Sivas Yildizeli

Sivas Yildizeli

Sivas Yildizeli

Yıldızeli

Tarihçe

Sivas ve çevresi ile ilgili yazılan kitaplarda, hazırlanan yıllıklarda Yıldızeli tarihçesinin başlangıcı olarak l639 yılı alınsa da, i1çede tarih öncesinde MÖ4500'lerden itibaren yerleşimlerin olduğu, yapılacak yeni arkeolojik çalışmalarla bu tarihin çok daha öncelerine inebileceği anlaşılmıştır İlçenin Kalkolitik Devir'den itibaren, Eski Tunç, Orta Tunç, Hitit, Frig, Med ve Pers dönemleri, Makedonya Krallığı ve Hellenistik dönem, Roma, Bizans, Selçuklu, Beylikler ve Osmanlı döneminden günümüze kadar uzanan bir tarih sürecinde Orta ve Doğu Anadolu'nun bir geçiş bölgesi olarak sürekli iskana tabi olduğu anlaşılmaktadır

Yeterli araştırma olmaması sebebiyle Yıldızeli civarında antik ismi bilinen yerleşim yoktur

Bugünkü ilçe merkezinin bilinen ilk adı “YENİHAN”dır Bu isim yöreye l639 yılında ilçenin yerleşim yeri olarak kurulduğu sırada yaptırılan handan dolayı verilmiştir Osmanlılar döneminde ve Cumhuriyetin ilk yıllarında da aynı şekilde kullanılmıştır

1936 yılında, ilçe sınırları içerisinde bulunan ve bölgenin en yüksek dağı olan Yıldız Dağı'ndan ( 2557) esinlenerek “Yenihan” adı “YILDIZELİ” olarak değiştirilmiştir

IV Murat Döneminde Yıldızeli'nin Kuruluşu ve Gelişimi

1639 yılına kadar Yıldızeli ilçesinin bugünkü yerleşim alanının sazlık ve bataklık bir yer olduğu ve bölgede iki-üç evlik bir köyün varlığı hakkında çeşitli rivayetler bulunmaktadır Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde bu bölgenin buradan geçenler için korkulu bir dar geçit olduğu belirtilmektedir

1639 yılında Osmanlı Devleti'nin XVIII Padişahı olan IV Murat, Bağdat Seferi'ne çık*madan önce I Veziri Kemankeş Kara Mustafa Paşa'ya sefere gidecek ordu için konak*lama merkezleri yapılması için emir vermiştir

Bunun üzerine Vezir Kemankeş Mustafa Paşa, ordu güzergahı üzerinde bulunan ve Tokat, Yozgat ve Sivas il yollarının kesiştiği yer olan bu*günkü Yıldızeli'nin bulunduğu yere gelerek, bataklık ve sazlık alanı kurutmuş; 1639-1640 yıllarında buraya büyük bir han, bir cami, iki mescit, bir hamam ve bir de sıbyan mektebi yap*tırarak burayı yerleşim alanı olarak kurdurmuştur

Yeni kurulan bu yerleşim alanına bölgeye yakın yerlerden halkın yerleşmesi sağlanmıştır IVMurat bu yeni yerleşimin bütün yetkisini Kemankeş Kara Mustafa Paşa'ya vermiştir Kemankeş Kara Mustafa Paşa Yıldızeli'nde bir vakıf kurdurarak buraya yerleşenlerden vergi alınmamasını, askerlikten muaf tutulmasını ve güvenliklerinin sağlanmasını isteyerek, nüfusun artmasını gerçekleştirmiştir

Yenihan

Evliya Çelebi, Seyahatname'sinde Yıldızeli'nin kuruluş yıllarında evlerin kire*mit ile örtülü, hanın 100 at alacak kadar büyük olduğunu, hanın önündeki caddenin sağında ve solunda 40-50 dükkanın var olduğunu; ayrıca hanın Sivas kapısı yönünde “Hindi Baba” adında bir de ziyaretgahın bulunduğunu belirtmektedir

IV Murat'ın Bağdat Seferi sırasında ordunun konaklaması için kurulan eski adı ile “Yenihan” yeni adı ile “Yıldızeli” 1650-1874 yılları arasında bucak olarak Sivas iline bağlı kalmış, 1875 yılında da aynı ile bağlı olarak ilçe yapılmıştır İlçe olduğu yıllarda Yıldızeli'ne bağlı 10 nahiye ve l5 köy olduğu bilinmektedir

İlçemiz belli tarihlerde yurdun değişik yörelerinden göç almıştır Tarihte 93 harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rus zulmünden kaçarak Anadolu içlerine göç eden Kars halkından bir bölümü Yıldızeli ve çevresine yerleşmişlerdir

Coğrafi Konumu

1400 m rakımıyla, İç Anadolu Bölgesi'nin en yüksek ilçelerinden biri olarak bilinen Yıldızeli, 2645 km2'lik yüzölçümüne sahiptir İlçe topraklarının doğusunda Sivas merkez, batısında Yozgat'ın Akdağmadeni, kuzeyinde Tokat'ın Sulusaray ile Yeşilyurt, güneyinde Sivas'ın Şarkışla ilçesi bulunmaktadır

Yıldızeli Sivas il merkezine 47 km uzaklıkta olup Sivas-Ankara ve Sivas-Tokat yolu üzerinde yer almaktadırAynı zamanda ilçede, Sivas-Samsun demiryolu ulaşım ağı da mevcuttur

YÜZEY ŞEKİLLERİ

İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğusunda yer alan Yıldızeli, yüksek ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir Kuzeyi ve doğusu dağlıktır Güneye doğru dağların alçalmasıyla geniş ve hafif engebeli araziler oluşmaktadır Kuzeyi, doğusu ve orta kesimleri akarsularla yarılarak derin vadilerle parçalanmıştırTopraklarının çoğu, 3 zamana ( tersier) ait rüsubi ( tortul ) arazilerdir Bu zamanda meydana gelmiş organik kalker, kil, marn, gre, kum, mermer gibi çeşitli yapıyı arazide bulmak mümkündür İlçenin ve Direkli Nahiyesi'nin bazı kısımlarındaki topraklar miosen tabakalarından oluşmuştur

llçenin batı kesimlerinde rakımın düşük olması nedeniyle bitki örtüsü zengin ve tarıma elverişli araziler de fazladır Yıldızeli yerleşim itibariyle Çal Dağı'nın kuzeye bakan eteklerinde yer almaktadır

DAĞLARI VE OVALARI

Yıldızeli güneyde Çal Dağı, kuzeybatıda Çamlıbel dağları ile çevrilidir İlçenin kuzeydoğusunda bulunan ve sönmüş volkanik dağı olan Yıldız Dağı, 2537 m yükseklikle önemli yükseltilerindendir İlçenin diğer yükseltilerini Tura, Gürcü ve Akdağlar oluşturmaktadır

Yıldızeli (Bedehdun) Ovası, Yıldızeli Çayı vadisinin genişleyen tabanında ve Sivas- Tokat karayolunun iki yanında uzanan bu ova pek geniş değildir Ovanın ortasından geçen Yıldızeli Çayı'nın suları yazın azalır Bu nedenle Yıldızeli Çayı'ndan, sulamada pek fazla yararlanılamaz Bir ovadan çok, yüksek bir düzlük durumundaki bu tarım alanın sulanabilen yerlerinde şeker pancarı, ayçiçeği, patates gibi ürünler yetiştirilirken sulanamayan yerlerinde ise tahıl ürünleri yetiştirilmektedir

AKARSULARI VE GÖLLERİ

İlçe topraklarından kaynağını alan sular, Kızılırmak ve Yeşilırmak aracılığıyla Karadeniz'e ulaşır Yıldızeli Çayı (eski adı Kalın Irmağı ) ile Yıldız Dağı'nın yamaçlarından doğan Yıldız Çayı ( eski adı Cebirırmak), güneyde doğal sınır oluşturan Kızılırmak'a katılan başlıca akarsulardır

Orta ve batı kesimlerinden kaynaklanan dereler, ilçe sınırları dışında Yeşilırmak'ın kollarından Çekerek Çayı'na katılır Han ve Kümbet Deresi, ilçenin diğer önemli akarsularını oluşturur

İlçenin 15 adet sulama göleti bulunmaktadır Bunlar; Sarıçal, Tat, Altınoluk, Kerimümin, Karacaören, Çağlar(Kurt Boğazı), Aşağı Çakmak, Ilıca, Avcıpınar, Kaman, Küçükhöyük (Etyemez), Kıldır, Aslandoğmuş, Demirözü ve Yusufoğlan'dır

İKLİMİ

Karasal iklim karakterine sahip olan Yıldızeli'nde, yağışlar sonbahar, kış ve ilkbahar aylarına rastlamaktadırYaz mevsimi kısa süreli olup, kışları sert ve soğuktur Kışları sıcaklığın çok düşük olması nedeniyle kar bazen aylarca kalkmaz Yağmur, genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında görülür

İlkbaharda görülen yağışlar, öğleden sonra yağan kırkikindi yağışları şeklindedir Yaz ve kış mevsimi arasında sıcaklık farkı fazla olduğu gibi, gece ve gündüz arasında da sıcaklık farklılıkları görülmektedir

BİTKİ ÖRTÜSÜ

Yıldızeli ve çevresinde bitki örtüsü olarak çoğunlukla bozkır bitki topluluğu hakimdir Tarla arazisi dışında çayır ve otlak araziler geniş yer tutar Sulanabilen yerler ile ırmak ve dere kenarlarında söğüt ve kavak yetiştirilmektedir

Yavu Beldesi ve çevresi ormanlık alanlarla kaplıdır Belcik çevresinde meşelikler geniş alanlar kaplar Orman, iç kesimlerde ve eteklerde genellikle meşe, mazı, ardıç ve kısa boylu çalılıklardan oluşurken; yükseklerde ve dağ yamaçlarında çam, mazı, meşe, ardıç ve kavaktan oluşmaktadır Ormanların çoğu bozuk ormanlardır Az bir bölümü koruluk ve çamlık alanlardır Ayrıca son yıllarda İlçe Kaymakamlığı'nın destekleriyle meyve ağaçları dikimi de hız kazanmıştır