Hangi Besin Maddeleri Hangi Besinler Gruplarında Bulunur? Besinlerdeki Maddeler Neler

Hangi Besin Maddeleri Hangi Besinler Gruplarında Bulunur? Besinlerdeki Maddeler Neler
Hangi Besin Maddeleri Hangi Besinler Gruplarında Bulunur? Besinlerdeki Maddeler Neler
BESİN MADDELERİ

Canlılar tarafından tüketilen besin maddeleri değişik şekillerde gruplandırılabilir
A GÖREVİNE GÖRE BESİNLER

1 Enerji Verici Besinler
Bunlar karbonhidratlar yağlar ve proteinlerdir
Açlık anında tüketim sırasına göre;
Karbonhidratlar ® Yağlar ® Proteinler olarak sıralanır
Solunum kolaylığı sırasına göre;
Karbonhidratlar ® Proteinler ® Yağlar olarak sıralanır
Sağladıkları enerji miktarına göre;
Yağlar ® Proteinler ® Karbonhidratlar olarak sıralanır
2 Yapıcı ve Onarıcı Besinler
Canlının yıpranan kısımlarının tamirinde ve yeni hücre yapımında kullanılırlar Bunlar; proteinler yağlar karbonhidratlar madensel maddeler ve su’dur
3 Düzenleyici Besinler
Düzenleyici besin maddeleri hücredeki metabolik olayların düzenlenmesinde rol oynar Bunlar proteinler madensel maddeler vitaminler ve sudur
B YAPILARINA GÖRE BESİNLER

Organik besin maddeleri; proteinler yağlar karbonhidratlar ve vitaminlerdir
İnorganik besin maddeleri; su ve madensel maddelerdir
1 Karbonhidratlar
Karbonhidratlar adından da anlaşılacağı gibi karbon hidrojen ve oksijen atomlarından meydana gelmiştir Karbonhidratlar bütün canlı hücrelerde bulunur ve en önemli enerji kaynağıdır Genel formülleri (CnH2nOn) dir Karbonhidratlar yapısındaki şeker sayısına göre değişik gruplara ayrılabilirler
a Monosakkaritler: Sindirime uğramadan direkt olarak kana geçerler Altı karbonlulara (heksozlar) glikoz (üzüm şekeri) fruktoz (meyva şekeri) ve galaktoz (süt şekeri) beş karbonlulara (pentozlar) ise riboz ve deoksiriboz örnek verilebilir
Disakkaritin Adı
Oluşan Monosakkaritler
Kaynağı
Sükroz +H2O
Glikoz + Fruktoz
Bitki
Maltoz + H2O
Glikoz + Glikoz
Bitki
Laktoz + H2O
Glikoz + Galaktoz İnsan ve memeli hayvan sütü
Tablo : Disakkaritlerin Sentezi ve Özellikleri
b Disakkaritler: İki monosakkaritin birbirleriyle glikozit bağı kurarak meydana getirdiği karbonhidratlardır Bu birleşme sırasında su açığa çıktığı için olaya dehidrasyon sentezi de denir Disakkaritler ancak sindirilerek hücre zarından difüzyonla geçebilir
c Polisakkaritler: Çok sayıda glikozun dehidrasyon sentezi sonucu glikozit bağları kurarak birleşmesiyle oluşurBir polisakkaritin yapısında kaç tane monosakkarit kullanılmışsa reaksiyon sonucu bunun bir eksiği kadar su açığa çıkar Yani n – molekül su açığa çıkar Burada n glikoz sayısıdır Polisakkaritler hidroliz edildiklerinde monosakkaritlere indirgenirler Polisakkaritleri dört grupta toplayabiliriz

Depo Polisakkaritler

Nişasta : Bitkilerde karbonhidratların depo şeklidir Suda çözünmez
Glikojen : İnsanlarda ve hayvanlarda karbonhidratların depo şeklidir Suda kısmen çözünür
Yapısal Polisakkaritler

Selüloz : Bitki hücrelerinde hücre çeperinin yapısına katılır Suda çözünmez
Kitin : Eklem bacaklılar grubundaki hayvanların dış iskeletine ve birçok mantarın çeper yapısına katılır
Her dört polisakkarit de glikozun polimeri olduğu halde fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır Çünkü glikozların bağlanma biçimleri farklıdır
2 Proteinler
Yapısında karbon hidrojen oksijen azot ve bazılarında bunlara ek olarak kükürt ve fosfor da bulunabilir
Protein moleküllerinin yapısında en fazla 20 çeşit amino asit bulunabilir
Her bir amino asitte amino grubuyla (NH2) karboksil (COOH) grubu aynıdır Amino asitlerde radikal grup farklıdır Proteinler sentezlenirken amino asitler birbirlerine peptid bağlarıyla bağlanırlar
Her peptid bağına karşılık bir molekül su açığa çıkar n tane amino asit kullanılırsa n–1 su molekülü açığa çıkar
Peptid bağı sayısı = su sayısı
3 Yağlar (Lipidler)
Yağlardan fosfolipidler hücre zarının yapısına katılır Steroidler zarların yapısınakatıldığı gibi metabolizmayı düzenlemede de görev yaparlar Steroidler bazı vitamin ve hormonların sentezinde kullanılır
Hayvansal yağlar genellikle doymuş olup katıdır Bitkisel yağlar ise genellikle sıvı olup doymamıştır Bitkisel yağlar yüksek ısı ve basınç altında hidrojenle doyurulursa katılaşırlar ve margarinler oluşur
Gliserol üç molekül yağ asitiyle birleşerek nötral yağları meydana getirir
4 Vitaminler
Vitaminler sindirilmezler ve doğrudan kana emilirler Organik yapılı olmalarına karşın canlılarda enerji verici olarak kullanılmazlar Genel özellikleri bakımından vitaminler iki grup altında toplanabilir
Yağda Eriyen Vitaminler : A D E ve K vitaminleridir Bu grup vitaminlerin fazlası özellikle karaciğerde depo edilir
Suda Eriyen Vitaminler : B ve C vitaminleridir Bu grup vitaminlerin fazlası depo edilmez dışarıya atılır
5 Madensel Tuzlar (Mineraller)
Organizmada az da olsa 15 kadar mineral maddeye mutlaka ihtiyaç duyulur Mineral maddelerin vücut içindeki görevlerini üç ana başlık altında toplayabiliriz
1 Vücut içindeki birçok enzimin ve hemoglobin gibi moleküllerin yapısına katılırlar Bunlar demir (Fe) ve fosfor gibi elementlerdir
2 Kemiklerin ve dişlerin normal olarak gelişmesini sağlarlar Bunlar için gerekli olan madensel maddeler kalsiyum (Ca) fosfor ve mağnezyum (Mg) dur
3 Vücut ve hücre sıvısının osmotik basıncını düzenlerler Bunlardan hücre içi sıvıda sodyum (Na) klor (Cl) hücre dışı sıvıda potasyum mağnezyum (Mg) ve fosfor bulunur
6 Su Vücudumuzun en fazla ihtiyaç duyduğu maddelerden biridir Kimyasal reaksiyonlar sulu bir ortamda gerçekleşir Su iyi bir çözücü olduğu için besinlerin sindiriminde emilmesinde taşınmasında ve artıkların atılmasında kullanılır Vücut ısısının fazlası yine su ile atılır