Tenasüp (Uygunluk) Sanatı

Tenasüp (Uygunluk) Sanatı

Anlamca birbiri ile ilgili sözcükleri birarada kul-lanmaktır Karşıtlık ilgisi, bunun dışındadır

Müraat-ı nazir” adıyla da bilinen tenasüp, anlamca birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanma sanatıdır

Tenasüp sanatında, anlamca ilgili sözcükler okuyucunun zihninde bir çağrışım, bir imge yaratırlar

Tenasüp olması için anlamca ilgili sözcükler arasında karşıtlık ilgisinin bulunmaması gerekir Divan edebiyatı şairleri, tenasüp sanatında, türlü bilim terimlerini, mitoloji, tarih ve mesnevi kahramanlarını, hayvan, bitki ve çiçek adlarını bol bol kullanmışlardır

Sen yoksun, hiçbir şey yok

Güneşin rengi

Ağustos yıldızlarının sıcaklığı

Karanfilin, kokusu

Beşikteki, bebenin gülüşü

Bu şiirde güneş-yıldızlar, karanfil-koku, beşik-bebek sözcükleri anlamca birbirleriyle ilgilidir

Suya versün bâğban gülzârı zahmet çekmesün

Bir gül açılmaz yüzün tek verse bin gülzâre su

(Fuzuli)

Şair, peygamberimizi övmek için yazdığı bu dizelerde şöyle diyor:

“Bahçıvan gül bahçesini suya (sele) versin, boşuna zahmet çekmesin; çünkü bir değil, bin gül bahçesine su verse (emek harcasa), senin yüzün gibi güzel bir tek gül açılmaz” Şiirde siyah dizili sözcükler tenasüp sanatını oluşturuyor Bağban (bahçıvan), gülzâr (gül bahçesi), gül açılmak, su, sözcüklerinin bir arada kullanılışı, zihnimizde bir bahçıvanın bahçesi içindeki çalışmalarıyla ilgili çağrışım uyandırıyor

* Mest olupdur çeşm ü ebrunun hayâlinde imâm

Okumaz mihrâbda bir harf-i Kur’ân’/ dürüst

(Ahmet Paşa)

Şair; “İmam sevgilinin kaşı (ebru) ve gözünün (çeşm) güzelliğiyle kendinden geçmiş; namaz kıldırdığı yerde Kuran’ın bir harfini bile hatasız okumuyor” diyor Dizelerdeki altı çizili sözcükler din ve ibadetle ilgilidir ve tenasüplü kullanılmıştır Şair, okuyucuda “Kur’an okuyan bir imam” imgesi meydana getiriyor

Yanağın âteş-/ Musa dudağın mu’ciz-i Isâ

Kemâl-i hüsne Yûsuf’sun Muhammed’den dutar-

sın hû

(Şeyhi)

Dizelerde Musa, Isa, Yusuf ve Muhammed peygamberin adları tenasüplü kullanılıyor ve onlarla ilgili mucizeler çağrıştırılmıştır