![]() |
Basında Türk Dili Nasıl Kullanılıyor |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Basında Türk Dili Nasıl KullanılıyorBasında Türk Dili Nasıl Kullanılıyor BASINDA TÜRK DİLİ KULLANIMI Yazılı basında yaygın olarak karşılaşılan yanlış kullanımlar, günlük yaşamda sıklıkla yapılan yanlışlardan pek de farklı değildir ![]() O nedenle burada, son günlerde çeşitli gazete ve dergilerde, radyo ve televizyon kanallarında karşılaşılan yanlış kullanım örneklerinden bazıları değerlendirilecektir ![]() Örnek: “Taxi, fax, index, maximum, sex, dublex” Sadece basında değil, hemen her yerde kullanılmaktadır ![]() Yanlış: Türk alfabesinde “x” harfi yoktur! Batı dillerinden dilimize giren sözcüklerde “x” harfinin yerine “ks” harfleri kullanılır ![]() Doğru: Taksi, faks, indeks, maksimum, seks, dubleks ![]() ![]() ![]() Örnek: Yukarı “Show, Flash, Pasha, cafe” Hemen her yerde yanlış kullanılmaktadır ![]() Yanlış: Yabancı dilden Türkçeye giren bir sözcük, Türkçenin seslerine ve harflerine uygun olarak yazılmalıdır ![]() ![]() Doğru: Şov(=gösteri), Flaş Kafe (=kahvehane) Paşa (İngilizce özentisiyle bozularak yazılmış şekliyle değil, doğru şekliyle yazılmalı) Örnek: “Türk kahvesi” Hemen her yerde yanlış kullanılmaktadır ![]() Yanlış: Türkiye’de olduğumuza göre, Türk kahvesi demek anlamsızdır ![]() ![]() Örnek:Yukarı “Günün en yüksek sıcaklık dereceleri ![]() ![]() ![]() Hemen her radyo ve televizyon kanalında yanlış kullanılmaktadır ![]() Yanlış: Kastedilen “hava ısısı”dır ![]() Doğru: Günün en yüksek ısısı ![]() ![]() ![]() Örnek: “Dinleyicilerimize/İzleyicilerimize iyi günler diyorum ![]() Hemen her radyo ve televizyon kanalında yanlış kullanılmaktır ![]() Yanlış: Konuşan kişi, zaten söyleyeceğini doğrudan söylüyor, bir başkasından aktarıyormuş gibi dolaylandırma ifadesi kullanılmasına gerek yok ![]() Doğru: İyi günler sayın dinleyiciler/izleyiciler ![]() Örnek: Yukarı “Konuğumu size tanıştırayım” Hemen her radyo ve televizyon kanalında yapılan bir yanlışlık ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() Doğru: Konuğumu size tanıtayım ![]() Örnek: “Afedersiniz, kendimi tanıştırmadım ![]() TRT 1, Üzgünüm Leyla, 9 ![]() ![]() Yanlış: Tanıştırmak, iki kişinin karşılıklı olarak yapacağı bir eylemdir(işteş eylem) ![]() ![]() ![]() Doğru: Afedersiniz, kendimi tanıtmadım ![]() Örnek:Yukarı “Seyirciden çok olumlu tepkiler aldık ![]() Hemen her radyo ve televizyon kanalında Yanlış: “Tepki” sözcüğü olumsuz anlam taşır ![]() ![]() Bkz ![]() ![]() Doğru: Seyirciler bizi çok olumlu karşıladı ![]() Seyircinin bizimle ilgili düşünceleri çok olumluydu ![]() Örnek: “İçişleri eski bakanı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() “Başbakan Sayın Bülent Ecevit”, “Profesör Doktor Sayın ![]() ![]() ![]() Hemen her radyo ve televizyon kanalında Yanlış: İçişleri bakanı, meclis başkanı, başbakan ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: Yukarı Eski içişleri bakanı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sayın Başbakan Bülent Ecevit, Sayın Prof ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Örnek: “Programımızın yayın akışını hatırlatıyorum ![]() TRT 1 Yanlış: Daha önceden bilinen, yaşanmış olan vs ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: Programımızın yayın akışını bildiriyorum/sunuyorum ![]() Bugünkü yayın akışımız şöyle: ![]() ![]() ![]() Yukarı Örnek: “Merhaba sevgili TRT 3 dinleyicileri!” TRT 3 Yanlış: “Sevgili”, TRT’nin değil, dinleyicilerin tanımlayıcısıdır ![]() Doğru: “Merhaba, TRT 3’ün sevgili dinleyicileri!” Örnek: “Dünyanın ilk üç bıçaklı traş makinesi ![]() Gilette reklamı Yanlış: “İlk”, üç bıçaklının değil, traş makinesinin tamlayıcısıdır ![]() ![]() Doğru:Yukarı Dünyanın üç bıçaklı ilk traş makinesi ![]() Örnek: “Daha içeride neler var” Lee Cooper reklamı Yanlış: “Daha”, “içeri”nin değil, “neler”in tamlayıcısıdır ![]() Doğru: İçeride daha neler var! Yukarı Örnek: “Lütfen istemeden pasonuzu gösteriniz ![]() EGO Otobüslerinin camlarından Yanlış: Duyurudan “İstemeye istemeye de olsa pasonuzu göstermelisiniz” anlamı çıkıyor ![]() ![]() ![]() Doğru: Lütfen istenmeden pasonuzu gösteriniz ![]() Yukarı Örnek: “Türkiye’de sansür geri gelmez ![]() Show TV, Ana Haber Bülteni, Haber hakkında geçen alt yazı, 13 ![]() ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() 2 ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: Sansür, Türkiye’ye geri gelmez ![]() Yukarı Örnek: “Apartmanda tadilat nedeniyle kapı kapalı olup şubemiz açıktır ![]() Bir apartmanın önüne banka tarafından konulan ilan Yanlış: Cümlede mantık ve anlam bulanıklığı söz konusu ![]() ![]() ![]() Doğru: Tadilat nedeniyle apartmanın dış kapısı kapalıdır ![]() ![]() ![]() Örnek: Metro açılış töreninden: “İstanbul’un yıllar süren rüyası sona eriyor ![]() Atv, Ana Haber Bülteni, 17 ![]() ![]() Yanlış: “Rüyanın sona ermesi” istenmeyen bir durumun gerçekleşmesi halinde kullanılan bir ifadedir ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru:Yukarı İstanbul’un rüyası gerçek oluyor(gerçeğe dönüşüyor) ![]() İstanbul’un hayali gerçekleşiyor ![]() Örnek: “Alkollü gencin saldırdığı kimse kalmamıştı ![]() Atv, Ana Haber Bülteni, 17 ![]() ![]() Yanlış: Ek kullanım yanlışı ![]() Doğru: Alkollü gencin saldırmadığı kimse kalmamıştı ![]() Yukarı Örnek: “Ayrıca tekvandoda bir galibiyet alırken Süreyya Ayhan’ın 1500 metrede yarı finalde kalması 27 Eylül’ü Türk kafilesi için güzel bir gün haline dönüştürdü ![]() Altan Ayanoğlu, ”Sydney Günlüğü, Cumhuriyet, 28 ![]() ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() 3 ![]() ![]() ![]() Doğru: Tekvando yarışmalarında ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Örnek: “Çektiğiniz filmler içinde bana ufuk vermiş olanlar var ![]() Selim İleri, Selim İleri’nin Not Defterinden”, BRT, 30 ![]() ![]() Yukarı Yanlış: İfade yanlışlığı ![]() Doğru: Çektiğiniz filmler içinde bana ufuk açmış olanlar var ![]() Örnek: “Ben sizin çok setinize geldim ![]() ![]() ![]() Yanlış: Bkz ![]() ![]() Doğru: Sizin setinize çok geldim ![]() Sizin birçok setinize geldim ![]() Yukarı Örnek: “Çelik Erişçi aradı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Perihan Mağden, “Tacize Karşı İki Başına”, Radikal, 17 ![]() ![]() Yanlış: 1 ![]() 2 ![]() ![]() ![]() ![]() 3 ![]() ![]() 4 ![]() ![]() Doğru: Çelik Erişçi aramış, not bırakmış ![]() ![]() Yukarı Örnek: “Arkadaşlarımın çoğu yazılarımı okumuyor ![]() ![]() ![]() Perihan Mağden, “Tacize Karşı İki Başına”, Radikal, 17 ![]() ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() Doğru: Arkadaşlarımın çoğu, hayat gailesinden yazılarımı okuyamıyor ![]() Arkadaşlarımın çoğu, hayat gailesine düştüklerinden, yazılarımı okuyamıyor ![]() Yukarı Örnek: “Halbuki Duvar’da anlatılanlar kurgu değil, gerçekti ![]() Cumhuriyet Dergi, 1 ![]() ![]() ![]() Yanlış: Kurgu, anlatıya dayalı bir eserin yapısı için kullanılan bir terimdir ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: Halbuki Duvar’da anlatılanlar kurmaca değil, gerçekti ![]() Örnek: “CHP Genel Başkanı Altan Öymen, 78 yıllık tarihinde başarısız Baykal siyasetiyle ilk kez TBMM dışında kalan partisini ayağa kaldırmaya çabalıyor ![]() Cüneyt Arcayürek, “Huy Canın Altında”, Cumhuriyet, 12 ![]() ![]() ![]() Yanlış: Cümleden ilk anda çıkan anlam, 78 yıllık süreçte hep başarısızlık yaşanmış ve partinin siyasetini hep Baykal yönlendirmiş ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: CHP Genel Başkanı Altan Öymen, Baykal’ın başarısız siyaseti nedeniyle 78 yıllık tarihinde ilk kez TBMM dışında kalan partisini ayağa kaldırmaya çabalıyor ![]() Yukarı Örnek: “Ersin Bey, Seçkin Yaşar’la ve Yunanlı prodüktörle konuşmayı reddediyor ![]() ![]() Ayşe Köksal, “İstanbul Sevgilisine Hasret”, Cumhuriyet, 1 ![]() ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() ![]() ![]() 3 ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: Ersin Bey, Seçkin Yaşar’la ve Yunan yapımcıyla konuşmayı reddediyor ![]() ![]() Yukarı Örnek: “Amerikalı Ann Johnson, komik kâğıt heykelleri, yaratıcı kıyafetleri ve el sanatları tutkunlarının öğretmeni olarak tanınan ödüllü bir sanatçı ![]() Patchwork, Eylül 2000, 5: 6 ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() 2 ![]() ![]() ![]() Doğru: Amerikan Ann Johnson, komik kâğıt heykelleri ve yaratıcı kıyafetleriyle el sanatları tutkunlarının öğretmeni olarak tanınan ödüllü bir sanatçı ![]() Örnek: “Cazseverlerin çok hoşuna gideceği bir albüm ![]() TRT 3, 28 ![]() ![]() ![]() Yanlış: Ek kullanım yanlışı ![]() Doğru:Yukarı Cazseverlerin çok hoşuna gidecek bir albüm ![]() Cazseverlerin çok hoşuna gideceğini sandığımız bir albüm ![]() Örnek: “Ürettikleri kötü kalite çorapları rahip kılığında satmaya çalışan iki kafadarın maceraları ![]() Film tanıtım broşüründen Yanlış: İki kafadar çorapları mı rahip kılığına sokup satıyorlar yoksa kendileri mi rahip kılığına giriyorlar? Mantıksal olarak ikincisi ama cümleye göre birincisi! Doğru: Ürettikleri kötü kalite çorapları rahip kılığına girerek satmaya çalışan iki kafadarın maceraları Yukarı Örnek: Jennifer Lopez’i tanımlarken: “Oyuncu, şarkıcı, dansçı ve bir gangsterin sevgilisi ![]() “En Pahalı İspanyol”, Cumhuriyet Dergi, 1 ![]() ![]() ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() 2 ![]() Doğru: Jennifer Lopez: Bir gangsterin sevgilisi, oyuncu, şarkıcı ve dansçı ![]() Örnek: “Denizli ve Aydın’ın Kuşadası ilçelerinde dün gece hafif şiddette iki deprem yaşandı ![]() TRT 1, Haberler, 2 ![]() ![]() Yanlış: Öğelerin sıralanışındaki ve çokluk ekinin kullanılışındaki yanlışlık nedeniyle, hem Denizli’nin hem de Aydın’ın Kuşadası ilçesi varmış gibi anlaşılıyor ![]() Doğru: Aydın’ın Kuşadası ilçesinde ve Denizli’de dün gece hafif şiddette iki deprem yaşandı ![]() Yukarı Örnek: “Genellikle okuduğum romanlar da filmlere konu ve ad oluyordular ![]() Feridun Andaç, “Hayatın Öte Yakası”, Cumhuriyet, 5 ![]() ![]() Yanlış: Ek kullanım sırası yanlış ![]() Doğru: Genellikle okuduğum romanlar da filmlere konu ve ad oluyorlardı ![]() Örnek: “Ne sen beni unut/Ne de sen benden vazgeçebil” Şarkı sözü Yanlış: 1 ![]() ![]() 2 ![]() ![]() ![]() 3 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: Yukarı Ne sen beni unut/Ne de benden vazgeçebil ![]() Beni unutma/ Benden vazgeçeme Örnek: “Emin değilim sensiz yaşayacağıma ![]() Şarkı sözü Yanlış: Ek kullanım yanlışlığı; “-e emin olmak” değil, “-den emin olmak” şeklinde kullanılır ![]() Doğru: Emin değilim sensiz yaşayacağımdan” Yukarı Örnek: “Kurudu dudaklar/Çorak çöle döndü ![]() Şarkı sözü Yanlış: Sulak, bereketli çöl olmaz ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: Kurudu dudaklar/ Çöle döndü Örnek: “Hatıralar daha henüz dün gibi” Şarkı sözü Yanlış: Hemen hemen aynı anlama gelen iki sözcük birarada kullanılmış ![]() ![]() ![]() Doğru: Yukarı Hatıralar henüz dün gibi Örnek: “İddialarda adı geçen Rauf Tamer dün Sabah üst yönetiminin aldığı kararla aklanıncaya kadar yazılarına ara verdi ![]() Sabah, 14 ![]() ![]() Yanlış: Öğelerin yanlış sıralanması ve noktalama işaretlerinin kullanılmaması, anlamın bulanıklaşmasına neden oluyor ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: Yukarı Sabah üst yönetiminin dün aldığı bir kararla, iddialarda adı geçen Rauf Tamer, yargı tarafından aklanıncaya kadar yazılarına ara verdi ![]() Örnek: “Ancak her iki vekilin de Meclis albümünde ‘İngilizce biliyor’ yazması dikkat çekti ![]() Sabah, 14 ![]() ![]() Yanlış: Sözcük eksikliği ve ifade bozukluğu ![]() Doğru: Ancak Meclis albümünde her iki vekil hakkında da ‘İngilizce biliyor’ yazması dikkat çekti ![]() Ancak Meclis albümünde her iki vekilin de İngilizce bildiğinin yazması dikkat çekti ![]() Yukarı Örnek: “Ancak sonuçta çıkan ise, profesyonel dekora karşın fazla soğuk öykü ![]() Cumhuriyet, 14 ![]() ![]() Yanlış: Gereksiz sözcük kullanımı ![]() ![]() Doğru: Ancak sonuçta çıkan, profesyonel dekora karşın fazla soğuk öykü ![]() Sonuçta çıkan ise, profesyonel dekora karşın fazla soğuk öykü ![]() Yukarı Örnek: “Günümüzün en gözde sporlarından olan bowling’in izleri eski antik Mısır’a dayanıyor ![]() Milliyet, 14 ![]() ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() 2 ![]() ![]() ![]() ![]() 3 ![]() ![]() ![]() Doğru: Günümüzün en gözde sporlarından olan bovlingin izleri eski Mısır’a dayanıyor ![]() Yukarı Örnek: “Yollar bir dolu tehlikelerle dolu ![]() TRT 1, Tibet’te Yedi Yıl filminden, 15 ![]() ![]() Yanlış: 1 ![]() ![]() 2 ![]() ![]() Doğru: Yollar birçok tehlikeyle dolu ![]() Yukarı Örnek: “Sadece bir rüyaydı ![]() ![]() TRT 1, Tibet’te Yedi Yıl filminden, 15 ![]() ![]() Yanlış: Kâbus, kötü, korkulu rüya demektir ![]() ![]() Doğru: Sadece bir rüyaydı ![]() ![]() Yukarı Örnek: “Acı sonla biten sadakat öyküsü Denizli’den ![]() Star, Ana Haber bülteni, 16 ![]() ![]() Yanlış: “Son” ve “bitmek”, gibi aynı anlamlı iki sözcük yan yana kullanılmaz ![]() ![]() ![]() Doğru: Acı biten sadakat öyküsü Denizli’den ![]() Sonu acı olan/gelen sadakat öyküsü Denizli’den ![]() Acıyla sonlanan sadakat öyküsü Denizli’den ![]() Örnek: “Başkasının arabasını çalıyorsun!” Show TV, “Dürüst Oyun” filminden, 21 ![]() ![]() Yukarı Yanlış: İnsan kendi arabasını çalamaz, olsa olsa başkasının arabasını çalabilir ![]() Doğru: Başkasının arabasını alıyorsun! / Araba çalıyorsun! Örnek: “Bize çok iyi misafirlik gösterdiler ![]() Kiss FM, Haber bülteni, 19 ![]() ![]() Yanlış: Misafirlik gösterilmez, misafirperverlik gösterilir ![]() Doğru: Yukarı Bize çok iyi evsahipliği yaptılar ![]() ![]() Örnek: “Güzellikleri tepkileriyle desteklesinler ki, seyircilerimiz ![]() ![]() ![]() Flash TV, 20 ![]() ![]() Yanlış: Tepki, olumsuz anlam içerir, desteklemek ise olumlu bir eylemdir ![]() ![]() Doğru Seyircilerimiz, güzellikleri desteklesinler ki ![]() ![]() ![]() Yukarı Örnek: “TRT Yönetim Kurulu üyeleri: Profesör Ahmet ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() TRT 1, Ana Haber Bülteni, 20 ![]() ![]() Yanlış: Profesörlük, akademik bir unvandır ve doktor unvanını alan bir araştırmacı akademik ilerlemesinin her aşamasında bu unvanı diğerleriyle birlikte kullanır (Profesör Doktor/Prof ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Doğru: TRT Yönetim Kurulu üyeleri: Profesör Doktor Ahmet ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Örnek: “Bitanem” Şarkı sözünden Yanlış: Ses ve harf atlaması ![]() Doğru: Birtanem Yukarı Örnek: “Sensiz kederlerdeyim, ateşlerdeyim, yangınlardayım” Şarkı sözlerinden Yanlış: Türkçenin yapısına aykırı biçimde çokluk ekinin kullanımı ![]() Doğru: “Sensiz kederliyim ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
|