Basit Hayvanlarda Solunum

Basit Hayvanlarda Solunum


Küçük ve basit yapılı hayvanlarda solunum organları olmadığı için, dış ortam ile canlı arasındaki gaz alışverişi doğrudan deri yoluyla yapılır Örneğin, tekhücreli hayvanların en basit üyesi olan ve minicik bir pelte damlasını andıran amip suda yaşar Suda çözünmüş olan oksijen incecik hücre zarından içeriye girerek, hücrenin gereken bölümlerine kendiliğinden ulaşır Yanma sonucunda oluşan karbon dioksit de aynı yoldan dışarı atılır Deri solunumu denen bu basit solunum biçimine süngerlerde, denizanalannda ve bazı solucan türlerinde de rastlanır





Oysa daha büyük hayvanlarda, genellikle bu kadar ince olmayan deriden oksijen yeterince emilemez; emilse bile, büyük boyutlardaki gövdenin her yanına kendi kendine ulaşması olanaksızdır Bu yüzden, oksijeni solunum organlarından alıp vücudun bütün hücrelerine taşıma görevini kan dediğimiz özel bir sıvı üstlenir Örneğin yersolucanlann-da, deri yoluyla alman oksijen kana karışarak bütün öbür hücrelere taşınır; hücrelerden alınan karbon dioksit de gene kan aracılığıyla deriye ulaştırılarak buradan dışan atılır

Böceklerin ve örümceklerin gövdesi ise oldukça sert ve sağlam bir kabukla örtülüdür Bu koruyucu örtü tehlikelere ya da saldırılara karşı bir kalkan ödevi görür, ama ne yazık ki oksijenin deri yoluyla vücuda girmesini de engeller Bu nedenle gövdelerinin her yanında, özellikle karın bölgesinde çok sayıda soluk deliği bulunur Bu küçük deliklerden her biri trake denen bir soluk borusunun dışanya açılan penceresidir Bu borular gövdenin içinde dallanarak bütün dokulara uzanır Böylece, deliklerden giren hava trakelerden geçerken, içindeki oksijen bu borunun duvarlarından emilerek dokulara alınır; karbon dioksit de ters yönü izleyerek dışan atılır

Balıklar, yumuşakçalar ve kabuklular gibi suda yaşayan hayvanlarda solungaç denen özel solunum organlan bulunur Balıklann solungaçlan genellikle iki yay arasına gerilmiş saçak saçak ipliklerden ve kan damarlanndan oluşan, sık dişli bir tarağı andınr Bu bir çift organ hayvanın yutak boşluğuna yerleşmiş ve başın iki yanındaki solungaç kapaklanyla dıştan gizlenmiştir Balık suyu ağzıyla alır ve solungaçlanndan geçirerek dışan atar Solun-gaçlardaki kan damarlan, suda çözünmüş olan oksijeni emip kandaki karbon dioksidi suya verir Böylece kan bütün vücuda pompalanırken, taşıdığı oksijeni de dokulara bırakır

Kurbağalar ise hem deri, hem akciğer solunumu yapabilen ilginç hayvanlardır Oksijenin deri yoluyla alınabilmesi için derinin sürekli nemli olması gerekir; bu yüzden kurbağalar daha çok su kıyılannda yaşarlar Oysa akciğerleri de oldukça gelişmiştir Soluk alırken çenelerinin altındaki kesecik balon gibi şişerek içindeki havayı akciğerlere gönderir; soluk verirken de bu kez akciğerlerden gelen hava keseye dolarak dışarı atılır