Klasikler..

Ana Gorki
Gorki

Gorki

(1868-1936) Rus öykü, oyun ve roman yazarı Serserileri ve toplumdışı insanları anlattığı öyküleriyle tanındı; ardından, Rus toplumunun sosyalist düzene geçiş sürecini yansıtan eserler verdi 1905 Devrimi’ne büyük etkileri oldu 1906-1913 arasında sürgüne gönderildi Lenin ve Stalin dönemlerine tanıklık etti Önemli eserlerinden bazıları, ilk romanı Foma Gordeyev, otobiyografik üçlemesini oluşturan Çocukluğum, Ekmeğimi Kazanırken ve Benim Üniversitelerim ile Ana, "Taşralı Oblomov" Matvey Kojemyakin, Artamonovlar ve Klim Sangin’in Hayatı’dır

Babalar ve Oğullar
Ivan Turgenyev
1859 yılının Mayıs ayında baba Nikolay Petroviç Kirsanov,
üniversiteyi bitirmiş oğlu Arkadiy’in dönüşünü heyecanla beklemektedir
Oğlunun “değerli arkadaşım” diye tanıştırdığı Bazarov, çiftliğe adımını
atar atmaz gelenekselden derin bir “kopuşun”, bir kuşak çatışmasının
temsilcisi olduğunu belli eder Sadece doğa bilimlerinin yasalarına
inanan genç Bazarov, kırsal kökenli aristokrasinin kent kökenli aydınlar
ile yaşadığı gerginliği yansıtır Edebiyatın vazgeçemediği “genel kuşak çatışması”
teması, bu romanda tarihsel bir kesite ve belli bir ülkenin koşullarına
bağlanarak inandırıcı, açıklanabilir, trajik özellikler kazanıyor

Babalar ve Oğullar: Kaçınılmaz kopuş

Ivan Turgenyev

(1818-1883) Rus romancı, şair ve oyun yazarı Berlin’de aldığı eğitimin
de etkisiyle, Rusya’nın kurtuluşunun Batılılaşmaktan geçtiğini savundu
Avcının Notları’nda yer alan öyküleri basıldıktan hemen sonra tutuklanarak,
hapis cezası aldı 1909’da, ünlü yönetmen Stanislavski tarafından
sahnelenen Köyde Bir Ay adlı oyunu, Rus tiyatrosunun başyapıtlarından biri oldu
Tolstoy ve Dostoyevski ile aralarındaki kavgalar ve Rusya’daki edebiyat çevresine yabancılaşması sonucu bir süre Almanya’da, ardından Zola ve Flaubert gibi
ünlü yazarlarla görüştüğü Paris’te yaşadı Turgenyev’in önemli eserleri arasında,
Babalar ve Oğullar, Duman, Bahar Seli, Rudin ve
Bir Asilzade Yuvası yer alır

Aşk ve Gurur
Jane Austen
Aşk ve Gurur, İngiliz edebiyatında romantizmin sona erip realizmin
başladığı bir dönemin habercisi olarak kabul edilmektedir Romanda,
oldukça sınırlandırılmış bir çevrede İngiliz aristokrasisinden ve alt
tabakadan insan ilişkileri ince bir mizahla bir aşk öyküsünün fonunda
sunulmaktadır Yayımlandığı dönemde büyük bir ilgiyle karşılanan bu
romanın İngiliz edebiyatında önemli bir yeri bulunmaktadır

Aşk ve Gurur: Önyargı ve gururun kıskacı

Jane Austen

öykü ve romanlar yayımladı Evlilik kurumunun çeşitli biçimlerini,
taşra insanlarının dar çevrede evlenme telaşlarını ironik bir sosyal
eleştiriyle birleştirdi Eserlerinden bazıları, Sağduyu ve Duyarlık,
Aşk ve Gurur, Umut Parkı, Northanger Manastırı´dır

Benim Üniversitelerim
Gorki
Gorki’nin yaşamöyküsünü anlatan üçlemenin bu son kitabı, onun yirmili yaşlarına kadar topladığı hayat deneyimleri üzerine kuruludur Kunduracı çıraklığından aşçı yamaklığına, kuş avcılığından ikona mağazası tezgâhtarlığına kadar bir tür hayata hazırlanma aşamalarından geçen yazar, hak ettiğini düşündüğü yüksek öğrenime yönelir Kazan’daki üniversiteye girme imkânı bulamayan Gorki, hayat üniversitesinin içinden geçer Önceki iki özyaşam öyküsü romanındaki doğal, kırsal dünya, burada yerini kentin izbe, içindeki hayatlar gibi yıkık dökük, ama ayakta duran binalarına bırakır Yazar bizi, ara sıra yorum kattığı bir belgesel sinema tekniğiyle farklı toplumsal katmanları temsil eden renkli tiplerin, karakterlerin dünyasından geçirirken, “hayat üniversitesinden mezun oluşunun” da ipuçlarını verir Gorki, kötülüğün, hoşgörüsüzlüğün, tembelliğin ve aptallığın dünyevi ve dinsel kurumların baskısından çok daha belirleyici olduklarını hatırlatır bize; Benim Üniversitelerim, onun bu engellere karşı verdiği mücadelenin üçüncü aşamasını oluşturur

Benim Üniversitelerim: Hayatın üniversitesi

Gorki

(1868-1936) Rus öykü, oyun ve roman yazarı Serserileri ve toplumdışı insanları anlattığı öyküleriyle tanındı; ardından, Rus toplumunun sosyalist düzene geçiş sürecini yansıtan eserler verdi 1905 Devrimi’ne büyük etkileri oldu 1906-1913 arasında sürgüne gönderildi Lenin ve Stalin dönemlerine tanıklık etti Önemli eserlerinden bazıları, ilk romanı Foma Gordeyev, otobiyografik üçlemesini oluşturan Çocukluğum, Ekmeğimi Kazanırken ve Benim Üniversitelerim ile Ana, "Taşralı Oblomov" Matvey Kojemyakin, Artamonovlar ve Klim Sangin’in Hayatı’dır

Beyaz Geceler

Dostoyevski
“Bizler, kendi derimiz içinde ebedi yalnızlığa mahkûmuz” T Williams’ın ‘Kızgın Damdaki Kedi’ oyununun girişine koyduğu bu epigramı Beyaz Geceler’in girişine de yerleştirebiliriz Bu uzun öyküde yalnızlık ve çaresizlik karşı konulmaz bir edebi güçle üzerimize çullanır; okurun olduğu kadar yalnızlığı hayalde aşmaya çalışan insanların da

Beyaz Geceler: Beyazlığın üzerinde yalnızlığın lekesi

Dostoyevski

(1821-1881) Rus romancı ve öykü yazarı Çocukluğu sarhoş bir baba ile hasta bir anne yanında geçti Okulu bitirdikten sonra edebiyatla uğraşmak için askerlikten ayrılan yazar, Çar I Nikolay’ın baskıcı yönetimine karşı reform hareketlerine katıldı İdam edilmekten son anda kurtulması, Dostoyevski’nin üzerinde derin izler bıraktı Vremya ve Epoha adlı iki dergi çıkardı İnsanın iç dünyasının en gizli köşelerini ustaca anlatan yapıtlarıyla 20 yüzyıl roman anlayışını derinden etkileyen yazarın önemli eserlerinden bazıları; Suç ve Ceza, İnsancıklar, Beyaz Geceler, Ezilenler, Ölüler Evinden Anılar, Kumarbaz, Karamazof Kardeşler ve Budala’dır

Bir İdam Mahkumunun Son Günü

Victor Hugo
Hugo, aydınlanmacı hümanizmin geleneğinde, suç ile ceza ilişkisinin insansız bir mıntıkada tartışılmasının anlamsızlığına işaret eder gibidir Onun kişisi, hayat ile ölüm arasındaki dar sınır çizgisinin üzerinde, geri dönülmez bir noktada durmaktadır Önünde bütün yolların sonu vardır: İnfaz Ve bu infazdan kurtulmanın tek ihtimali vardır: Toplum vicdanından ya da yargıçlardan umabileceği merhamet

Bir İdam Mahkûmunun Son Günü: Bir toplum, yaşatıcı olduğu kadar öldürücü de olabilir

Victor Hugo

Daha on yedi yaşında Toulouse Şiir yarışmasında ödül kazanan ve ilk şiir kitabı "Od’lar ve Balad’lar" ile Chateaubriand ve Lamartine başta olmak üzere dönemin önemli şairlerinin dikkatini çeken Victor Hugo, romantikler tarafından romantizmin öncüsü olarak kabul edilir 1848 yılına kadar kral yanlısı olan Hugo, cumhuriyetçi olduktan sonra ülkesinden sürgün edilmiş, özellikle, sürgün yıllarında yazdığı "Suçlar" (1853) ve "Seyirler" (1856) büyük yankı uyandırmıştır 83 yıllık uzun yaşamına yüzlerce şiir sığdırmış olan Hugo, arkasında yirminin üzerinde şiir kitabı bırakmıştır

Büyük Umutlar

Charles Dickens
Büyük Umutlar, kırsal kesimden gelen yoksul bir çocuğun sosyal düzlemde yükselme masalıdır Dickens, David Copperfield’den yaklaşık on yıl sonra, olgunluk ve yaşlılık döneminde, bir kez daha geri dönüp kendi hayatının izdüşümleri üzerinden bir "gelişme romanı" sunuyor bize Bir üst sosyal düzleme tırmanma çabalarının boşa gittiğini, yanlış hedeflere, gerçekçi olmayan ideallere bağlanan umutların çöktüğünü gören Pip, bu dikenli yolu terk edecektir; çünkü içinde hareket etmeye çalıştığı sosyal kesim, genç bir insanın gelişmesine olanak vermez Sahtekârlığın, ikiyüzlülük, aldatma, şiddet ve yapmacıklığın ağır bastığı bu üst-sınıf dünyasında aşk ve güvenin yeri yoktur Dickens’ın bugün çoğu eleştirmenlerce modern romana bir adım olarak kabul edilen bu metni, aynı zamanda sanatsal yönü en güçlü, en olgun, en kusursuz çalışması olarak da görülmektedir

Charles Dickens

(1812-1870) Victoria döneminin en büyük yazarı kabul edilen İngiliz romancı Ailesinin 1824’te geçirdiği mali çöküntü, yazarın sanatının ve kişiliğinin şekillenmesinde önemli rol oynadı Bu dönemde, işçi sınıfının hayatını yakından tanıma fırsatı buldu Sanayi devrimi sırasında geniş kitlelerin çektiği acıları ve yoksulluğu gerçekçi bir dille anlattığı romanlarında, yozlaşan toplumsal kurumları eleştirdi ve 19 yüzyıl İngiliz romanının unutulmaz tiplerini yarattı Dickens, roman yazarlığının yanı sıra gazetecilik de yaptı, politika ve tiyatroyla ilgilendi Önemli eserlerinden bazıları, Oliver Twist, Antikacı Dükkânı, Noel kitaplarının ilki olan Bir Noel Şarkısı, David Copperfield ve İki Şehrin Hikâyesi’dir

Cennet ve Cehennemin Evliliği

William Blake
“Cennet ve Cehennemin Evliliği, William Blake’in, büyük İngiliz mistiğin kehanet kitaplarının en önemlilerindendir Bu tuhaf yapıtı vaktinde pek çok okurun yadırgadığına inanıyorum Günümüzde bile anlayan ve seven çok az okur vardır”
André Gide

Cennet ve Cehennemin Evliliği: Dini ve yasaları arkasına alan toplumun ahlakına bir başkaldırı

William Blake

İngiliz şair, ressam ve gravürcü Yoğun bir coşkunun ve göksel esinin egemen olduğu ilk şiirleri 1783 yılında Şiir Taslakları adıyla yayımlanır Kendi gibi gravürcü olan kardeşinin ölümü (1787) Blake´in ruh ve akıl sağlığını bozar Düşler dünyasıyla gerçekler dünyasını ayıramaz hale gelir Ayda bir Ada, Tüm Dinler Birdir, Doğal Din Yoktur (1788), Masumiyet Şarkıları, Thel´in Kitabı (1789), Cennet ve Cehennemin Evliliği, Deneyim Şarkıları, Fransız Devrimi, Cennetin Kapıları, Bir Özgürlük Şarkısı (1790-1792), Urizen Kitabı, Los Kitabı, Ahania Kitabı (1793-1795), Vala, Dört Zoa (1795-1799), Kudüs (1803-1807) ve Sonsuz İncil (1818-1827) sanatçının yapıtlarıdır

Cimri

Molière

Molière kahramanları, hemen hemen istisnasız 17 yüzyıl Fransız burjuvazisinin belli bir öbeğini temsil ederler Bir kısmı saray aristokrasisi arasındayken, geniş bir bölümü ise ticaret ve manifaktürle uğraşır İşte bu sınıfın parasını tefecilikle, faizlerle çoğaltan, ama henüz ilerici burjuvaziye özgü bir "ticari kafadan" yoksun bir temsilcisi olan Harpagon, bir bakıma, feodalizm artığı bir para kazanma yolunu izler Eserlerinde sadece, aristokrasiyi, aristokrat katına yükselme heveslilerini, hatta monarşinin merkeziyetçi devlet yönetimini ve hamisi Kral XIV Louis’yi bile eleştirisinin hedef tahtası yapan Molière, ilkel bir para biriktirme takıntısına tutsak olmuş Harpagon’u da öteki kişileri gibi, "toplumdışı bir acayiplik" olarak sunar

Cimri: Aklın takıntıya yenilgisi

Molière

(1622–1673) Paris’te doğan dünyaca ünlü komedi yazarı Molière’in tiyatro serüveni, Béjart ailesiyle kurduğu tiyatro topluluğuyla başlar On üç yıl taşrada dolaşan Molière, ilk başarılı temsilini 1658’de Kral XIV Louis’nin önünde oynar Molière’in Kadınlar Mektebi, Tartuffe ve Don Juan gibi büyük tepki toplayan oyunlarının yanı sıra Kibarlık Budalası, Gülünç Kibarlar, Hastalık Hastası, Cimri ve Scapin’in Dolapları gibi klasikleşmiş oyunları bulunmaktadır

Ceza Sömürgesi

Franz Kafka

Kafka külliyatından seçilen biri kısa dört öykü, okuru, yazarın metaforlarla döşeli labirentler dünyasında heyecanlı ve alışılmadık bir okuma serüvenine davet ediyor Okur, gerçek hayat ile Kafka öykülerindeki metaforların, imgelerin arasında yayılmış geniş ve derin uçurumda, her iki yanı birbirine bağlayıp bir anlam kurmaya çalıştıkça okumanın da bir ‘emek’ işi olduğunu fark ediyor Ödülü büyük bir emek işi

Ceza Sömürgesi: Köhneleşmiş adalet sistemi

Franz Kafka

(1883-1924) Prag’da doğdu Viyana’da Hukuk öğrenimi gördü Bir İtalyan sigorta şirketinde çalıştı 1904’te ilk öyküsü Bir Savaşın Tasviri’nin ilk bölümlerini yazdı Romanlarının yanı sıra, kısa ve uzun öykülerinde ironik, duru bir üslupla, edebiyatta ‘kafkaesk’ denen kendi dünyasını kurdu Eserlerinden bazıları: Amerika, Dava, Şato, Dönüşüm, Şarkıcı Josefin ve Fare Ulusu

Çocukluğum

Gorki

Yedi yıllık siyasi sürgünden dönen Gorki, 1913 yılında, 1923’te Benim Üniversitelerim’le bitecek üçlemesinin ilki olan Çocukluğum’u kaleme alır Anlattıklarının kendisine değil, geçmişte ve yaşadığı günlerdeki sıradan Rus halkının hayatına ait korkunç izlenimlerin kasvetli çerçevesinden ibaret olduğunu söyleyen Gorki, hayatının ayrıntılarına, tesadüflerine; tarihinin en büyük dönüşümüne doğru evrilen Rusya’nın gerçekliğini yansıtan temsili bir güç kazandırır

Çocukluğum: Hayatın dikenli yollarında

Gorki

(1868-1936) Rus öykü, oyun ve roman yazarı Serserileri ve toplumdışı insanları anlattığı öyküleriyle tanındı; ardından, Rus toplumunun sosyalist düzene geçiş sürecini yansıtan eserler verdi 1905 Devrimi’ne büyük etkileri oldu 1906-1913 arasında sürgüne gönderildi Lenin ve Stalin dönemlerine tanıklık etti Önemli eserlerinden bazıları, ilk romanı Foma Gordeyev, otobiyografik üçlemesini oluşturan Çocukluğum, Ekmeğimi Kazanırken ve Benim Üniversitelerim ile Ana, "Taşralı Oblomov" Matvey Kojemyakin, Artamonovlar ve Klim Sangin’in Hayatı’dır

Daisy Miller

Henry James

Henry James, ayrı sosyal katmanlara ait iki insan arasındaki ürkek, temkinli ilişkinin görünmez, ama sert duvarlara çarpmasını, alt sınıfı hor gören Amerikan aristokrasisinin eleştirisine dönüştürüyor Sessiz bir eleştiri bu; tıpkı İsviçre’nin sakin gölleri gibi durgun; gürültüsüz bir dünyada ritüellere bağlanmış insan ilişkileri gibi Bu ortamdan kaçan Daisy Miller Roma’da, Collosium’un sivrisinekleri gibi üzerine üşüşen İtalyan erkeklerinde de aradığı aşkı bulamayacaktır

Daisy Miller: Aşk ile ölüm arasında

Henry James

ABD´li romancı, New York´ta doğdu İlk gençlik yıllarında Cenevre, Paris ve Londra´ya giderek yabancı dil öğrenme fırsatı buldu Roman türünde ürünler vermeden önce öyküler, kitap eleştirileri ve makaleler yazdı James, Amerikan edebiyat tarihinin en verimli ve en etkili yazarlarından biri oldu Eserlerinden bazıları: Amerikalı, Bir Kadının Portresi, Bostonlular, Yürek Burgusu, Büyükelçiler, Güvercin Kanatları, Washington Meydanı

Değirmenimden Mektuplar

Alphonse Daudet

19 yüzyılın sonunda Fransız edebiyatı “yüzyıl sonu” atmosferini yansıtır Anormal, hastalıklı olana eğilim; olağanüstü uyarımlara, algılara kendini açma; kusurlu olana ilgi duyma; kısacası “romantizmin” edebiyatına bir geri dönüş söz konusudur Fransa’nın sanayileşmiş kuzeyi ile kırsal güneyi arasındaki gerilimde kendine uygun konular arayan, Paris hayatıyla ilgili ahlaksal romanları Balzac ve Zola’nın gölgesinde kalan Daudet, Değirmenimden Mektuplar’da taşra dünyasında “eski yaşam biçiminin yeniye direnen izlerini sürerken”, kalemini bir ressamın fırçası gibi kullanıyor Bu tablonun konturları yumuşak; sanatçının algıları, en ince ses, renk titreşimlerine ve ruh çalkantılarına duyarlı Yer yer fabl tekniğinin kullanıldığı, kıssadan hisselerin çıkartıldığı, artık işlevini yitirmiş (sanayiye yenik düşmüş) bir “un değirmeninde üretilmiş” masal tadındaki bu eser, taşranın modernleşme sancıları çektiği ülkemizde ayrı bir önem taşıyor olmalı

Yakındaki “Uzak”

Alphonse Daudet

Fransız edebiyatının önemli adlarındandır E L’Épine ile birlikte yazdığı ilk oyunu Son İlah 1862’de Paris’teki Odéon Tiyatrosu’nda sahnelendiğinde büyük yankı uyandırdı 1869’da çıkan romanı Değirmenimden Mektuplar, büyük başarı kazandı Üç yıl sonra yayımlanan romanı Taraskonlu Tartarin ise hiç ilgi görmedi, ancak romanın kahramanı saflığın simgesi olarak ünlendi ve günümüze kadar ulaştı 1874’te Fromont Kardeş ve Risler Ağabey adlı romanıyla Académie Française Ödülü’nü aldı Yaşamı boyunca genç yazarların koruyucusu olmayı sürdüren Daudet’nin diğer önemli eserleri arasında Bir Çocuğun Hayatı, Pazartesi Hikâyeleri, Jack ve Sapho bulunmaktadır

Demir Ökçe

Jack London

Günümüzde Jack London, daha çok Vahşetin Çağrısı, Beyaz Diş,
Deniz Kurdu romanları ve macera öyküleriyle hatırlanır Ancak London’ın,
bir maceracı olmanın yanı sıra, sosyal ve politik olaylarla da yakından
ilgilendiği bilinmektedir Demir Ökçe, didaktik bir roman 20 yüzyılın başında,
sosyalizmin kavram ve görüşlerini Platon diyalogları tekniğini hatırlatan bir
yoldan “öğretiyor” Öte yandan metin, yazılışından yaklaşık 20-30 yıl sonra
Avrupa’da ete-kemiğe bürünen faşizmin de “ayak seslerini” duyuruyor okura
Sosyalist Ernest Everhard’ın eşi Avis, olayları, geçmişe bakan bir tanık
gözüyle anlatıyor; onun varlığı, ayrıca romanın duygusal boyutunu
da tamamlıyor Metne ‘sözde’ 2700’lü yıllarda “eklenmiş” dipnotlar,
romanı bilimkurgu türüne de yaklaştırıyor

Demir Ökçe: Bir dönemin tanıklığı

Jack London

San Francisco da doğdu Çocukluğu ve ilk gençlik çağı yoksulluk
içinde geçti Maceralı bir hayat sürdü, denizcilik yaptı Gençlik yıllarında
dünya edebiyatının başyapıtlarının neredeyse tamamını okumuştu
İlk kitabı 1900 de yayımlanan yazar, üç yıl sonra basılan Vahşetin Çağrısı
ile büyük bir ün kazandı Sosyalist Parti üyesi de olan Jack London
40 yaşında öldü Eserlerinden bazıları, Beyaz Diş, Deniz Kurdu,
Vahşetin Çağrısı, Yanan Gün Işığı ve Uçurum İnsanlarıdır

Elektra

Sophokles

Klasik Yunan tragedyalarının olduğu gibi “Elektra” tragedyasının
seyircisi de, kraliçe Klytaimnestra’nın, donanmasından rüzgârı esirgeyen
tanrılara öz kızı Iphigenia’yı kurban eden Agememnon’dan korkunç bir
intikam aldığını ve sonrasını bilmekteydi Çünkü Yunan tragedyası,
toplumsal inancın temeli olan dinsel-mitolojik söylencenin kendine çizdiği
sınırların dışına çıkamaz, yarı tarihsel, yarı mitolojik kahramanların
başına gelenleri ilkece değiştiremezdi “Şimdi ne olacak?” merakını pek
taşımayan seyirci, “Yazar, hepimizin bildiği bu temayla bize ne demek
istiyor?” sorusuyla antik tiyatronun basamaklarını doldururdu Mitolojik-tarihsel
kişilikler içindeki psikolojik, insani, gerçekçi boyutu yakalayan Sophokles,
intikamı bir tür adalet uygulaması olarak yorumlayıp Agamemnon ailes
i trajedisine ilginç bir yaklaşım getirir

Elektra: İntikamlar zinciri

Sophokles

Yunan tragedya şairi Atina yakınlarındaki Kolonos´ta doğdu Bir silah
yapımcısının oğluydu İyi bir eğitim gördü İÖ 468´e doğru tiyatroya
başladı Uzun yaşamının sonuna kadar sahneye bağlılığını sürdürdü ve
parlak başarılar kazandı Sayıları yüzden fazla olan tragedyalarından
günümüze ancak birkaçı gelebilmiştir Eserlerinden bazıları şunlardır:
Aias, Antigone, Kral Oidipus, Oidipus Kolonos´ta