Moldova

Moldova

Ülkenin Resmi Tam Adı: Moldova Cumhuriyeti

Kısa Şekli : Moldova

Yerel Tam Adı: Republica Moldova

eski: Moldavia Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet

Başkenti: Kişinev

Bağımsızlık Günü: 27 Ağustos 1991 (Sovyetler Birliğinden ayrıldı)

Milli Bayramları: Bağımsızlık günü, 27 Ağustos (1991)

Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: ACCT, BIS (Uluslararası İmar Bankası), BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CE (Avrupa Konseyi), CEI (Orta Avrupa Girişimi), CIS (Bağımsız Devletlerin Topluluğu), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu),Intelsat, Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), PFP (Barış için Ortaklık), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UPU (Dünya Posta Birliği), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
Doğu Avrupa’da yer alan bir devlet Kuzey, güney ve doğusunda Ukrayna, batısında Romanya yer alır

Târihi



Mîlattan önce yedinci asırdan îtibâren İskitler, Sarmatlar, Galatlar, Traklar, Daklar ve Slavların yerleşim merkezi olan bölge, 12 asırda Macarların hâkimiyetindeydi Karpat Dağlarında yaşayan Ulahlar, 1349’da Macarlara karşı ayaklandılar ve Moldovya’ya yerleşerek bağımsızlıklarını îlân ettiler Bu devlet, kuruluşundan îtibâren çeşitli hücumlara mâruz kaldı Leh, Macar ve Altınordu devletleri tarafından yapılan bu saldırılara karşı, Moldovya Devleti savunmada çok zorluk çekti




On beşinci asrın başlarında Osmanlı akıncıları Moldovya topraklarına girdiler 1455’te Fâtih Sultan Mehmed Hanın İkinci Sırbistan Seferi dönüşünde Moldovya Prensliği Osmanlı Devletine tâbi olmayı kabul etti Osmanlı Devletinin hâkimiyeti altına giren bölgeye Boğdan ismi verildi Üç asır boyunca Osmanlı hâkimiyeti altında kalan Moldovya’da 18 asırdan îtibâren Rus etkisi arttı Osmanlı-Rus devletleri arasında önemli bir problem hâlini aldı 1812 Bükreş Antlaşmasıyla bölge Rusya hâkimiyetine girdi Moldovya, Birinci Dünyâ Harbinden sonra Romanya’ya bağlandı 1924’te bölgeyi işgâl eden Rusya, Ukrayna’ya bağlı özerk bir cumhûriyet kurdu




İkinci Dünyâ Savaşında bölge yeniden Rumenlerin eline geçtiyse de savaşın sonunda Rusların geri aldığı topraklarda Moldovya Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu Sovyet Sosyalist Cumhûriyetler Birliğinin dağılması üzerine 24 Ağustos 1991 bağımsızlığını îlân etti ve Moldovya olan adını Moldova olarak değiştirdi Yeni cumhûriyet 1991 Aralık ayında Bağımsız Devletler Topluluğuna katıldı Ruslar ve Ukraynalıların nüfus bakımından fazla olduğu Dinyester Irmağının doğusunda kalan bölgenin Rusya’ya bağlanmasını isteyen isyancılarla hükümet kuvvetleri arasında çatışmalar 1992 sonuna kadar devam etti Ülkede hâlihazırda iç huzur sağlanmış değildir




Fizikî Yapı




Aşağı Dinyester ve Prut ırmakları arasında kalan Moldova toprakları alçak tepeler ve alüvyonlu ovalarla kaplıdır Ovalar kuzeye doğru yükselirken plato görünümünü alır En önemli dağ silsilesi 300-400 m yüksekliğindeki Kadri Dağlarıdır

İklim ve Bitki Örtüsü




Moldova oldukça ılıman ve yağışlı bir kara iklimine sâhiptir Kışları ılık, yazları sıcak geçer Ülkenin kuzey ve orta kısımları ormanlarla kaplıdır

Nüfus ve Sosyal Hayat




45 milyon civârındaki nüfûsunun % 64’ünü Moldavyalılar, % 14’ünü Ukraynalılar, % 13’ünü Ruslar, % 4’ünü Türk asıllı Gagavuzlar meydana getirir Ülkenin resmî dili olan Moldavca, Romencenin lehçelerindendir Gagavuzlar kendi dilleri olan Gagavuzcayı kullanırlar Başşehir Kişinev dışında önemli şehirleri Tiraspol, Beltiy ve Bender’dir Ülkede okuma yazma bilmeyen yoktur On yıllık bir temel eğitim programı uygulanır

Ekonomi




Ülke ekonomisi tarıma ve gıdâ sanâyiine bağlıdır Çalışan nüfûsun % 35’i tarımda, % 28’i sanâyide, geri kalan kısmı diğer işlerde çalışır Verimli topraklarda bağcılık, meyve ve sebzecilik yapılır En önemli tarım ürünleri buğday, mısır, ayçiçeği, şekerpancarı ve tütündür



Gıdâ sanâyiinin yanında tüketim maddeleri, elektrikli âletler ve inşâat malzemesi sanâyileri de gelişmektedir Ülkede termik santrallerin dışında, Dinyester Irmağı üzerinde bir hidroelektrik santrali vardır Moldova’da ulaşım demiryolu ve Dinyester Irmağı yoluyla sağlanır Tek havaalanı başşehir Kişinev’dedir

Genel İstatistiki Bilgiler

Konum: Doğu Avrupa'da, Romanya'nın kuzeydoğusunda yer alır

Coğrafi Konumu: 47 00 Kuzey derecesi, 29 00 Doğu boylamı

Bulunduğu Kıta: Doğu Avrupa

Yüzölçümü: 33,843 km²

Sınırları: toplam: 1,389 km

Sınır Komşuları: Romanya 450 km, Ukrayna 939 km

Denize Kıyısı (Sahil şeridi): 0 km (kara ile çevrili)

İklimi: Sert olmayan kışlar, sıcak yazlar

Arazi Yapısı: İnişli çıkışlı stepler, Karadeniz'in güneyinde aşamalı yokuşlar

Deniz Seviyesinden Yüksekliği: en alçak noktası: Nistru (Dnister) Nehri 2 m

en yüksek noktası: Dealul Balanesti 430 m

Doğal Kaynakları: Linyit, fosfatlar, alçıtaşı, işlenebilir toprak

Arazi Kullanımı: tarıma uygun topraklar: %53

Devamlı Ekilen Alanlar: %14

Otlakları: %13

Ormanlık Arazisi: %13

Diğer Arazileri: %7 (1993 verileri)

Sulanan Arazisi: 3,110 km² (1993 verileri)

Ülkede Görülme Olasılığı Olan Doğal Afetler: Toprak kaymaları
Coğrafi Not: Kara ile çevrili

Nüfus: 4,431,570 (Temmuz 2001 verileri)

Nüfus Artış Oranı: %005 (2001 verileri)

Mülteci oranı: -03 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)

Bebek Ölüm Oranı: 4274 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
Ortalama Hayat Süresi: Toplam Nüfusun: 646 yıl

Erkeklerde: 6015 yıl

Kadınlarda: 6926 yıl (2001 verileri)

Ortalama Çocuk Sayısı: 167 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)

HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %02 (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 4,500 (1999 verileri)

HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den az (1999 verileri)

Ulus: Moldovalı

Nüfusun Etnik Dağılımı: Moldovalı/Romanyalı %645, Ukraynalı %138, Rus %13,
Gagauz %35, Yahudi %15, Bulgar %2, diğer %17 (1989 verileri)

Din: Doğu Ortodoksları %985, Museviler %15, Baptistler (1991)

Diller: Moldovaca (resmi), Rusça, Gagauzca

Okur Yazar Oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler

Toplam Nüfusta: %96

erkekler: %99

kadınlar: %94 (1989 verileri)

GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 113 milyar $ (2000 verileri)

GSYİH - reel büyüme: %-15 (2000 verileri)

GSYİH - sektörel bileşim: tarım: %31

endüstri: %35

hizmet: %34 (1998)

Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %32 (2000 verileri)

İş Gücü: 17 milyon (1998)

İşsizlik oranı: %19 ( 2000)

Endüstri: Gıda, tarım makineleri, beyaz eşya, şeker, bitkisel yağ, ayakkabı, tekstil
Endüstrinin büyüme oranı: %3 (2000 verileri)

Elektrik Üretimi: 4155 milyar kWh (1999)

Elektrik Tüketimi: 578 milyar kWh (1999)

Elektrik İhracatı: 0 kWh (1999)

Elektrik İthalatı: 1916 milyar kWh (1999)

Tarım Ürünleri: Sebze, meyve, şarap, üzüm, şeker pancarı, ayçiçeği çekirdeği, tütün, sığır eti, süt

İhracat: 500 milyon $ (2000)

İhracat Ürünleri: Gıda maddeleri %57, şarap, tütün, tekstil, ayakkabı, makine (1999)
İhracat Ortakları: Rusya %41, Romanya %9, Almanya %8, Ukrayna %7, İtalya, Beyaz

Rusya (1999)

İthalat: 761 milyon $ (2000)

İthalat Ürünleri: Mineral ürünler ve yakıt %38, makine ve parça, kimyasallar, tekstil (1999)

İthalat Ortakları: Rusya %21, Romanya 1%6, Ukrayna %14, Almanya %12, İtalya %6, Beyaz Rusya (1999)

Dış Borç Tutarı: 900 milyon $ (2000)

Para Birimi: Moldova Leusu (MDL)

Para Birimi Kodu: MDL

Mali Yılı: Takvim yılı

DEVLETİN ADI: Moldova Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Kişinev

YÜZÖLÇÜMÜ: 33700 km2

NÜFUSU: 4394000

RESMİ DİLİ: Romence

DİNİ: Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: Ruble

Doğu Avrupa'da yer alan bir devlet Kuzey, güney ve doğusunda Ukrayna, batısında Romanya yer alır


Târihi


Mîlattan önce yedinci asırdan îtibâren İskitler, Sarmatlar, Galatlar, Traklar, Daklar ve Slavların yerleşim merkezi olan bölge, 12 asırda Macarların hâkimiyetindeydi Karpat Dağlarında yaşayan Ulahlar, 1349'da Macarlara karşı ayaklandılar ve Moldovya'ya yerleşerek bağımsızlıklarını îlân ettiler Bu devlet, kuruluşundan îtibâren çeşitli hücumlara mâruz kaldı Leh, Macar ve Altınordu devletleri tarafından yapılan bu saldırılara karşı, Moldovya Devleti savunmada çok zorluk çekti






On beşinci asrın başlarında Osmanlı akıncıları Moldovya topraklarına girdiler 1455'te Fâtih Sultan Mehmed Hanın İkinci Sırbistan Seferi dönüşünde Moldovya Prensliği Osmanlı Devletine tâbi olmayı kabul etti Osmanlı Devletinin hâkimiyeti altına giren bölgeye Boğdan ismi verildi Üç asır boyunca Osmanlı hâkimiyeti altında kalan Moldovya'da 18 asırdan îtibâren Rus etkisi arttı Osmanlı-Rus devletleri arasında önemli bir problem hâlini aldı 1812 Bükreş Antlaşmasıyla bölge Rusya hâkimiyetine girdi Moldovya, Birinci Dünyâ Harbinden sonra Romanya'ya bağlandı 1924'te bölgeyi işgâl eden Rusya, Ukrayna'ya bağlı özerk bir cumhûriyet kurdu






İkinci Dünyâ Savaşında bölge yeniden Rumenlerin eline geçtiyse de savaşın sonunda Rusların geri aldığı topraklarda Moldovya Sovyet Sosyalist Cumhûriyeti kuruldu Sovyet Sosyalist Cumhûriyetler Birliğinin dağılması üzerine 24 Ağustos 1991 bağımsızlığını îlân etti ve Moldovya olan adını Moldova olarak değiştirdi Yeni cumhûriyet 1991 Aralık ayında Bağımsız Devletler Topluluğuna katıldı Ruslar ve Ukraynalıların nüfus bakımından fazla olduğu Dinyester Irmağının doğusunda kalan bölgenin Rusya'ya bağlanmasını isteyen isyancılarla hükümet kuvvetleri arasında çatışmalar 1992 sonuna kadar devam etti Ülkede hâlihazırda iç huzur sağlanmış değildir


Fizikî Yapı


Aşağı Dinyester ve Prut ırmakları arasında kalan Moldova toprakları alçak tepeler ve alüvyonlu ovalarla kaplıdır Ovalar kuzeye doğru yükselirken plato görünümünü alır En önemli dağ silsilesi 300-400 m yüksekliğindeki Kadri Dağlarıdır


İklim ve Bitki Örtüsü


Moldova oldukça ılıman ve yağışlı bir kara iklimine sâhiptir Kışları ılık, yazları sıcak geçer Ülkenin kuzey ve orta kısımları ormanlarla kaplıdır


Nüfus ve Sosyal Hayat


45 milyon civârındaki nüfûsunun % 64'ünü Moldavyalılar, % 14'ünü Ukraynalılar, % 13'ünü Ruslar, % 4'ünü Türk asıllı Gagavuzlar meydana getirir Ülkenin resmî dili olan Moldavca, Romencenin lehçelerindendir Gagavuzlar kendi dilleri olan Gagavuzcayı kullanırlar Başşehir Kişinev dışında önemli şehirleri Tiraspol, Beltiy ve Bender'dir Ülkede okuma yazma bilmeyen yoktur On yıllık bir temel eğitim programı uygulanır


Ekonomi


Ülke ekonomisi tarıma ve gıdâ sanâyiine bağlıdır Çalışan nüfûsun % 35'i tarımda, % 28'i sanâyide, geri kalan kısmı diğer işlerde çalışır Verimli topraklarda bağcılık, meyve ve sebzecilik yapılır En önemli tarım ürünleri buğday, mısır, ayçiçeği, şekerpancarı ve tütündür


Gıdâ sanâyiinin yanında tüketim maddeleri, elektrikli âletler ve inşâat malzemesi sanâyileri de gelişmektedir Ülkede termik santrallerin dışında, Dinyester Irmağı üzerinde bir hidroelektrik santrali vardır Moldova'da ulaşım demiryolu ve Dinyester Irmağı yoluyla sağlanır Tek havaalanı başşehir Kişinev'dedir