Edatlar {İlgeçler}

Tek başına bir anlam taşımayan , ancak kendinden önceki sözcükle birlikte kullanıldığında belirli bir anlamı olan sözcüklerdirEdatlar çekim eki alırsa adlaşırlar En çok kullanılan edatlar şunlardır:

Gibi:

Benzetme ilgisiyle ismi nitelerse sıfat öbeği, fiili nitelerse zarf öbeği kurar

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendi (sıfat)
Dev gibi dalgalar sahile vuruyordu (sıfat)
Yüzün bir kır çiçeği gibi usulca söner (zarf)
Dolu bir kadeh gibi kırılıyorum avuçlarında(zarf)
Sen de onun gibi düşünüyorsun (karşılaştırma)
Annem gibi dolma yapan dünyada bulamazsın (k)
Yataktan kalktığı gibi dışarı fırladı(hemen,o anda)
Haberi aldığı gibi yola çıktı(hemen,o anda)
Ben ona insan gibi davrandım( yakışır biçimde)
Birbirinizle adam gibi konuşun( yakışır biçimde)
Saat üç gibi yanına gelirim (dolayında)
Final maçı akşam sekiz gibi başlar ( dolayında)
Bugün yağmur yağacak gibi (tahmin)
Galatasaray bu maçı alacak gibi (tahmin)
Bir an onu sever gibi oldum (yaklaşma)
O sırada güneş çıkar gibi oldu (yaklaşma)

İçin:

“-dik için” şeklinde neden- sonuç “-mek için” şeklinde amaç – sonuç ilişkisi kurar

Yağmur yağdığı için pikniğe gidemedik (ns)
Hasta olduğum için dersi dinleyemedim (ns)
Kadın oğlunu görmek için şehre gitti (as)
İşe girmek için ehliyet almış (as)

Görelik anlamında görüş bildirir:

Sen benim için dünyanın en güzel kızısın
Bu çalışmalar onun için boş bir uğraştı

Karşılığında, karşılık olarak:

*Bu elbise için çok para harcadım

*Ev için size yüz bin lira veririm

Uğruna, yoluna:

* Vatan için nice şehitler verdik

* Bu eylemi tüm insanlık için yapıyoruz

Hakkında:

* Veliler bizim okul için ne söylüyorlar?

* Eleştirmenler, filminiz için olumlu konuşuyor

Aitlik, özgülük:

Bu pastayı sizin için ayırdım
Bahçeye oğlum için salıncak kurdum

Oranla:

O şapka senin için çok büyük

Süre bildirir:

Kitabı bir hafta için aldım
Birkaç gün için İstanbul’a gideceğim

İle (-la, -le ):

Birliktelik, araç ,durum ve sebep ilgisi kurar

Köye dolmuşla gidebilirsin (araç)
Uçakla İzmir’e gitmişti (araç)
Konsere arkadaşımla gittim (birliktelik)
Çocuk, yolda babasıyla yürüyordu (birliktelik)
Öfkeyle kalkan zararla oturur (durum )
Gökyüzü, hasretle kucaklasın doğayı (durum)
Sınav heyecanıyla kalemimi unuttum (sebep)
Kaza korkusuyla araba kullanamıyor ( sebep)

Kadar:

Benzerlik ve karşılaştırma ilgisi kurar

Adana, cennet kadar güzel bir yerdir (benzerlik)
Siirt, bu yaz cehennem kadar sıcaktı (benzerlik)
Bir peri kadar güzel bir kızdı (benzerlik)
Sen de onun kadar çalışsaydın sınavı kazanırdın(karşılaştırma)
Babası kadar iyi şarkı söylüyor (karşılaştırma)

Yaklaşıklık, zaman açısından sınırlandırma, mesafe:

Bin kadar asker cepheye gidiyordu (yaklaşık)
Pazardan iki kilo kadar pirinç almış (yaklaşık)
Bu ev akşama kadar temizlenecek (zamanda sınırlama)
Cumaya kadar ödevimi bitirmeliyim (zamanda sınırlama)
Yalancının mumu yatsıya kadar yanar (zamanda sınırlama)
Eve kadar yürümem gerekiyor (mesafe sınırı)

Mesafe sınırı:

Yapılacak dünya kadar işim var
Avuç içi kadar bir evde yaşıyorlar
Gibi anlamında kullanılabilir:

Bu kitabı okuyunca Muğla’yı görmüş kadar oldum

Karşı:

Yön ve zaman ilgisi kurar –e karşı biçiminde kullanılırsa edat olur Yalın halde kullanılırsa ya da bir ek alırsa edat olmaktan çıkar isimleşir

Denize karşı bir ev yaptırmış (yön)
Duvara karşı on adım yürü (yön)
Sabaha karşı çok şiddetli yağmur yağdı (zaman)

Karşılık olarak , yönelik anlamı katar:

Bu sözüne karşı ben ne diyebilirim ki şimdi (karşılık olarak)
Resme karşı ilgin ne zaman başladı?( -e yönelik)

UYARI: Yalın halde kullanılırsa ya da bir ek alırsa edat olmaktan çıkar isimleşirİsmi belirtirse sıfat olur

Karşı evin penceresi açık kalmış (sıfat)
Önce karşı sahaya çıktı (sıfat)
Karşıya geçmeden önce sağına ve soluna bak(isim)

Göre:

Görüş, düşünce, uygun olma anlamları katar:

Bilim adamlarına göre dünya yok oluyor (görüş)
Anneme göre bu yıl sınavı kesin kazanırmışım (görüş)
Bulunduğun ortama konuşacaksın ( uygun)
Zevkime göre bir elbise arıyorum (uygun)

Karşılaştırma ilgisi kurar:

Burası eski evimize göre daha büyük
Yaşıtlarına göre çok hızlı koşuyorsun

Üzere:

Koşul ve amaç ilgisi kurar

Akşama geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin (koşul)
Konuşmak üzere kürsüye çıktı (amaç)

Yaklaşık olma, gibi şekilde… anlamları katar:

Hemen eve dönelim, akşam olmak üzere
( yaklaşık)

Zil çalmak üzere ( yaklaşık)
Her şey planlandığı üzere yapılacak (şeklinde)
Doğru:

Yön ve zaman ilgisi kurar

Eve doğru yürüyorum (yön)
Akşama doğru misafir gelecek (zaman)

İsmi nitelerse sıfat, fiili nitelerse zarf öbeği oluşturur:

Eğri oturup doğru konuşalım (zarf)
Bu zamanda doğru insanı bulmak zordur (sıfat)
Tahtaya bir doğru çizdi (isim)

Sanki:

Benzetme, sitem ilgisi kurar

Gökyüzü sanki yaramaz bir çocuk (benzetme)
Sanki verdiğim her işi yapıyorsun (sitem)
Sanki selam verdin de almadık (sitem)

Diğer edatlar:

İşten sonra bize uğrayacak
Bu işi ancak sen yaparsın
Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek
Sabahtan beri dışarıyı izliyor
Bu mutlu olaya sadece yıldızlar şahittir