylığına) 15 Ocak 1911’de tayin edildi 13 Şubat 1911’de Yemen Kuvve-i Mürettebe Erkân-ı Harbiyesi’ne memuren ve geçici olarak görevlendirildi 26 Şubat 1912’de Yemen Kuvay-ı Umumiye Komutanlığı Erkân-ı Harbiye Riyaseti’ne (Kurmay Başkanlığı’na) atandı Fedâkârâne hizmetlerinden dolayı 26 Nisan 1912’de rütbesi Binbaşılığa yükseltildi

8 Nisan 1913’te Büyük Karargâh-ı Umumi 1 Şubesi’nde görevlendirildi(4) 15 Aralık 1913’te Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Dairesi (Genelkurmay Başkanlığı) 3 Şubesi’ne atandı

Balkan Muharebesi’ndeki yüksek hizmetleri ve fedakarlıklarından ötürü 1 Mart 1914’te iki sene kıdem zammı ile ödüllendirildi 29 Kasım 1914’te Kaymakamlığa (Yarbay) yükseltildi Birinci Dünya Harbi’nden almış olduğu üç yıl kıdemle de 14 Aralık 1915’te rütbesi Albaylığa yükseltildi ve Çanakkale’de bulunan 2’nci Ordu’nun Kurmay Başkanlığı’na atandı 2 Ordu Doğu Cephesi’ne gittikten sonra bu ordunun 16 Kolordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa’yı Diyarbakır’da ilk karşılayan Albay İsmet Bey oldu Mustafa Kemal Paşa, 25 Kasım 1916’da 2 Ordu Komutanı Vekili olunca Albay İsmet Bey’in 4 Kolordu Komutanlığı’na atanmasını teklif etti ve 12 Ocak 1917’de bu teklif gerçekleşti İsmet Paşa’nın stratejik birliklere komutanlık dönemi de, 4 Kolordu Komutanlığı’yla başladı

1 Mayıs 1917’de Gazze Cephesi’ndeki 20 Kolordu Komutanlığı’na atandı(5) 19 Haziran 1917’de Sina Cephesi’ndeki 3 Kolordu Komutanlığı’na tayin edildi(6) Tehlikeli bir şekilde hasta olan Mustafa İsmet Bey, Halep’te hastaneye ve oradan 14-15 Ekim 1918’de trenle İstanbul’a hareket etti 22 Ekim 1918’de İstanbul’a geldi 24 Ekim 1918’de Harbiye Nezaret Müsteşarlığı’na tayin edildi(7)

1920 yılı Ocak ayının ilk günlerinde Ankara’ya geldi(8) 26 Ocak 1920’de Polis Vezâif ve Muamelatının tanzim ve ıslahı için teşkil olunan komisyonda görevlendirildi(9) 3 Nisan 1920’de yeniden Ankara’ya geldi(10) Büyük Millet Meclisi’nin çalışmalarına katıldı ve ilk dönemde Edirne Milletvekili seçilerek TBMM üyesi oldu(11) 3 Mayıs 1920’de Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekili seçildi(12) Ocak 1920’de Garp Cephesi komutanlığı görevine atandı 6 Ocak 1921’de Bursa ve Uşak cephesinden taarruza geçen Yunan Ordusu’nu 10 Ocak 1921’de durdurdu İnönü Zaferi üzerine 1 Mart 1921’de İsmet Bey TBMM tarafından Mirlivalığa (Tuğgeneral) yükseltildi Yunan Ordusu’nu ikinci defa İnönü’nde geri çekilmeye mecbur etti(13) 3 Mayıs 1921’de Güney ve Batı Cepheleri birleştirilerek komutası O’na bırakıldı(14) Takviye edilmiş kuvvetlerle Yunan kuvvetleri 10 Temmuz 1921’de İsmet Paşa komutasındaki Türk birliklerine karşı genel bir taarruz başlattılar 25 Temmuz 1921’de İsmet Paşa, kuvvetlerini ezdirmeden, Mustafa Kemal Paşa’nın direktiflerine uygun olarak Sakarya nehrinin doğusuna çekmeyi başardı(15)

23 Ağustos-13 Eylül 1921 tarihleri arasında cereyan eden Sakarya Meydan Muharebesi’ne Batı Cephesi Komutanı olarak katıldı İsmet Paşa, Türk İstiklâl Harbi’nin odak noktası ve Yunanlıların yurttan atılması ile sonuçlanan 26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruz’da yine Batı Cephesi’ne komuta etti 31 Ağustos 1922’de Ferikliğe (Korgeneralliğe) yükseltildi

3-11 Ekim 1922’de cereyan eden Mudanya Mütâreke’sine başkanlık etti 26 Ekim 1922’de Hariciye Vekilliği’ne (Dışişleri Bakanı) seçildi(16) 2 Kasım 1922’de barış görüşmelerine katılacak Murahhaslar Heyeti Başkanlığı’na seçildi

20 Kasım 1922’de Lozan’da açılan konferansta Türkiye’nin savunmasını yaptı Konferans 4 Şubat 1923’te kesintiye uğrayınca İsmet Paşa 20 Şubat 1923’te Ankara’ya döndü(17) 23 Nisan 1923’te Lozan Konferansı ikinci defa toplandı ve çetin görüşmelerden sonra Yeni Türkiye’nin dünya tarafından tanınmasını sağlayan Barış Antlaşması’nı 24 Temmuz 1923’te Türkiye adına imza etti(18)

Büyük Millet Meclisi’nin II Dönemi’nde Malatya Milletvekili seçilerek 13 Ağustos 1923’te Meclis’e katıldı(19) 14 Ağustos 1923’te Ali Fethi Bey Başkanlığında kurulan yeni İcra Vekilleri Heyeti’ne Dışişleri Bakanı olarak seçildi(20) Ankara’nın Türkiye’nin başkenti olmasına dair arkadaşları ile birlikte 9 Ekim 1923’te verdiği önerge 13 Ekim 1923’te kabul edildi

Cumhuriyetin ilanı aşamalarında Mustafa Kemal Paşa’nın yanında bulundu ve 30 Ekim 1923’te Başvekalet’e (Başbakanlığa) atandı(21) Kısa bir süre bu görevinden ayrıldıktan sonra 3 Mart 1925’te tekrar Başbakan olarak atandı 30 Ağustos 1926’da Orgeneral rütbesine yükseltildi 30 Haziran 1927’de askerlikten emekliye ayrıldı

Atatürk döneminde, 1923-1937 yılları arasında Başbakanlık yapmış olan İsmet İnönü, Atatürk’ün 10 Kasım 1938 yılında ölümü üzerine, 11 Kasım 1938’de Meclis’te yapılan oylamada 348 oy alarak Cumhurbaşkanı seçildi VI Dönemde Ankara’dan Milletvekili olarak Meclis’e girdi ve 2 Nisan 1939’da yeniden Cumhurbaşkanı seçildi(22)

Genel seçimlerden sonra savaş içerisinde 8 Mart 1943’te yeniden Cumhurbaşkanı seçildi Türkiye’nin savaş dışı kalmasını sağladı Çok partili hayata geçildikten sonra yapılan 8 Dönem seçimlerinde yine Ankara Milletvekili olarak Meclis’e girdi ve 5 Ağustos 1946’da tekrar Cumhurbaşkanı olarak seçildi 21 Mayıs 1950’de Cumhurbaşkanlığından ayrıldı Uzun dönem Malatya Milletvekili olarak Mecliste görev yaptı 4 Kasım 1972’de partisinden, ardından Milletvekilliğinden istifa etti

Atatürk’ün yakın silah arkadaşı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 25 Aralık 1973’te Ankara’da öldü Mezarı Anıtkabir’de Atatürk’ün mozolesinin karşısındadır

İsmet Paşa, hayatı boyunca çeşitli tarihlerde bir çok madalya ve nişanlarla ödüllendirilmiş başarılı bir asker ve devlet adamı olup, Almanca, Fransızca ve İngilizce bilmekteydi Anılarının bir bölümü “Hatıralar”, “İsmet Paşa’nın Siyasi ve İçtimai Nutukları”, “İnönü Diyor ki”, “İnönü’nün Söylev ve Demeçleri” adlı kitaplarda yayınlanmıştır

Kaynakça:

(1) İsmet İnönü; Hatıraları, Yay Haz:Sebahattin Selek, 1 Kitap, Ankara 1985, s17

(2) Şevket Süreyya Aydemir, age, s17

(3) KKK Arş, İsmet İnönü Dosyası

(4) KKK Arş, İsmet İnönü Dosyası

(5) KKK Arş, İsmet İnönü Dosyası

(6) KKK Arş, İsmet İnönü Dosyası

(7) KKK Arş, İsmet İnönü Dosyası

(8) İsmet İnönü, age, s183

(9) KKK Arş, İsmet İnönü Dosyası

(10) Utkan Kocatürk, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Kronolojisi, TTK Yayını, Ankara 1988, s146

(11) KKK Arş, İsmet İnönü Dosyası

(12) Zabıt Ceridesi, Devre I, CI, s198

(13) Kocatürk, age, s246-247

(14) Kocatürk, age, s254

(15) ATASE Arş, Türk İstiklal Harbi, CII, Ks IV, Ankara 1974, s256

(16) KKK Arş, İsmet İnönü Dosyası

(17) ŞSüreyya Aydemir, age, CI, s253

(18) İsmet İnönü, age, CI, s253

(19) Fahri Çoker, age, s326

(20) Zabıt Ceridesi, Devre II, CI, s62

(21) Zabıt Ceridesi, Devre II

(22) TBMM, İsmet İnönü Dosyası

Hüseyin Rauf Orbay (1881-1964)

1881 yılında İstanbul’da dünyaya geldi Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, Milli Mücadele’de ve Cumhuriyet yıllarında önemli vazifelerde bulunmuş asker kökenli bir bürokrattır Trablusgarp Valiliği ve Ayan Meclisi Üyeliği yapmış olan Kafkasya kökenli Aşharuva Mehmet Muzaffer Paşa’nın oğludur

Deniz Harp Okulu’nu ve Mühendishane’yi 1899 yılında bitirmiş, Amerika, İngiltere, Almanya gibi dönemin önemli ülkelerinde çeşitli dış görevlerde bulunmuştur

Trablusgarp ve Balkan Savaşları’na katılmış, deniz savaşlarında gösterdiği üstün başarılarından dolayı “Hamidiye Kahramanı” ünvanını kazanmıştır

Birinci Dünya Savaşı’nda İran ve Irak’ta Osmanlı Teşkilat-ı Mahsusası’nın bir görevlisi olarak bulunmuş, bunun üzerine yarbay rütbesine yükseltilerek Deniz Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı’na atanmıştır İzzet Paşa kabinesinde Bahriye nazırlığı yapmış, Osmanlı Devleti’nin çöküş belgesi olan Mondros Mütarekesi’ni imzalayan kişi olmak zorunda kalmıştır

Gönderildiği Malta sürgününden 1921 yılında döndükten sonra Milli Mücadele’ye katılmak üzere Anadolu’ya geçmiştir Kendisine Nafia Vekilliği verilmiş, Bakanlıktan ayrıldığı yıl Meclis İkinci Başkanlığına seçilmiştir 1922-1923 arasında bir kaç ay başbakanlık yapmıştır

1924 yılında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulunca, daha önce İkinci Grupta başlattığı muhalefetini bu toplulukta sürdürmeyi uygun bulmuştur Parti, 3 Haziran 1925’de kapatılıp, yönetici kadro, 17 Haziran 1926’da Atatürk’e düzenlenen İzmir Suikastı ile ilgili görülerek yargılanmış, yargılama esnasında Avrupa’da bulunan Rauf Orbay 10 yıl hapse mahkum edilmiştir Cumhuriyetin Onuncu yılı dolayısıyla 1933 senesinde çıkan umumi af ile cezası ortadan kalkmış ancak kendisi, “benim asla ve hiçbir suretle en ufak bir cürümle dahi suçlu olmadığım için, ilan edilen aftan katiller ve şakiler gibi faydalanmayı düşünmem mümkün değildir” diyerek aftan istifade etmeyi reddetmiştir

Ailenin reisi eniştesi Aziz Raşid Orbay’ın ölümü ve ailenin ısrarı ile 5 Temmuz 1935’te İstanbul’a dönmüş, kardeşi Safiye Orbay’ın Bebek’teki evine yerleşmiştir

Atatürk’ün ölümünden sonra 1939 yılında TBMM’nin altıncı döneminde Kastamonu’dan milletvekili seçilmiştir

Eski sürgün mahkumiyeti ile ilgili 12 Aralık 1940 tarihinde murur-u zaman bahanesiyle ele alınmayan mahkumiyetin haksızlığının tescil edilmesi için Milli Müdafaa Vekaleti aleyhine dava açmış, Askeri Temyiz Mahkemesi 23 Temmuz 1941 tarihli 1342 Esas sayılı kararı ile bunu tescil etmiştir

İkinci Dünya Savaşı sırasında 1942’de Londra Büyükelçiliği’ne getirilmiş, 1944 yılında bu görevinden kendi isteğiyle ayrılmıştır Daha sonraki yıllarda devlet görevinde bulunmayan Hüseyin Rauf Orbay 1964 yılında İstanbul’da vefat etmiştir Mezarı Erenköy Sahra-yı Cedid Mezarlığı’ndadır

Salih Bozok (1881-1941)

1881 yılında Selanik’te doğdu Mustafa Kemal’in hem mahalle hem de okuldan arkadaşıdır Harp okulunu aynı yıl bitirdiler Salih Efendi jandarma sınıfına seçildi, Mustafa Kemal ise akademiye devam ederek kurmay oldu

Mustafa Kemal, milli mücadeleyi başlatmak üzere Anadolu’ya geçmeden önce ve Suriye Cephesi’nde bulunduğu sırada Salih Efendi’yi başyaver olarak yanına getirtti ve bundan böyle sürekli beraberlikleri yıllarca devam etti

Mustafa Kemal’in yanında, Heyeti Temsiliye’de görevli olarak Ankara’ya giden Salih Bozok, Mustafa Kemal Meclis Başkanı iken Meclis Başkanlığı Yaverliği, Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı seçilince de Cumhurbaşkanlığı Yaverliği yaptı

Yarbaylıktan emekliye ayrıldıktan sonra Mustafa Kemal’in yakınında kaldı 1939 yılına kadar Yozgat ve en son olarak Bilecik milletvekilliği yaptı

Atatürk’ün ölümü üzerine intihar girişiminde bulunan Bozok, doktorların zamanında müdahalesi ile hayatta kaldı

İş Bankasının da kurucuları arasında yer alan Salih Bozok, sağlık durumundan şikayet ederek milletvekilliğinden istifa etti ve yerleştiği Yalova’da 1941 yılında öldü

Refet Bele

1881 yılında Selanik’te doğdu Babası Mehmet Servet Bey’dir

13 Mart 1896’da Harp Okulu’na girdi 25 Aralık 1898’de Teğmen rütbesiyle okulu bitirdi 3 Ordu emrine verilen Refet Bey, 1903’te Üsteğmen, 1906’da Yüzbaşı rütbesine yükseltildi

Ekim 1909’da başladığı Harp Akademisi’ni 26 Ekim 1912’de bitirdi Harp Akademisi’ne devam ederken, 3 sınıf öğrencisi olduğu sırada, Çanakkale Ordusuyla Haziran 1912’de İtalyan Seferberliğine iştirak etti Akademiden sonra Genel Karargâh Kurmaylığı’na atandı 1913’de Binbaşı, 1915’te Yarbay, 1916’da Miralay (Albay) rütbelerine yükseltildi

17 Mayıs 1919’da 3 Kolordu Komutanı olarak Mustafa Kemal Paşa’nın 9 Ordu Müfettişlik Karargâhıyla 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı 21-22 Haziran 1919’da Amasya Tamimi’ni imzaladı 13 Temmuz 1919’da İstanbul Hükûmeti tarafından azledildi Oysa ki Refet Bey’in istifası 12 Temmuz 1919’da doğrudan Harbiye Nezaretine bildirilmişti

4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplanan Sivas Kongresi’ne Canik temsilcisi olarak katıldı Heyet-i Temsiliye’ye seçildi 23 Ekim 1919’da Heyet-i Temsiliye tarafından, komuta birliğini sağlamak ve durumu anlamak üzere Batı Anadolu’ya gönderildi Son Osmanlı Meclis-i Mebusânı’na İzmir Milletvekili olarak seçildiyse de İstanbul’a gitmedi TBMM’nin I Dönemi’nde yine İzmir Milletvekili seçildi Düzce-Bolu İsyanları sırasında komutayı ele almak üzere 20 Mayıs 1920’de Mudurnu’ya geldi

10 Ocak 1921’de rütbesi Mirlivalığa (Tuğgeneral) yükseltildi 6 Kasım 1922’de İstanbul’da İtilâf Devletleri ile görüşmelerde bulunmak için görevlendirildi 9 Kasım 1922’de Doğu Trakya’yı teslim almaya memur edildi

TBMM İkinci Devresinde İstanbul Milletvekili olarak Meclis’e girdi 9 Kasım 1924’te partisinden istifa etti 1 Kasım 1926’da milletvekilliğinden, 8 Aralık 1926’da askerlikten emekliye ayrıldı 1935 yılında İstanbul’dan bağımsız listeden yine meclise girdi 8 Nisan 1950’de Beyrut’ta Birleşmiş Milletler Ortadoğu Filistin Mültecilerine Yardım ve Bayındırlık Ajansı Türkiye Delegeliği’ne atandı Bu görevinden 1961 yılında ayrılan Refet Bele 2 Ekim 1963’te İstanbul’da vefat etti

Çok iyi derecede Almanca ve Fransızca bilen Refet Bele, çeşitli tarihlerde; Muharebe Altın Liyakat, Gümüş Muharebe İmtiyaz, Gümüş Muharebe Liyakat, Harp, 2 Mecidî, 4 Osmanî, Alman Demirsalip, Avusturya Askeri Liyakat Nişan ve Madalyaları almıştır

Ali Fuat CEBESOY (1882-1968)

1882 yılında İstanbul’da doğdu Babası TBMM hükümetinin ilk Nafia Vekili olan, Yozgat milletvekili Fazıl Paşa’dır

Erzincan ve Beşiktaş Askeri Rüştiyelerini bitirdi Liseyi Kadıköy Senjozef Lisesi’nde tamamladı 13 Mart 1899’da Harp Okulu’na girdi Bu okulda Mustafa Kemal ile sınıf arkadaşlığı yaptı

10 Ocak 1902’de Harp Okulu’nu bitirdi Kurmay sınıfına ayrılıp Harp Akademisi’ne devam ederek 11 Ocak 1905’te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu 28 Haziran 1906’da 3 Ordu Kurmaylığı’na atandı 20 Haziran 1907’de Kolağası (Yüzbaşı) rütbesini aldı 13 Mart 1908’de 3 Süvari Tümen Kurmay Başkanlığı’na atandı 9 Şubat 1909’da Roma Sefareti Ataşemiliterliği’ne tayin edilerek siyasi ve askeri hizmetlerde bulundu

25 Kasım 1911’de Binbaşılığa yükseldi 24 Haziran 1912’de Trablusgarp’a yapılacak silah ve cephane nakliyatı ile İtalya’nın kara ve deniz kuvvetleri için istihbarat toplamaya gönderildi 1 Mart 1914’te Balkan Harbi’ndeki yararlıklarından ötürü Kaymakamlık (Yarbay) rütbesine yükseltildi 14 Ekim 1914’te vekaleten 25 Fırka Komutanlığı’na getirildiyse de, 30 Kasım 1914’te asaleten bu göreve atandı Bu görevde iken fırkasıyla önce Süveyş’e, Kanal Harekatı’na ardından Çanakkale Muharebelerine katıldı Başarılarından dolayı 14 Aralık 1915’te Miralay (Albay) rütbesine yükseltildi 29 Haziran 1917’de 20 Kolordu Komutanlığında görevlendirildi Bu sırada Filistin’de taarruza geçen İngilizlere karşı başarılı oldu Nitekim 21 Aralık 1917’de rütbesi Mirlivalığa (Tuğgeneral) yükseltildi

Mustafa Kemal Paşa’nın Yıldırım Orduları Komutanlığı’ndan alınması üzerine, bir süre 7 Ordu Komutanlığı’na vekalet etti 25 Şubat 1919’da 20 Kolordu Komutanlığı’na atanarak Konya’ya gitti Karargahıyla 13 Mayıs 1919’da Ankara’ya geldi 21-22 Haziran 1919’da Amasya Genelgesi’ni imzaladı 28 Ağustos 1919’da İstanbul Hükümeti tarafından azledildi Görevini bırakmadı 9 Eylül 1919’da Sivas Kongresi kararı ile Garbi Anadolu Umum Kuvay-ı Milliye Kumandanlığı’na tayin edildi

Büyük Millet Meclisi I Dönemi için yapılan seçimlerde Ankara Milletvekili seçildi 11 Mayıs 1920’de İstanbul’daki Divan-ı Harp tarafından idama mahkum edildi Bolu yöresindeki ayaklanmaları bastırdı 25 Haziran 1919’da Garp Cephesi Komutanlığı’na tayin edildi Aynı zamanda milletvekili sıfatı da üzerinde bulunmaktaydı 9 Kasım 1920’de Moskova Büyükelçiliği’ne atandı 16 Temmuz 1922’de Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu Başkanlığı’na, 13 Aralık 1922’de TBMM İkinci Başkanlığı’na, 1 Mart 1923’te Geçici Başkanlığa 189 rey ile seçildi TBMM II Döneminde yine Ankara Milletvekili olarak Meclis’e girdi 24 Eylül 1923’te Feriklik (Korgeneral)’e yükseltildi

Atatürk’e yapılan İzmir suikastı ile ilgili görülerek, İstiklâl Mahkemesi’nde yargılandı Ancak hakkında beraat kararı verildi 15 Temmuz 1926’da tahliye edilerek Meclise döndü Kasım 1927’de Ordu’da açığa alındı 5 Aralık 1927 yılında emekliye ayrıldı

10 Haziran 1933’te Konya’dan bağımsız milletvekili oldu Daha sonraki dönemlerde yine Konya olmak üzere, Eskişehir ve İstanbul milletvekili olarak TBMM’de bulundu 9 Mart 1943-7 Ağustos 1946 yılları arasında Münakalât Vekili (Ulaştırma Bakanı), 30 Ocak 1948-1 Kasım 1948 tarihleri arasında TBMM Başkanlığı görevlerinde bulundu Ali Fuat Cebesoy, 10 Ocak 1968’de İstanbul’da öldü

Almanca ve Fransızca bilen, hayatı boyunca elde ettiği başarılardan dolayı liyakat, nişan ve madalyalar ile ödüllendirilen Atatürk’ün silah ve çalışma arkadaşı Ali Fuat Cebesoy’un “Sınıf Arkadaşım Atatürk”, “Siyasi Hatıralar”, “Milli Mücadele Hatıraları” gibi yayımlanmış bazı eserleri bulunmaktadır