Ölçme Sistemleri

Sayacın Yapısı ve Çalışma Prensibi
elektrik sayaçları, üretilen veya tüketilen elektrik enerjisi
miktarını ölçen aletlerdir Elektrik enerjisi miktarı Watt-saat (Wh) olarak belirtilir Bu da
Watt olarak çekilen güç ile saat olarak bu gücün çekildiği zamanın çarpımını gösterir
Pratikte enerji birimi olarak daha çok Wh’in 1000 katı olan kilowatt-saat (kWh) veya
1000 000 katı olan Megawatt-saat (MWh) kullanılır
Sayaç bir tarafından wattmetre gibi bağlı olduğu devrenin gücünü ölçerken diğer
tarafından zaman içinde değişen bu güçlerin zamanla çarpımlarını toplayıp Kwh veya Mwh
olarak kayıdeder

Sayacın gövdesi ve kapakları IP 54 bina dışı standardına uygun tamamen sızdırmazdır
Üstün nitelikli alev yürümez malzemeden yapılmıştır Bütün elektronik komponentler PCB
özel kart üzerine monte edilmiş ve bu kartlar sayaç gövdesine vidalanmıştır Üst kapak
sayacın fabrikada kalibrasyonundan sonra vidalanıp TC Sanayi Bakanlığı yetkili personeli
tarafından mühürlenir Ayrıca açılmaya karşı emniyet anahtarı mevcuttur

Üç fazlı elektronik kombi sayaçlar aktif, reaktif ve kapasitif enerjiyi özel chip
vasıtasıyla hassas olarak ölçer Yüksek kaliteli analog digital counters (ADC) ile digital
signal (DSP) ile entegre eder Bu sayaçlar tarih ve saat, 4 tarife altında ölçüm yapma, bilgi
iletişimi sinyal çıkışı, 12 ay veri kaydetme gibi gelişmiş özelliklerle donatılmıştır -40 °C
+70 °C dereceleri arasında ℅ 95 nem miktarında çalışma aralığına sahiptir

sayacın Teknik Özellikleri
Direk tipi trafo ölçüm panolarında 3 fazlı 4 telli 4 tarifeli demantmetreli akım
trafolu (x5) Aktif-Reaktif-Kapasitif 3x220/380 V elektronik sayaç
kullanılmaktadır
*Güç sarfiyatı gerilim devresinde 10 VA,2 W, akım devresinde 4 VA’dır
*Pil ömrü 10 yıl’dır (lityum pil ile)
*Zaman dilimleri ve tarifeler proğramlanabilir Gün içinde 12 ayrı zaman dilimi
belirlenip, belirlenen bu zaman diliminde 4 tarifeden biri seçilebilir
Ayrıca 32 tatil günü, 8 ayrı günlük, 8 ayrı haftalık ve 12 aylık proğram
yapılabilir Örnek olarak günlük zaman proğramı(TP) 0600-1700 T1 , 1700-
2200 T2 , 2200-0600 T3gibi… (Her zaman dilimindeki tüketim farklı
fiyatlandırılmaktadır)
*Demant sıfırlama butonu mühürlenebilir özelliktedir, TEDAŞ yetkilileri
mühürler
* Sayaç kendisindeki devreleri sürekli olarak kontrol ederek arıza menüsünde
arıza var veya yok ekrana getirir
* Klemens kapağı ve üst kapak açma kapama kayıdetme özelliği vardır
*Optik portla ve RS 485 –RS 232 adaptör yardımıyla doğrudan bilgisayardan
okunur
*Sinyal çıkışı, sayaç üzerinde yanıp sönen led vardır, x5 sayaçlarda 1kwh için
1600 kez led yanıp sönme yapar
*Yaz/kış saati zaman ayarını 16 yıl boyunca otomatik olarak yapar
*Ekrana bilgi çağırma butonları, mavi butona basılarak ekran çağırma modu
devreye girer Butonlara her basış ve bırakılış 0,5 sn’lik bir süreden sonra
ekranda görüntü çıkar Elektrik kesilse bile bilgiler ekranda görünür
*Auto display, ekranda her bilgi 5 snekranda kalır ve otomatik olarak kendinden
sonra gelen bilgi ekrana gelir
Elektrik Sayacı Alm Elektrizitätszähler (m), Fr Electrique compteur, İngElectricity meter Harcanan elektrik enerjisini sayaçlı bir sistemlekaydeden elektrikli bir ölçü aleti Doğru akım ve alternatif akımsayaçları, yapı bakımından farklılık gösterirler Mühim olan günümüzdekullanılmakta olan alternatif akım sayaçlarıdır Bu sayaçların birfazlı ve üç fazlı tipleri mevcuttur Üç fazlı olanlar ile bir fazlıolanlar arasında yapı bakımından bir fark yoktur Her faz için birfazlı sayaç birbirine ortak bir mil ile bağlıdır ve üç fazın etkisinintoplamına göre dönme momenti meydana gelerek sayacı döndürür

Alternatif akım sayaçlarına indüksiyon sayaçları da denir Devreye seribağlı birkaç spiral ve kalın telden olan akım elektromıknatısı vedevreye paralel bağlı ince tel ve çok spiral meydana gelen gerilimelektromıknatısı yanında, bir alüminyum disk, bir U mıknatıs ve dişlitertibattan meydana gelir İki elektromıknatısın birbirine karşı olankonumları önemlidir Bu iki elektromıknatısın arasından ve bobinlerininmanyetik alanından etkilenebilecek şekilde, ortadan mili bulunan vedönebilen alüminyum disk geçer

Sayacın dönebilmesi için devreden akım çekilmesi gerekir Böylece akımbobininde bir manyetik alan hasıl olur Sayacın devreye paralel bağlıgerilim bobininde zaten manyetik alan vardır Gerilim bobinleritarafından meydana getirilen manyetik alanın diskte doğurduğu Foucaultakımları, akım bobininin meydana getirdiği manyetik alanın etkisiylediski hareket ettirir Hareket eden disk, bir dişli sistemiçalıştırarak numaratörün hareketini sağlar Sayaçta bulunan Umıknatısın kutupları arasından geçen disk üzerinde de bir indüklemeakımı doğurur Bu da diskin frenlenmesine ve hareketinin ayarlanmasınasebeb olur Sayacın ayarı bu mıknatıs aracılığıyla yapılabilir

AVO METRE AVOMetre Ampermetre, kapasitemetre, ommetre başta olmak üzere diğerölçüm cihazlarınıda kapsayabilen koplike bir tümleşik cihazdır Diğerbölümlerde açıklanan ölçüm cihazlarını kapsayan tek bir cihazdır Ommetre cihazı ile direnç ölçümü yapılmaktadır Direnç Ölçümüyapılabilmesi için cihaz om konumuna alınır
Önemli bir husus bu kademedeiken voltaj ölçümü yapılmamasıdır Aksi takdirde cihaz yanabilir
Ampermetre kademesi ise akımölçmede kullanılır Ampermetre konumun cihaz devreye seri bağlanırPropların doğru kanallara yerleştirilmesi önemlidirAkıma uygun propkanalları seçilmelidir
Voltmetre kademesinde ölçümyapılacaksa devreye paralel girilmelidirYine voltaj bilinmiyor ise enyüksek kadameden başlanmalıdır Volt ve amper ölçümlerinde akımın dogruakımmı yoksa alternatif akımmı oldugu bilinmeli ve uygun olan kadamedeölçülmelidir
Gelişmiş AVO Metrelerdefrekans, Isı, Kapsite ölçümleride yapılabilmektedir Pekçok çeşitölçümün birtek cihazda yapılabilmesi özellikle arızacılık ölçümlerindekullanışlı olmaktadır

ÖLÇME TEKNİĞİ
Ölçme Tekniği Ne Demektir ?

Ölçmeleraranan niceliğin bulunması için yapılan bir işlemde, aranan niceliğin,ölçülen nicelik arasındaki ilişkiye göre doğrudan, dolaylı yada çokluolmaktadır

Ölçmenin Temel İlkeleri :

Ölçülen değerle, gerçekdeğer arasındaki farka ölçmenin hatası denilirHatasız bir ölçmeyapılamayacağından bu siteden yararlanmak isteyen arkadaşların buhususu bütün çalışmalarında gözönünde tutması gerekirTabii hatayla,
yanlışı karıştırmamak şartıylaKullanıcı ölçme esnasında aşağıdaki hatalarla karşılaşabilir:

1-Kişi Hataları
2-Yöntem Hataları
3-Ortalama Bağıl Hatalar
4-Yapım Hatası

Buraya kadarölçme işleminin yapılması için temelde nelere ihtiyaç gerektiğiniinceledik Bundan sonra özellikle "HATA" konusu üzerindeduracağızHatadan kurtulamıyorsak,bunu en aza indirmek için bazıyöntemler kullanmamız gerekecektir Bu yöntemler formüller halindeaktarıldığında gerçek ölçme sonucu rahatlıkla bulunabilecektir
Bunun için; MutlakHata(deltaX) Bağıl Hata(E) kavramları üzerinde durup, çeşitli örnekleriçözme yoluna gideceğiz Mutlak Hata Bağıl hata; aletin sınıfı iledebulunabilmektedir
Ayrıca bağıl hata;E=(S/100)*(XM/X) formülü yardımıylada bulunabilirBuraya kadaraçıkladığımız konuları bir örnekle çözmeye
çalışalım
ÖRNEK:Maksumumölçme sınırı 200mA olan bir Ampermetrenin sınıfı 2,5'dirBu ölçmealetiyle 60mA ölçülmek istenirse Mutlak ve Bağıl hata ne olur?
CEVAP: Mutlak hata=(IG-I)= (S*IM/100)=(2,5*200/100)=-+5mA
CEVAP: Bağıl hata=E= (S/100)*(IM/I)=(5/60)= 0,083= %8,3

Ölçmenin sonucu belirtilirkenkullanılacak olan "DELTAX" hatası ölçmenin tahmin edilen en büyükhatası olacaktırBütün bunların yanında ölçmede şu unsurlarda önemtaşır Doğruluk Ölçülen büyüklüğün gerçek değere yakın olması şeklindeaçıklanabilirSistematik hatalara bağlıdır

Duyarlılık
Çıkışişaretinin giriş işaretine oranıdır Tutarlılık(Prezisyon) Ölçmelerinkendi aralarındaki tutarlılığı ve tekrar edilebilmeleri yadabirbirlerine yakınlığı olarak tanımlanır ve tesadüfi hatalara bağlıdır
Rezolasyon
Ölçülen nicelikte meydana gelen ve aletin cevap verebilecği en küçük değişme olarak adlandırılır

Ayrılık
Ardı ardına yapılan iki ölçme sonucu arasındaki fark olarak tanmlanır

OSİLASKOP
Elektriksel işaretlerin ölçülüp degerlendirilmesinde kullanılan aletleriçinde en geniş olcum olanaklarına sahip olan osilaskopcihazıdırİşaretin dalga şeklinin, frekansının ve genliğinin aynı andabelirlenebilmesini sağlar
Çalışması, hareket halindekielektronların yorungelerinin bir elektrik alan içerisinden geçerkensapmaları temel prensibine dayanir Katod isin tupundeki saptirmaplakalari adi verilen duzlemsel levhalara uygun potansiyellerdegerilimler uygulanarak olusturulan elektrik alanlar, plakalar arasindangecen elektronlari (elektron demetini) saptirarak fosfor ekranacarptigi noktanin yerini degistirir Bu noktanin konumu saptirmaplakalarina uygulanan gerilimin ani degeri ve dalga sekline bagliolarak degisecek ve ekranda isikli bir cizgi olusacaktir
Osiloskop calistirildiktansonra bir kac dakika isinmasi beklenir Bu esnada timebasekomutatorunun ortalarda bir konumda (ornegin5mS/div) olmasi iyi olurEger bu surenin sonunda ekranda isikli cizgi belirmediyse; · Parlaklik(Intensity) potansiyometresi yeterince acik degildir Saat yonune tamturunun 3/4 u kadar cevrilmelidir Çizgi belirdikten sonra parlaklikyine bu dugme yardimi ile istenilen sekilde ayarlanabilir Hala cizgibelirmediyse;
Xpos ve Ypos dugmeleri ileoynanarak cizgi ekran uzerine dusurulmeye calisilir Sonuc olumsuzsaAT/NORM TRIGGER anahtari AT konumuna getirilir ve yukaridaki islemlertekrarlanir
· Isikli cizginin parlakligi ayarlandiktan sonra gerekiyorsa netligi de FOCUS dugmesi yardimiyla saglanir
Isikli cizgi ekrandabelirdikten sonra Y INPUT girisine (osiloskop cokkanalli ise Y1girisine) bir prob takilir Gunumuzde butun problarda BNC tipikonnektorler (fisler) kullanilmaktadir Bu fisler yerlerineoturtulduktan sonra dis taraflarindaki hareketli kisim saat yonunde birmiktar cevrilerek kilitlenir Problar X1, X10 ve X100 olmak uzerebirkac cesittir Bir prob uzerindeki bir anahtar yardimi ile hem X1 hemde X10 ozelligi gosterebilir X1 tipi problarda olculen isaret oldugugibi osiloskoba uygulanir X10 ve X100 tipleri ise sirasiyla isareti 10ve 100 kez zayiflatip osiloskoba gonderir X10 veya X100 tipi bir probkullanilmadan once asagidaki sekilde kompanze edilmelidir
Prob, osiloskop uzerindekikare dalga uretecine baglanir ve uzerindeki ayar vidasi, ekrandakoseleri duzgun bir kare dalga gorulene kadar cevrilir Bu islemdensonra hatasiz bir olcum yapmak mumkundur X1 tipi problarin bu islemeihtiyaci yoktur

Frekansmetre Nedir

FREKANS: 1 saniyedeki peryot sayısına frekans denir

PERYOT: Tam devir yapmış dalga bir peryotluktur (devirliktir) Devrini tamamlayan dalgaya peryot denir

PULSE: Yarım peryota pals denir 1 peryotta birisi pozitif, diğeri negatif olmak üzere iki adet pals vardır

Frekansın birimi: HERTZ vaya SAYKIL olarak belirtilir Değerinin askatları yoktur, fakat üs katları vardır

1 Hz (Hertz)
1 000 Hz = 1 KHz (Kilohertz)
1 000 000 Hz = 1 000 KHz = 1 MHz (Megahertz)
1 000 000 000 Hz = 1 000 000 KHz = 1 000 MHz = 1 GHz (Gigahertz)
(yukarıya devam eder terahertz gibi)

FREKANSMETRE: 1 saniyedeki peryot sayısını ölçen ölçü aletlerine frekansmetre denir