Hava Olayları ( Rüzgar Fırtına Kasırga Tayfun Hortum )Nedir? Hakkında Bilgiler Neler?

Hava Olayları ( Rüzgar Fırtına Kasırga Tayfun Hortum )Nedir? Hakkında Bilgiler Neler?
Hava Olayları ( Rüzgar Fırtına Kasırga Tayfun Hortum )Nedir? Hakkında Bilgiler Neler?
Hava sıcaklığı sürekli olarak değişir Ilık , sıcak ve soğuk olabilir Bunun türlü nedenleri vardır Dünya Güneş’in çevresinde dönerken , güneş ışınları Dünya’mıza bazen dik bazen de eğik olarak gelir Dik olarak gelen ışınlar yeryüzünü daha fazla ısıtır Eğik olarak gelen ışınlar ise daha az ısıtır Yeryüzünün Güneş’ten gelen bu farklı ölçülerde ısı almasından mevsimler oluşur Hava sıcaklığı gün içinde de değişir Sabah ve akşam saatlerinde güneş ışınları eğik geldiği için yeryüzü çok ısınmaz Öğle saatlerinde güneş ışınları dik geldiği için sıcaklık artar
Hava sıcaklıklarındaki bu değişmeler hava olaylarını oluşturur Rüzgar , tayfun , fırtına , kasırga ve hortum yaşantımızda karşılaştığımız hava olaylarındandır Şimdi bu hava olaylarının nasıl oluştuğunu öğrenelim

RÜZGÂR : Dünyamızı saran hava tabakası ağırlığı nedeniyle yeryüzüne bir kuvvet uygular Buna kuvvete hava basıncı denir Isınan hava yükselir Bu nedenle yeryüzüne yaptığı basınç azalır Fakat yeryüzünün her yerinde sıcaklık farkı aynı değildir Hava sıcaklığının düşmesi durumunda ise havanın yeryüzüne yaptığı basınç artar Bu durumda ısınan hava ile soğuk hava sürekli yer değiştirir Yani ısınan bölgeler ile soğuk bölgeler arasında sürekli bir hava akımı vardır Bu hava akımına rüzgâr adı verilir Hafif esen rüzgara yel denir Şiddeti fazla değildir İnsanlar rüzgârlara değişik adlar vermişlerdir Örneğin ülkemizde değişik yönlerden esen rüzgârlar vardır Bunlar yıldız , lodos , poyraz , karayel gibi
FIRTINA : Kimi rüzgârlar çok şiddetli olur Saatteki hızı 100 – 110 km yi bulan rüzgârlara fırtına adı verilir Fırtına farklı sıcaklıktaki hava kütlesinin çarpışmasıyla oluşur Fırtınalar büyük zararlara neden olabilir Yerleşim alanları ve insanlar zarar görür Fırtınalar farklı şekillerde ortaya çıkabilir Bazı fırtınalar şiddetli yağmur , kar ve dolu getirebilir Bu durumda fırtınanın zararları daha da artar
KASIRGA : Kasırga fırtınanın çok şiddetli halidir Saatteki hızı 300 km yi bulan yağmurlu fırtınalara kasırga adı verilir Kasırgalar genel olarak büyük can ve mal kaybına neden olur Kasırgalar geniş alanları etkileyebilir Amerika kıtasının güney ve orta bölümlerinde görülür Kasırgalar deniz suyu sıcaklığının 27 dereceden fazla olduğu sıcak denizlerde görülür
TAYFUN : Büyük Okyanus’un batısında ve Çin Denizinde görülür Şiddetli kasırga anlamına gelir Tayfunlar yerleşim bölgelerinde yapıların bir bölümünün yıkılmasına yol açar
HORTUM : Sıcak ve nemli hava ile soğuk havanın şiddetle yer değiştirmesi sırasında dönen rüzgarlar oluşur Bu rüzgârlara hortum adı verilir Hortum genel olarak şiddetli fırtınalar sırasında meydana gelir Hortumlar ağır cisimleri bile yerden kaldıracak kadar güçlü olabilir Genellikle Amerika Birleşik Devletleri’nin Teksas ve Illionis eyaletlerinde görülür

Hava Tahmini İçin Meteorolojiye Giriş

Eski zamanlarda atmosferde meydana gelen olaylar insan anlayışının dışındaydı Fakat şimdi onların tamamen fizik kanunları sonucu olduğunu biliyoruz
Hava şartları atmosferin ısınma ve soğumasına olduğu kadar bunların sonucu olarak meydana gelen hareketlere de bağlıdır Hava şartları değişiklik gösterir Sıcak hava yerini soğuk havaya, güneş yerini yağmur veya kar yağışına, hafif bir rüzgar yerini fırtınaya bırakabilir
Tüm bu değişikliklerde buharlaşma ve yoğunlaşma ile atmosferdeki farklı 151 dağılımı önemli rol oynar Hidrodinamik ve termodinamik prensipler havanın niçin böyle olduğunu açıklamada ve gelecekte nasıl olacağını tahmin etmede iyi bir şekilde kullanılmaktadır
Bugünün bilimsel hava tahmini, hava haritaları kullanılarak ileriye dönük tahminler yapmayı amaç edinen sinoptik meteoroloji kavramının temel esasları üzerinde gelişti
Yer ve yüksek hava haritaları atmosferin fiziksel elementlerinin uzaydaki dağılımını gösterir Bu dağılımın olduğu yer, atmosferik alan diye isimlendirilir Atmosferik alan yerçekimi ve dünyanın dönüşünden etkilendiği gibi hassas termal hareketleri de yansıtır Teorik olarak gelecekteki hava şartları dinamiğin kullanımıyla doğrudan tahmin edilebilir Yani atmosferin halihazır şartları verildiğinde gelecekteki bir durumu belirlemek için tahmin yapmanın en bilimsel yolu, atmosferik hareketleri açıklayan termodinamik ve hidrodinamik denklem sistemlerinin uygulanmasıdır
Fakat bu denklemlerin yapısı ve açıkladığı işlemlerin karmaşıklığı net bir analitik çözüm elde edilmesini zorlaştırır Bu nedenle hava tahmini yapılırken bazı detaylı teknikler uygulanır Bu teknikler atmosferik faaliyetin teorik ve deneysel karakteristiklerinin bir modellenmesidir
Hava tahmininin hazırlanmasında teknik olarak üç aşama vardır:

• Birincisi, bir sonraki günün atmosferik durumuna karar verilmesi, yani yer ve yüksek seviyeler için prognostik haritaların hazırlanmasıdır
• İkincisi, prognostik haritalarda gözüken şartların ne tip bir havayı temsil ettiğini yorumlamaktadır
• Üçüncüsü, beklenen sinopik şartlara göre yerel havanın belirlenmesidir

Bu üç aşamayla sinotik haritalar ve bunlara bağlı hava olayları arasında sayısal ilişkiler kurmak önemlidir Bu ilişkilerin çıkartılmasında atmosferik faaliyetlerin sinoptik, dinamik ve lokal modelleri önemli rol oynar

Eriyen Buzullar ve Kutuplarda Erime


Dünya üzerindeki buzullar sürekli olarak erimekte,dogal hayatı ve temiz su kaynaklarını tehdit etmektedirGlobal ısınma modelinin öngördügü üzere, sera gazlarının atmosfere salınımının bu hızla devam etmesi durumunda , kutuplarda aşırı ısınmaya yol açması kaçınılmaz olacak Bu arada, artan okyanus sıcaklıkları da Antartika kıyılarına büyük miktarlarda ısı taşıyacak
Antartika’daki sıcaklık artışı denizdeki buzulların erimesine sebep olacak Bu modern altyapıyı altüst etmenin yanısıra pek çok ekosistemi, geleneksel yaşama biçimlerini de yok edecek Kutuplardaki erime, deniz seviyesinde büyük yükselmelere sebep olacak Ekosistemler adaptasyon sistemlerine meydan okuyan zor bir testten geçerlerken, küçülen kar ve buz kütleleri yüzünden insanlarin ihtiyaci olan temiz su kaynaklari da azalacak
Sıradışı Hava Olayları


Dünyanın son 10 bin yıllık tarihinde, hava olayları genelde tutarlı bir çizgi izlemiştir Ne kadar seller, kuraklıklar vs de olsa uzun süren sakin dönemlerde birdenbire ortaya çıkan yıkıcı hava olayları nadir görülmüştür Bugün, doğanın bu sakin ritmi bozulmuştur
20 yüzyılda, hava felaketlerinin sıklığı çok artmıştır 1990′lardaki hava olaylarının sonucunda meydana gelen felaketlerin sayısı 1950′dekinin dört katıdır, ekonomik sonuçları ise 14 katı daha yıkıcı olmuştur
Atmosfer ısındıkça yalnızca hava ısınmayacak, hava olayları da dengesizleşecek
Günümüzde gözlemlenen sıradısı hava olayları:


Sert Kış Fırtınaları: 1970′lerin ortalarından beri, Kanada’daki sert kış firtınalarının sayısı ikiye katlanmıştır Modellerin öngördügüne göre bu firtınaların sayısında büyük artışlar olacaktır Bu da seyahatte zorluklar, maddi hasarlar ve kaza ölümlerine sebep olacaktır
Ani yağışlar: Amerika’da günlük aniden bastıran şiddetli yağışlar son 90 yılda %20 artış göstermiştir Bu yağışlar ani sellere, kanalizasyon taşmalarına, erozyona, toprak kaymalarına, sonrasında ise kuraklıklara neden olmaktadır Kanadalı’ların modeline göre 50 yıl içinde, bu ani yağışların sıklığı günümüzün iki katına çıkacak ve %50 daha şiddetli hale gelecektir
Sicaklik Dalgaları:Sıcaklık dalgalarının sıklığı ve uzunluğu bütün dünyada artacaktır Bütün dünyada “aşırı” kabul edilen sıcaklıklar artık normal sayılacaktır Ontario’da 30 derecelik hava sıcaklığı her yaz sadece 10 günken, 2050′de 50 güne çıkacaktır Bu aşırı sıcak dönemler hava kirliliğinin etkisini artıracak ve ölümlere sebep olacaktır
Yukarıdaki termal enerji haritasında Hindistan ve Kuzey Afrika yer almaktadir Bu sıcaklık dalgası, Pakistan’da 5-6 Mayis 2001 tarihlerinde 33 kişinin ölümüne sebep olmuştur sarı renkte görünen bölgeler yüksek derecelerdeki termal enerjiyi göstermektedir

Dolu Yağışları: Calgary’de büyük dolu fırtınalarının sıklığı sekiz katı artmıştır1980′lerde her 4 yılda bir görülürken bu oran 1990′larda artik 2 senede bir görülür olmuşturDolu fırtınarları arttıkça, arabalara, binalara ve tarım ürünlerine gelecek zarar da çoğalacaktır


Kasırgalar: Sıcaklıklardaki artış yüzünden nemli alçak atmosfer kosulları büyük kasırgaların sıklaşmasına sebep olacaktır, Kanada’da Pine Gölü’nde oluşan ve ciddi hasarlara yol açan kasırga gibi


Kontrol Edilemeyen Yangınlar: Son on yılda Kanada’nın boreal ormanlarında çıkan yangınlar ve böceklenme iki katına çıkmıştır Birçok faktör etkili olmasına karşın, en büyük artış ısının yükseldiği bölgelerde görülmüştürDevam edecek sıcaklık artışı mevsimler arası büyük farklılıklara yol açacaktır Yıldırım düşmesinde %44′lük bir artış beklenmektedir ki bu da önmüzüdeki 59 yıl içinde orman yangınlarının %78 oranında artması demektir
Sıradışı Felaketler: Kanada’da 1998′de meydana gelen büyük buz firtınası gelecek felaketlerin bir habercisi idi Normal koşullarda çok sert bir fırtına sayılamayacak bu fırtınanın felaket sonucu, inanılmaz derecede uzun sürmesi ve boyutları idi Kanada tarihindeki en büyük doğal felaket olarak 3 milyar dolar hasara yol açtı
Küresel Isınma neden kar fırtınalarına neden olur?
Şimdiye dek görülen buz kalınlığının neredeyse iki katı kalınlığa ulaşmasının gözlendiği bu fırtına, 1997-98 yıllarındaki El Nino kasırgasının sunucudur El Nino ise, iklim değişiminin bir sonucu idi
El Nino, güney Amerika’da sıradışı kuvvette bir jetstreaam oluşmasına sebep oldu ve büyük bir sıcak, nemli hava kütlesini Kanada’ya sürükledi Ayni anda, Labrador’dan alçak bir soğuk hava dalgası yukarı tırmandı ve StLawrence vadisinde birikti Daha sonra sıcak hava, bu soğuk havanın üzerine çıktı ve soğuk hava kütlesinin içinden geçerek yeryüzüne yağmur yağdırdı Dolayısıyla bu yağmur, toprağa değer değmez buza dönüştüNormalde kısa sürecek yağmurlu bir öğleden sonrasının sonuçları El Nino etkisi yüzünden günlerce sürecek ve milyarlarca dolar hasara yol açan bir felakete dönüştü
Global hava modelleri değişmeye devam ettikçe, sıradışı hava olayları -Kanada’daki buz fırtınası gibi- ile karşılaşmak kaçınılmaz olacak Bu yeni hava modelleri, diğer iklim değişimi etkileri ( deniz seviyesinin yükselmesi ve buz kütlelerinin erimesi gibi )ile birleşerek, farklı ve beklenmeyen büyük felaketlere sebep olacak Felaketler büyüdükçe, sebep oldukları ekonomik zararlar da artacak

İKLİM VE HAVA
Hava, tüm çevremizi kaplamaktadır Uyandığımız zaman bizim için en önemli şey havadır Soğuk ve yağışlıysa sıkı yiyiniriz Sıcak ve güneşliyse kısa kollu ve şort giyeriz İklim nedir? Ve tabii ki hava nedir?


HAVA
Hava, dışarıda kısa sürede meydana gelen olaylar bütünüdür Soğur, yağmur yağar, ısınır Basınç artar veya düşer, ısı yükselir veya düşer Rüzgar oluşur Meydana gelenler o güne ve kısa zamana aittir

İKLİM
Bir bölgede uzun yıllar veya belli bir zaman aralığı itibarı ile meydana gelen hava olaylarının ortalamasıdır Örneğin kendi bölgemizi düşünecek olursak; yazların oldukça kurak ve yağışsız, sıcaklık oldukça yüksek ve rüzgarlı, kışlar ise; ılık ve gittikçe yağışın az olduğu görülür

Şiddetli yağışlar sonucu oluşan seller yüzey akışına geçen yağışın tahliye edilememesi, alt yapının yeterli olmaması sonucu ortaya çıkan afetlerdir Ayrıca ağaçların mehfez ve köprüleri tıkaması sonucu su tahliye olamamakta ve yerleşim alanlarını su basmaktadır
Nispi Nem

Nispi nem mevcut basınç ve sıcaklıkta, havadaki su buharı miktarının, aynı basınç ve sıcaklıktaki havanın alabileceği maksimum su buharı miktarına oranına denir ve % olarak ifade edilir Diğer bir deyişle nispi nem havanın doyma açığını gösterir Nispi nem mutlak nem miktarını vermez
Nispi nem dağılımı
Buharlaşma

Buharlaşma dağılımı Buradaki değerlendirmeler açık yüzey buharlaşma verilerinden yapılmıştır Kış aylarında donma nedeniyle buharlaşma havuzları servisten kaldırılmaktadır Türkiye'nin Nisan-Kasım uzun yıllık buharlaşma miktarlarının alansal dağılımı, GDAnadolu'da buharlaşmanın fazla olduğunu göstermektedir Nispi nem ile buharlaşma arasında ters bir orantı vardır
Bulut Kapalılığı

Bulut kapalılığı
Türkiye'de Bulut kapalılığı kuzeyde fazla güneyde azdır Doğu Karadeniz'de kapalılığın yüksek olması ile yağışlar arasında doğru bir orantı vardır
Güneşlenme

Güneşlenme dağılımı
Güneşlenme süresi ve şiddeti enleme dayalı parametrelerdir Bulut kapalılığı ile ters orantılıdır Güneyde güneşlenme süre ve şiddeti daha fazladır
Rüzgar

Havanın bütün gazlar gibi genleşme ve akma kabiliyeti vardır Yatay yönde yer değiştiren bir hava kütlesinin hareketine rüzgar denir Yeryüzü çeşitli nedenlerle farklı ısınır Böylece ısınan hava kütlesi genleşerek yükselir Komşu bölgedeki soğuk hava bu bölgeye doğru akmaya başlar Ve rüzgar meydana gelir
Rüzgarın hangi yönden, ne kadar süreyle ve ne kadar sıklıkla estiğinin bilinmesi gerekir

Rüzgar dağılımı
Alansal dağılımda en fazla ortalama hızın Çanakkale'de olduğunu görüyoruz Bozkurt, Gelibolu, Ankara, Kırşehir, İskenderun'da 38m/sec lik maksimum hızlara rastlanmıştır Bu hız saatte 136 km' ye karşılık gelmektedir

Maksimum rüzgar dağılımı
Rüzgar bilgileri rüzgar enerjisi çalışmalarında çok gereklidir Rüzgar santrallerinin kurulabilmesi için gerekli rüzgarlı alanların tespit edilmesi çok önemlidir Coğrafi faktörler rüzgarın hızını önemli ölçüde etkilemektedir Bu konuda özel araştırmalara gerek vardır
Basınç

Atmosferdeki gazların temas ettikleri yüzeylere uyguladığı kuvvete hava basıncı denmektedir Hava sıcaklığına bağlı olarak yoğunluktaki artma ve azalmalar sebebiyle basınçta değişiklikler görülür Bunun yanı sıra hava basıncı, mevsimler, yükseklik, yerçekimi, cephe ve basınç sistemlerine bağlı olarak değişmektedir
Basınç dağılımı
Türkiye de basıncın yükseltiye dayalı olarak 776-1026 mb arasında değiştiğini söyleyebiliriz Meteorolojik çalışmalarda yükselti faktörünü elemine etmek için istasyon basıncı hesaplamayla deniz seviyesine indirilmektedir
Ekstrem Hava Olayları

İklimin bir yerde meydana gelen meteorolojik olayların toplamıdır Klimatolojik ekstremler de iklimin tarifi içindedir
Ekstrem olay toplamları
Yukarıdaki grafik fevk telleriyle 1940 yılından günümüze kadar bildirilen olayları göstermektedir Türkiye'de en fazla Dolu, Fırtına ve sel hadiselerinin zarar yaptığını görmekteyiz

Yıllık Ekstrem olay toplamları
Bu hadiselerin yıllık toplamlarına baktığımızda 1960 lı, 1980 li ve 2000 li yıllarda ekstrem olay sayılarının fazla olduğunu görmekteyiz
Sayılışlı Günler

Klimatolojik açıdan sayılışlı günler bilgisinin de çok önemi vardır
Yaz günü sayısı
Yaz günü sayısı :Akdeniz bölgesinde max sıcaklıkların 6 aydan fazla 25 C nin üzerine çıkmaktadır

Donlu günler sayısı
Donlu günler sayısı oğu Anadolu'da minimum sıcaklıkların yaklaşık 6 ay 0°C nin altına düşmektedir

Karlı günler sayısı
Karlı günler sayısı : Doğu Anadolu'da yılın 120 günü karla kaplıdır

Yağışlı günler sayısı
Yağışlı günler sayısı : Karadeniz Bölgesinin en az 6 ay yağışlı olduğunu söyleyebiliriz

Orajlı günler sayısı