Asya Hun Devleti'nin Siyasi Durumu Nasıldır - Asya Hun Devleti'nin Siyasi Özellikleri

Asya Hun Devleti'nin Siyasi Durumu Nasıldır - Asya Hun Devleti'nin Siyasi Özellikleri
Asya Hun Devleti'nin Siyasi Durumu Nasıldır - Asya Hun Devleti'nin Siyasi Özellikleri
BÜYÜK HUN DEVLETİ (ASYA HUN DEVLETİ)
MÖ: 220-MS: 220

Kurulduğu Yer: Hunlar, Orhun-Selenga ırmakları ve Ötüken bölgesinde yaşamışlardır
Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18000000 km2)

Başkent: Ötüken
Kurucusu: Hunlar’ın bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır (Tuman) Teoman MÖ220 tarihinde
Hun devletini kurdu
Yükselmesi: Teoman’dan sonra yerine oğlu Mete (Mau-cun) geçti(MÖ 209)Onun teşkilatçılığı sayesinde devlet kuvvetlenmiş ve genişlemiştir Mete, Hunlar arasında birliği sağladıktan sonra Moğolları ve diğer kavimleri itaat altına almıştır
Mete, Çinlileri de vergiye bağlamıştı

Not: Mete Han; Devleti en geniş sınırlarına ulaştırmıştır, tüm Türkleri tek bir bayrak altında toplamış, orduyu onlu sisteme göre düzenlemiştir

UYARI: Mete Han, Çinin kalabalık bir nüfusa sahip olmasından dolayı burayı işgal edip yerleşmenin Türkleri asimile edeceğini düşünerek vergiye bağlamayı tercih etmiştir

Zayıflaması: Mete Han’dan sonra yerine oğlu Ki-ok geçti Ki-ok’un Çinli bir prensesle evlenmesi ve devletin ileri gelenlerin Çin ipeklerine düşkün olmaları, lükse dalmaları nedeniyle devlet zayıfladı Bu durum Çinlilerin Hun devleti üzerindeki etkilerini artırdı
Yıkılışı: Nihayet Hun devleti MÖ: 58 yılında güney ve batı Hunları olmak üzere ikiye ayrıldılar Batı Hunları MÖ: 35 yılında Çinlerin egemenliğine girdi
MS:48 yılında güney Hunlar, kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrıldılar Kuzey Hunları MS150 yılında Sien-pi’ler tarafından yıkıldı Güney Hunları ise MS220’da Çin egemenliğine girdi
Not: Kuzey Hunlarından bir grup, Çin egemenliğine girmektense göç etmeyi tercih ederek Avrupa’ya gittiler

UYARI: 1- Çinliler ile Türkler arasındaki mücadelenin temel konusu ipek yolunun egemenliğidir
2- Hunlar, tarihte ilk defa bütün Türkler’i tek bir bayrak altında toplamışlardır

3- 3- Hunlarla ilgili ilk bilgiler, MÖ: 318 yılında Çin ile yapılan bir antlaşmaya dayanmaktadır
4- 4- Çinliler, Hun akınlarını durdurmak için MÖ:214 yılında Çin Seddini yaptılar
5- 5- Mete Han ilk defa orduda onlu sistemini oluşturdu
6- 6- Türklerin bilinen ilk teşkilatlı devletidir

Büyük Hun İmparatorları :

• Yabgu Teoman - Karahan (Tou-Man Tovman) (?-MÖ 209)
• Mete Bagatır (MÖ 209 - Ö 174)
• Lao - Şang (MÖ 174 - 161)
• Çun - Çen Yabgu (Kün) (161 - 126)
• İ-Çin-Hsien (İçihise) Yabgu (MÖ126 -114)
• Wu-Weri (Uvey) Yabgu (MÖ 114 - 105)
• Wu-Şih-Lu-Erh (U-Su-Liu-Usilu) Yabgu (MÖ 105 - 102)
• Çü-Li-Hu (Hiü-Li-Hu-Güylihu) Yabgu (MÖ 102 - 101)
• Çü-Ti-Hu (Tsie-Ti-Heu-Tsüydiheu) Yabgu (MÖ 101 - 96)
• Hu-Lu-Ku-(Hu-Lo-Ku = Hulugu) Yabgu (MÖ 96 - 85)
• Khuandi Yabgu (MÖ 85 - 68)
• Khuyluy Yabgu (MÖ 68 - 60)
• Uven-Güydi Yabgu (MÖ 560 - 58)
• Khukhasie Yabgu (MÖ 58 - 56)
• Çiçi Yabgu (MÖ 56 - 36)
• Joti Yabgu (MÖ 31 - 20)
• Seuse - Joti Yabgu (MÖ 20 - 12)
• Çeya - Joti Yabgu (MÖ 12 - 8)
• Üçjolu - Joti Yabgu (MÖ 8 - MS 13)
• Uluyjoti Yabgu (13 - 18)
• Şikao-Joti Yabgu (18 - 46)
• Vutatiho Yabgu (46)
• Panu Yabgu (46 - 83)
• Sanmuldutzu Yabgu (83 - 84)
• Yuliu Yabgu (84 - 89)
• Yuçukien Yabgu (89 - 93)
• Ankuo Yabgu (93 - 94)
• Tingtoşi - Suyheuti Yabgu (94 - 98)
• Vanşiçi - Suyti Yabgu (98 - 124)
• Vuçihu - Şihço Yabgu (124 - 127)
• Tejoşi - Suytsieu Yabgu (127 - 140)
• Çenieu Yabgu (140 - 143)
• Hulanjoşi Suytsieu Yabgu (143 - 147)
• İlingşi - Suytsieu Yabgu (147 - 172)
• Totejoşi - Suytsieu Yabgu (172 - 177)
• Huçing Yabgu (177 - 179)
• Kiangkiu Yabgu (179 - 188)
• Teçişi - Suyheu Yabgu (188 - 195)
• Huçutsiuen Yabgu (195 - 2

Asya Hun Devleti’nin Yıkılışının Nedenleri

· Kardeşler arasında taht kavgaları
·Mete’den sonra tahta geçen hükümdarların yetersiz olmaları
·İpek yolunun Çinlilerin eline geçtikten sonra Hunların ekonomik yönden zayıflaması
·Çin entrika ve baskılarının etkisi
·Hun devlet adamlarının Çinli Prenseslerle evlenme merakları ve lükse olan düşkünlükleri

BATI HUN İMPARATORLUĞU

Büyük Hun Devleti'nin batıya uzantısı olan devlettir MS 48 - 216

Kurucusu : PANU

Kapladığı Alan : Batı Türkistan illeri üzerinde kurulmuştur