Çiçekli Bitkiler

Üzerinde yaşadığımız dünyamızda on milyon civarında canlı türü yaşamaktadırKara ve su olmak üzere iki temel yaşam ortamında hayatlarını sürdüren bu canlıların her bir türüne bağlı onlarca çeşidi görülebilmektedirBu kadar canlıyı tek tek incelemek imkansızdırO halde bunları benzer gruplar şeklinde sınıflandırmamız gerekir
Biyologlar doğadaki canlıları önce ana gruplara,daha sonra yan gruplara ayırmışlardırBitkiler ve hayvanlar ana gruplardan ikisini oluşturmaktadırSizler bu bölümünde bitkilerin yaşamlarını,türlerini,doğaya faydalarını görecek,kısaca iç içe yaşadığımız bu canlılar hakkında genel bilgiler edineceksiniz

1Çiçekli Bitkiler
Bazı bitkiler neden çiçek açarlar?Kendi açımızdan baktığımızda bu soruya güzel görünmek,güzel kokmak cevabı verilebilirAncak bu nedenler gerçek cevap değildirÇiçek bitkinin üreme organıdırBitkiler çoğalmak için çiçek açarlar
Çiçekli bitkilerde diğer canlılarda olduğu gibi,çeşitli görevleri yapmak için değişik organlar vardırBu organlar kök,gövde,yaprak ve çiçektir
Besin kaynaklarımızdan önemli bir kısmını oluşturan sebze ve meyveler çiçekli bitkilerdendirÖrneğin;elma,armut,portakal,vişn e,k iraz,şeftali,kayısı,erik gibi meyveler;lahana,fasulye,ıspanak,pırasa,patates,s oğ an gibi sebzeler çiçekli bitkilerdendir

Bitkinin Toprakla İlişkisini Kuran Kök
Bir bitkinin tohumu ekildiğinde, öncelikle kök gelişir daha sonra diğer organlar oluşurKök bitkiyi toprağa bağlayarak dik durmasını sağlarTopraktaki su ve suda çözünmüş madensel tuzları emerek bitkiye kazandırır

Kökün Görevleri
1-Bitkiyi toprağa sağlam bir şekilde bağlamak ve dik tutmak
2-Topraktan su ve madensel tuzları emmek ve bunları gövdeye iletmek

Kök Çeşitleri
Kökler şekil ve yapılarına göre ikiye ayrılırlarBunlar kazık kök ve saçak kök tür
1-Kazık Kök
Bazı bitkilerde ana kök çok uzun ve kalındırYan kökler ise ana köke göre daha ince ve kısadırböyle köklere kazık kök denirÖrnek olarak fasulye,biber,papatya,yonca,bamya gibi bitkilerin köklerini verebiliriz
2-Saçak Kök
Bitkinin gövdesinden çıkan ve hepsi aynı boyda olan köklere saçak kök denirÖrnek olarak soğan,buğday,arpa,yulaf,mısır gibi bitkileri verebiliriz

Tohumdan Bitkiye
Topraktaki tohum ana kök oluştururAna kök su emdikçe tohum içerisindeki embriyo etrafındaki hazır besinlerle beslenirSu tohumda sıkıştırılmış ve paketlenmiş besinleri embriyonun emebileceği şekilde parçalarTaslak geliştikçe daha fazla suya gereksinim duyarAna kök dallanarak yan kökleri oluştururEn uç kısımda da emici tüyler oluşurEmici tüylerin,suyu kuvvetlice emme özelliği vardırToprak içerisinde iyice dağılarak,kökün toprakla dokunma ve emme yüzeyini arttırırÖnlerine gelen taş,kaya gibi yapıları salgıladıkları asitli maddelerle parçalarlarBu arada bitki gövdesi gelişir,yaprak oluşmaya başlar
Kazık kök ve saçak kök dışında farklı görevleri yerine getiren kök tipleri vardır
Havuç,turp,şeker pancarı gibi bitkilerdeki kazık kökler besin depo edebilirBu köklere depo kök denir
Duvar sarmaşığı gibi bazı bitkilerde,gövdenin duvar veya ağaç gibi yüksek yerler tırmanması için gövdeden çıkan tutunma kökleri vardır
Özellikle uzun boylu bitkilerde bitkinin devrilmesini engelleyen destek kökler vardırMısır bitkisinde destek kökleri çok belirgindir
Oksijence fakir bataklık gibi topraklarda yetişen deve tabanı gibi bitkilerde hava almaya yarayan hava kökleri vardırBu kökler aynı zamanda bitkinin zemine daha sağlam tutunmasını sağlar
Başka bitkiler üzerinde parazit olarak yaşayan ökse otu ve çin saçı gibi bitkilerde sömürme kökleri vardır

1-Bitkilerde Gövde Çeşitleri
Bitkide ,kökten sonra oluşan ikinci organ gövde dirBitkilerin genellikle tprak üstünde bulunan kısmıdırGövde, bitkinin toprak üstünde görünen dal,yaprak ve meyve gibi kısımlarını taşıyan yapıdır
Gövdenin Görevleri
1-Bitkiyi dik tutarak;yaprak,çiçek ve meyveleri taşır
2-Kökün emdiği su ve madensel tuzları bitkinin tüm kısımlarına iletir
3-bitkinin yaprağında fotosentezle üretilen besini tüm kısımlara iletir
* Patates ve yer elması nda olduğu gibi bazı gövdeler besin depo ederler
*Kaktüs gibi kurak bölgelerde yaşayan bazı bitkiler de su depo ederler
*Bazı yeşil gövdeler,sebzelerde olduğu gibi,fotosentez yapabilir ve besin üretebilir
*Üzüm asma bitkisinde olduğu gibi bazı gövdeler bitkinin tırmanmasını sağlarlar
Her gövdede bir ana gövde ile bu ana gövdeden çıkan dallar bulunurBitkilerin görev,çeşit ve özelliklerine göre gövde çeşitleri vardırBu çeşitlilik özelliğine ,iklim ve ortam şartlarına bağlıdır
Buğdayın ve kırlarda yetişen otların gövdesiyle,bir çam ağacının gövdesini hiç karşılaştırdınız mı?Bitkilerdeki gövde yapılarını karşılaştırdığımızda iki çeşit gövde yapısı olduğunu görürüzElma,çam,ceviz gibi uzun yıllar yaşayan bitkilerde odunsu gövde vardırFasulye,mısır,domates gibi yıl içerisinde sadece belli bir sezon yaşayan bitkilerde otsu gövde vardır
Otsu ve Odunsu Gövdeler:
Genellikle ilkbaharla birlikte yeşeren,sonbaharda sararıp kuruyan,kışın ise yok olan gövdelere otsu gövde denirİnce,zayıf gövdeleri olan otsu bitkiler 1-2 yıl yaşarlarFasulye,mısır,ıspanak gibi sebzelerle;yonca,çayır çimen otları gibi bitkiler otsu gövdelere örnek olarak verilebilir
Otsu bitkiler ,yer altı gövdeleri ve yer üstü gövdeleri olmak üzere iki tip gövde yapısına sahiptir
1-Otsu Gövdeler
Yer Üstü Gövdeleri
a-Sarılıcı gövde:Örnek;sarmaşık,asma,fasulye
b-Sürünücü gövde:Örnek;çilek,karpuz,kavun
c-Dik gövde:Örnek;gül,zambak
d-Kısa gövde:Örnek;havuç,turp
Yer Altı Gövdeleri
a-Rizom gövde:Örnek;iris(mührü süleyman),manisa lalesi,ballı baba
b-Yassı gövde:Örnek;soğan,sarımsak,pırasa
c-Yumru gövde:Örnek;patates
Otsu gövdeler sadece bir sezon yaşayıp ölen bitkilerde görülürBu bitkilerdeki gövdeler,zayıf,sulu ve yeşil olurlarBitki sadece yapraklarıyla yapacağı fotosentez le yetinmeyip gövdesiyle de yaparBu şekilde kısacık bir zamanda çok zengin bir besin deposu hazırlanmış olurDomates,patlıcan,lahana,karpuz,kavun gibi birçok örnek verebiliriz
2-Odunsu Gövde
Ağaçlarda olduğu gibi ,çok yıl yaşayan bitkilerin sağlam ve sert yapılı gövdelerine odunsu gövde denirOdunsu gövdeli bitkiler,gövdeleri her yıl biraz daha kalınlaşarak ve boyuna uzayarak büyürlerGövdeleri sert kalın ve dayanıklıdırGövdede bulunan hücrelerin,çeperlerinde odun özü birikirOdun özü bitkiye sertlik ve sağlamlık verirElma,armut,şeftali,kiraz gibi meyveli ağaçlarla,çam,söğüt,kavak gibi meyvesiz ağaçlar odunsu gövdeli bitkilerdir

Gövde Türleri
Sürünücü Gövde
Bazı gövdeler toprak üstünde sürünerek gelişirKavun,karpuz,kabak,salatalık gibi bitkiler zayıf ve uzun olan gövdeleriyle toprak üzerinde dik duramaz,ancak sürünerek gelişirler
Etli Gövdeler
Kaktüs gibi kurak ve sıcak yerlerde yaşayan bitkilerde gövde,etli bir yapıdadır ve su depo ederBitki bu şekilde depo ettiği su ile zaman yaşayabilmektedir
Yumru Gövdeler
Patetes bitkisinin hem yer altında hem yer üstünde gövdeleri vardırYer altındaki gövde yedek besin depo ederBu tür gövdelere yumru gövde denir
Yassı Gövdeler
Soğan,sarımsak,lale ve pırasada gövde kısa ve yassıdırBu tür gövdeler yassı gövdelerdir
Yer Altı Gövdeleri
Bu gövdelere rizom adı da verilebilirManisa lalesi,ballı baba,iris gibi bitkilerde gövde toprak altında ve yüzeye paralel olarak uzanırBelirli yerlerden tomurcuk oluşur ve toprak üstüne çıkar
Otsu gövdeler tek yıllık,odunsu gövdeler ise çok yıllık bitkilerdirOdunsu gövdelerin dış kısmında mantar tabakası bulunurGövdenin kahverengi görünmesini sağlar ve gövdeyi dış etkilerden korur
Odunsu Gövdelerde Yaş Halkaları
Odunsu gövdeli bir bitkinin gövdesi kesildiğinde merkezden çevreye doğru genişleyen halkalar görülürBu halkalara yaş halkalar denirYaş halkaları her yıl oluşan iletim borularının oluşturduğu tabakadırBitkinin yaşı yaş halkalarına göre belirlenir

3-Doğanın Enerji Dönüşümü ve Besin Kaynağı Yaprak
Bitkinin gövde ve dallarına bağlı,genellikle yeşil renkli,yassı organlardırYapraklar gövde üzerine dizilirken birbirinin üstünü örtmezlerBöylece güneş ışığından tüm yapraklar en iyi şekilde yararlanır
Odunsu gövdelerde kambiyum tabakası bulunurKambiyum otsu gövdelerde bulunmaz
İletim Demetleri
Bitkilerde iki tür iletim demeti vardırBunlar soymuk boruları ve odunsu borular dır
Soymuk boruları:Yapraklar tarafından üretilen besin maddelerini tüm vücuda dağıtan yapılardırCanlı hücrelerden oluşmuştur
Odunsu boruları:Önceden canlı olup,daha sonradan ölerek içi boşalmış hücrelerden oluşurlarKök tarafından alınan su ve mineraller bitkinin diğer kısımlarına odunsu borularla taşınır
Tomurcuk- Kulakçık
Yaprak kını ile dal arasında tomurcuk vardırBazı bitkilerde yaprak kınına bağlı,yaprağı andıran çıkıntılar vardırGül ve bezelye de açıkça görülebilen bu yapılara kulakçık denir
Yaprak üç kısımdan oluşur;
1-Yaprak kını:Yaprak sapını gövdeye bağlayan şişkince kısma denir
2-Yaprak sapı:Yaprak ayasını gövdeye bağlayan kısımdır
3-Yaprak ayası:Yaprağın geniş ve yassı olan kısmına denirAyanın üst yüzü parlak ve düz,alt
yüzü ise damarlanmış şekilde görülür

Yaprak Çeşitleri
Yapraklar,dallara dizilişlerine ve yaprak aylarının yapılarına göre iki ana grupta incelenirYaprak ayası tek parça halinde olan yapraklara basit yaprak denirYaprak ayası çok parçalı ise bileşik yaprak denir
Basit yapraklar aya şekline göre çeşitli şekillerde incelenirler;
-Oval (kayısı)
-Şeritli(buğday)
-Yuvarlak(ayva)
-İğne biçiminde(çam)
-Spatül şeklinde(söğüt)

DİKKAT!!!!!!
Üst epidermis tabakasının üzerindeki mumsu tabaka yaprağın su kaybını önlerYaprak devamlı güneş ve rüzgarla karşı karşıya kaldığından bu ölü tabaka bulunmasaydı yaprak yaşayamazdı
Mumsu tabaka ve üst epidermis tabakası transparan yani ışığı geçirir özelliktedirBöylece alt tabakalar da fotosentez yapabilir
Yaprağın Görevleri
1-Fotosentez yaparak besin üretir
2-Solunum yapar
3-Terleme yaparak fazla suyu ve atık maddeleri dışarı atar

Yaprağın Yapısı
Bir yaprağı mikroskopta incelediğimiz zaman şu kısımlar görülür:
1-Üst Epidermis:
Hücreler çok sık dizilmiş durumdadırGörev yaprağı dış etkilere karşı korumak ve güneş ışınlarını alt tabakalara geçirmektirÜzerinde ölü mumsu bir tabaka vardırÜst epidermis hücrelerinde kloroplast olmadığından fotosentez yapamazlarÜst
epidermisin altında bulunan hücreler sıkı bir dizilişe sahiptirBu hücrelerde kloroplast bulunur ve üzerlerine ışık düştüğünde fotosentez yapabilirler
Bitki yaprağında,topraktan gelen su ve havadan alınan karbondioksit güneş ışığı sayesinde birleştirilirBunun sonucunda besin ve oksijen açığa çıkarFotosentez adı verilen bu olay sonucunda üretilen besin ve oksijen bütün canlıların yaşaması için gerekli en önemli maddelerdir

Karbondioksit+Su Besin+Oksijen

Fotosentez sonucunda besin,bitkinin kök,gövde ve yaprak gibi kısımlarına depo edilirBitkiler bu besinlerin çok az miktarını kendi hayatlarını devam ettirmek için kullanırDepo edilen besinler çoğunlukla diğer canlılar tarafından kullanılırFotosentezin gerçekleşmesi için ortam sıcaklığı,su ve ışık çok önemlidirSu olmadan bitkiler yaşayamazSoğuk ortamda fotosentez hızı düşerIşık olmayan ortamda fotosentez olmaz

Mumsu tabaka ve üst epidermis tabakası ışığı geçirir özelliktedirBöylece alt tabakalar fotosentez yapabilir
2-Süngerimsi Tabakalar
Her hücrede kloroplast vardırFotosentez yaprağın bu bölümünde gerçekleşir
3-Alt Epidermis
Yaprağın alt kısmında dış yüzeyini örten hücreler arasında stoma adı verilen yapılar vardırStomalar iki hücrenin bir araya gelmesi ile oluşan yapılardırBu iki hücreye de stoma hücreleri denirİki hücre arsındaki boşluğa ise stoma açıklığı denirStomalar bitkinin gaz alışverişlerini ve terleme ile bitkinin yapısındaki su miktarını düzenlemekle görevlidir

Bazı Yaprak Çeşitleri
a-Besin depo eden yaprakoğan,lahana ve marul bitkilerinde olduğu gibi bazı bitkilerde yapraklar etlenip besin depo edecek yapıdadır
b-Diken yaprakıcak yerlerde,özellikle çöllerde yaşayan bitkiler suya aşırı ihtiyaç duyarDiken şeklindeki yapraklar terleme olayını azaltırEn güzel örnek kaktüstür
c-Sülük yaprak:Bezelye ve burçak gibi bitkilerin yaprakları,gövdenin çıtalara tutunmasını sağlayacak yapıya sahiptirBunlara da sülük yaprak denir

4-DOĞAYA GÜZELLİK KATAN ÇİÇEK
Çiçekli bitkilerde kök,gövde ve yapraklardan sonra en son oluşan organ çiçek tirÇiçek bitkilerin üreme organıdırÇiçek 4 ana kısımdan oluşurBunlar dıştan içe doğru
1-Çanak yaprak
2-Taç yaprak
3-Erkek organ
4-Dişi organ