Malavi Cumhûriyeti

Malavi Cumhûriyeti



DEVLETİN ADI: Malavi Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Lilongwe

NÜFUSU: 9484000

YÜZÖLÇÜMÜ: 118484 km2

RESMİ DİLİ: Malavice (Şiş-va), İngilizce

DİNİ: Yerli bâtıl inançlar, Müslümanlık

PARA BİRİMİ: Malavi Kwachası



Afrika'nın güneydoğusunda yer alan bir ülke Kuzeyde Tanzanya, doğuda ve güneyde Mozambik ve batıda Zambiya ile çevrilidir


Târihi


Malavi'nin uzak geçmişi iyi bilinmemektedir Bununla berâber yapılan târihî araştırmaların netîcesine göre, bu ülkenin târihinin 13 ve 16 yüzyıllar arası yaşamış olan, Malavi İmparatorluğu ile başladığı kabûl edilmiştir Buna göre bölgenin ilk sâkinleri, Bantuların bir kolu olan Şis- valardır On yedinci yüzyıldan îtibâren ülke, Portekizlilerin, İskoçların ve İngilizlerin saldırılarına mâruz kalmaya başladı 1891 yılından 1964 yılına kadar, İngiliz işgâli altında kaldı


Bu târihte, İngiliz Milletler Topluluğu içinde bağımsız bir devlet oldu İki yıl sonra da, cumhuriyetin îlânıyla, müstakil hâle geldi Aynı yıl yapılan halk oylaması netîcesinde, yıllardır Malavi'nin istiklâl mücâdelesinin liderliğini yapmış olan Dr Hasting Kamuzu Banda, Cumhurbaşkanı seçildi Banda'nın başkanlığını yaptığı Millî Kongre Partisinin üyelerinden teşkil edilmiş Maldiv Meclisi, 1971 yılında Banda'nın ömür boyu Cumhurbaşkanı olduğunu îlân etti İlk seçimler 1978 Haziranında yapıldı Banda günümüzde de Cumhurbaşkanlığı görevini südürmektedir (1993)


Fizîki Yapı




Afrika'nın güneyinde yer alan ve dar bir şerit hâlinde uzanmış olan Maldiv toprakları, Büyük Rift Vâdisinin güney kısmını meydana getirir İnce ve uzun bir şekli olan Malavi (Nyasa) Gölü, ülkenin hemen hemen bütün doğu sınırlarını kaplar Ülkenin yüzölçümü 118484 km2dir Bunun 24403 km2si Malavi Gölüne âittir Deniz seviyesinden 460 m yüksekte olan Malavi Gölünün en derin yeri 706 m olup, batı ve güney kıyıları Malavi Cumhûriyetine, diğer kıyıları Mozambik ve Tanzanya'ya âittir Ülkenin bütün nehirleri Malavi Gölüne dökülür Bunlardan Malavi Gölü ile Malombe Gölü arasında yer alan ve ülkenin en büyük nehri olan Shire 95 km uzunluğundadır




Yaklaşık olarak 830 km uzunluğunda ve 160 km genişliğindeki Malavi toprakları, kuzeyden güneye doğru gittikçe yükselen yayla ve dağ silsilelerinden meydana gelir Bu yüksekliklerin doğu yamaçları Malavi Gölüne yaklaştıkça alçalırlar Bu yaylaların en büyüğü olan Lilongve Yaylası, ortalama 1065 m civârında yüksekliğe sâhiptir Ülkenin en yüksek noktası 3000 m ile Mlanje Dağı ve en alçak yeri de güneydeki Nsanje bölgesi olup, denizden 36 m yüksekliktedir


İklim




Genel olarak tropikal iklimin tesiri altındadır Hava sıcaklığı ortalama olarak temmuz ve ağustos aylarında 21°C ekim ayında ise 29°C'dir Dolayısıyla en sıcak aylar ekim ve kasım aylarıdır Aralıktan nisan ayına kadar yağışlar çoktur Yüksek bölgelerde ise sıcaklık ve yağış farkları fazladır Yıllık ortalama yağış miktarı yaklaşık 1150 milimetredir


Tabiî Kaynakları


Malavi, kendine yetecek ürünleri elde edecek kadar, orta seviyede verimli topraklara sâhiptir Yüksek ve bol yağış alan bölgeler, savanalar, baobab ağaçları ve kalın yapraklı ağaçlar bakımından oldukça zengindir Malavi Gölünün Nkhata Körfezi kıyıları ise tropikal ormanlarla kaplıdır Bütün bu ormanlar, ülkenin yaklaşık % 20'sini kaplar Bu ormanlarda genellikle fil, aslan, leopar, çita, porsuk, çakal, zebra, su aygırı, maymun ve antilop, bol miktarda mevcuttur
Malavi, yeraltı kaynakları bakımından fakir olup, mâden ihtiyâcını daha çok komşu ülkelerden tedârik ederek karşılar


Nüfus ve Sosyal Hayat




Malavi nüfûsunun çoğunluğunu, Bantu aşîretinden olan yerliler teşkil etmektedir Çok az miktarda Asyalı ve Avrupalı da mevcuttur Yaklaşık 8515000 kişi olan nüfûsun büyük çoğunluğu aşağı yukarı 200 kişiden teşkil edilmiş küçük köylerde yaşar Nüfûsun % 10'luk bir bölümü ise şehir merkezlerindedir
Halk genellikle tarımla uğraşır Bununla berâber Rodezya, Güney Afrika Cumhûriyeti ve Zambiya'ya mâden ocakları ve çiftliklerde çalışmak üzere binlerce işçi gider Yıllık millî gelir ve halkın refah seviyesi oldukça düşüktür Kişi başına düşen millî gelir ise sâdece 200 dolar kadardır (1993) Televizyon yayını yoktur Ulaşım yolları ise kifâyet etmemektedir




Resmî dil İngilizce ve halkın % 90'ının konuştuğu Malavice (Şiş-va lisanı)dir İngilizce öğretim yapan yabancı okullardan başka, özellikle 1948 yılından sonra açılan yerli okulların sayısı bir hayli fazladır Böylece halkın % 60'a yakın bir bölümü okur-yazar hâle gelmiştir Halk, çoğunlukla yerli inançlara mensuptur Son zamanlarda İslâmiyet hızla yayılmaktadır Bugün nüfûsun % 35'lik bir bölümü İslâmiyeti kabul etmiştir


Siyâsî Hayat


Demokratik parlamenter ve başkanlık sistemi ile idâre edilmektedir Cumhurbaşkanı, normal olarak beş yıllık bir görev süresi için seçilmektedir Millet Meclisi 102 üyeden meydana gelmiş olup, sâdece Millî Kongre Partisinin hazırladığı aday listesine göre seçilir Meclisin 15 üyesi ise parti tarafından seçilir Yasama gücü meclise âittir Hükûmet, Meclis üyelerinden Devlet Başkanının tasvibi ile kurulur Meclis, 1971 yılında çıkardığı bir kânunla, Dr Banda'yı ömür boyu devlet başkanı îlân etti Hâlâ bu görevde bulunmaktadır (1993)


Ekonomi


Ekonomi daha çok tarım ve hayvancılığa dayanır Halkın % 90'ı tarım alanında çalışır Ülke topraklarının 25000 km2si tarıma elverişlidir ve oldukça verimlidir En çok yetişen ürünler, çay, tütün, mısır, kahve, manyok, pirinç, şekerpancarı, darı, pamuk, sebze ve meyvedir En önemli ihraç ürünleri tütün, çay ve pamuktur Ülkede tarım ürünlerini işleyen işletmelerden başka bir rafineri, îmâlât sanâyii, çimento, dokuma ve seramik fabrikaları mevcuttur




Ormanlarından elde edilen kereste çok makbul olup, ülkenin önemli gelir kaynağıdır Mâdenleri yetersiz miktardadır ve daha çok îmâlât sanâyiinde kullanılır Dış ülkelerden umûmiyetle tüketim malları, petrol, çeşitli mâdenler, makina ve motorlu araç ithâl eder


Ülkenin gelir kaynakları arasında balıkçılık ve turizm önemli yer tutar Malavi Gölü, Rift Vâdisi ve Mlanje Dağı turistik açıdan büyük önem taşımaktadır

Malawi Gölü;

Malawi Mozambik ve Tanzanya arasında yerleşik Afrika’nın üçüncü büyük gölüdür Boyu yaklaşık 600 km ve genişliği de bazı yerlerde 80 km olup alanı 31000 km2’dir Bazı yerlerinin derinliği 700 metreye kadar ulaşır ve dünyanın da yedinci büyük ve dördüncü derin gölüdür Aynı zamanda gezegenin en eski göllerinden biri olarak düşünülmektedir Uzmanlar tam bir tarih verememekle birlikte gölün yaşını 3-20 milyon yıl arası tahmin etmektedirler

Göl varolduğundan beri suları değişik dönemlerde sürekli yükselmiş ve düşmüştür Gölün 25000 yıl önce bugünkünden 400 metre daha sığ olduğunu gösteren kanıtlar vardır Bunun yanında o zamandan beri de 40 metrelik bir sedimentasyon oluşmuştur Malawi gölünün dibindeki sedimentasyonun yaklaşık dört kilometre derinliğinde olduğuna inanılmaktadır Bu sedimantasyon kalınlığı yüzünden araştırmacılar gölün yaşlı olduğunu düşünmektedirler Göl en yüksek seviyesine 1980 yılında ulaşmıştır o zamandan beri gözle görülür şekilde seviyesi düşmüş olmakla beraber şu sıralar yükselme göstermektedir

Gölün en ilginç özelliği olan biyolojik çeşitliliğinde artış olmasının sebebi bu sürekli değişimdir Malawi gölünün suları tek bir su kütlesinde bulunan en büyük çeşitliliğin doğmasına sebep olmuştur Malawi gölü yaklaşık 1000 çeşit balık barındırmaktadır bu sayı Avrupa ve Kuzey Amerika’daki sayıdan fazladır Bunların bazıları kedibalığı (catfish) golyan balığı (minnows) killifish gerçek bir deniz yılanbalığı cinsi omurgalı yılanbalıkları ve en heyecan verici olan çiklitler

Malawi Gölü'nün çiklit ailesi geçen 10 milyon yıl içinde aynı atadan gelme en az 1500 çeşit çiklit çeşidi görmüştür Son 2 milyon yıl içinde göl 700’den fazla çiklit çeşidinin gelişimine şahit olmuştur Ad Konings şu an gölde halihazırda bilinen 850 çeşitlerinin yanında daha keşfedilecek 250-300 çeşit olduğunu tahmin etmektedir Bu muazzam sayı Malawi Gölü’ne “Darwin’in Oyunbahçesi” adını vermiştir

Malawi çiklitlerinin Sürekli besin arama hallerinden dolayı Malawi Gölü çiklitleri oldukça ilginç beslenme yolları geliştirmişlerdir Özel gelişmiş dişlerden ve kamuflajdan cesur avcılık davranışları gösterimine kadar pek çok çeşitlilikleri vardır

Besin için içinde bulundukları yoğun rekabet Malawi Gölü çiklitlerini beslenme konusunda tam birer uzman haline getirmiştir Kayalar arasında yaşayan bazı türleri Mbuna olarak bilinir Geniş tarak benzeri dişler geliştirmişlerdir ve böylece kayalardaki algleri yiyebilmektedirler Bu Mbunalar özellikle alg peşinde değillerdir Aslında alglerin içindeki mikroorganizmaları tararlar Labeotopheus adında bir tür bir adım daha ileri giderek nasırlaşmış bir çene yapısı geliştirerek koni şekline daha yakın bir diş geliştirerek ve bir su sütununda serbest yüzmekte olan planktonu yakalamak için kullanır

Mbunalardan geri kalmayarak daha büyük olan Haplochromines de kendilerini kalıcı tutmak için bazı özel şekiller geliştirmiştir “Lastik” veya “kalın” dudaklı olarak bilinen bir çiklit türü etli ve nasırlı dudaklar geliştirmiştir Bu çiklitler Chilotilapia Euchilus veya Protomelas sp “mbenji kalın dudak” ağızlarını kayalardaki çatlak ve yarıklara yapıştırır İlgili bölüm tamamen kapanır ve balık ağzını vakum gibi kullanır ve içindeki canlıları emer Chilotilapia Rhoadesii ve Trematocranus Placodon gibi başka balıklar salyangozlar ile beslenmeyi öğrenmişlerdir Örneğin rhoadesii küçük kabukluları basitçe kırıyor veya büyük olanları da kabuğunun içinden emerek çıkarıyor

Başka bir balık olana Genyochromis Mento başka bir çiklit türü olan Oreochromis’i taklit eder Oreochromis’i kandırarak ona yeterli kadar yaklaşır ve onu ısırır ve ağız dolusu pul alır ve kaçar Malawi çiklitlerin hayatta kalmasının en önemli sebeplerinden biri bir kısım balıkların öğrendikleri bir özelliktir Tüm Malawi çiklitleri annelerinden ağız yoluyla doğarlar Yani dişi çiklit yavrularını yumurta halinde ve yumurtadan çıktıktan sonra ağzında tutar ve bunları tam olarak serbestçe yüzmeyi öğrenene kadar bırakmaz Caprichromis Orthognathus türü balıklar ağzında yumurta bulunan bir dişiden avantaj sağlamayı öğrenmişlerdir Bu “bebek-yiyenler” ağzı yavru dolu olan dişiye arkadan veya yandan sertçe çarpar ve ağzından bir kısım yavruyu çıkarmasına sebep olur Savunmasız yavrular kolay bir yemek olur

En iyi kamuflajcılar ise balık avcısı çiklitleridir Örneğin Dimidiochromis Compressiceps türü tam anlamıyla basık bir vücuda sahiptir ve sırtında koyu bir çizgisi vardır Compressicep sazlıkta avlanırken başını aşağıda tutar ve kendisini de sazmış gibi göstererek avlanır En ilginç kamuflajı kullanarak beslenen ise Nimbochromis Livingstonii (Yaşayan Kaya)dır Kahverengi ve beyaz alacalı bir görüntüsü vardır Kur yapan erkeklerde ise mavişil gözlenir Beslenme zamanında kahverengi ve beyaz kısmını gösterir (Malawi çiklitleri renklerini bir dereceye kadar kontrol edebiliyorlar) ve komda yan yatarak hareketsiz kalır Daha küçük balıklar Livingstonii'yi ölü sanır ve yanına kolay besin diye yaklaşırlar Aslında Livingstonii için kolay bir yemek zamanıdır

Kamuflaj Malawi Gölünde başka şekillerde de bulunur Orange-Blotch (Turuncu lekeli) veya OB olarak bilinir Bu renk özellikle Mbuna’da bulunur OBnin lekeleri turuncu bedeninin üzerinde kahverengi veya siyah lekeler ile görülür Dişilerde bu renk daha barizdir Vahşi ortamda erkek OB bulma ihtimali oldukça zayıftır Akvaryum hobicileri arasında “Reçel Kedileri” olarak bilinirler ve oldukça çekici çok aranan bir türdürler Bir de lekesiz türü vardır Sadece turuncu veya Omorph olarak bilinir Bu renkleri kamuflaj olarak değerlendirmek zor gibi görünse de resifin alçak yerlerinde ışığın kırıldığı bölgelerde bu balıkların havadan görünmesi zorlaşır ve lezzetli balık avına çıkmış kuşların onları görmesi engellenmiş olur

Genetik izolasyonun resiftlerde Malawi çiklitleri morfolojisi üzerinde etkisi olduğu düşünülmektedir Açık sular tarafından birbirinden ayrılmış bulunan resifler balıkların ordan oraya gezmelerini engellemektedir Besin için girişilen kıyasıyla mücadele balıkların resiflerden çıkması ile kolay av olmaları anl***** gelir ve yayın balığına yem olmaları demektir (Bathyclarias ilesi) veya başka açık su çiklitleri -Rhamphchromis gibi- tarafından yenmelerine yol açar Gerçekte çoğu çiklit riflerinden pek uzağa gitmez ve yavruları izole şekilde gelişir gen havuzları karışmaz ve gelecek kuşaklara az değişik ile genetik kodları aktarılır

Türün gelişimi ve davranışları balık bilimcilerini son birkaç yüzyıldır meşgul etmiştir Malawi çiklitleri gezegenin en renkli tatlı su balıkları arasında sayılır Bu üç özelliğinin yanına bir de üremesindeki kolaylığı eklerseniz neden akvaryumculuğun en önemli ticari merkezi olduğunu anlarsınız