İstanbulun Sarıyer İlçesi Tanıtımı

İstanbulun Sarıyer İlçesi Tanıtımı

Sarıyer İstanbul'un Avrupa yakası'nda bir ilçe Güneyde Beşiktaş, güneybatıda Şişli ve batıda Eyüp ilçeleri ile doğuda İstanbul Boğazı, kuzeyde Karadeniz ile çevrelidir Sarıyer İlçesi toplam 24 mahalle ve 10 köyden oluşmaktadır Bahçeköy beldesi 2008 yılında fesh olarak Sarıyer ilçesinin mahallesi oldu

Etimoloji

İlçenin ilk adı Simas'tırSarıyer adının kökeni konusunda, kimisi yakıştırma olduğu hemen belli olan farklı anlatımlar vardır Fatih Sultan Mehmed'in iki sarışın askerinin burada Merkez Camii yanında gömülü oldukları, bu yüzden “Fatih'in sarı erleri”nden bozularak yöreye Sarıyer dendiği veya öteden beri mesire yeri olan yörede Mısırlı zenginlerin harcadıkları altınları yüzünden bölgenin adının “Sarı lira yer”den Sarıyer'e dönüştüğü gibi rivayetler yanında tutarlı görülen varsayım, Sarıyer'in kuzeybatısında Maden Mahallesi'ne doğru sırtların altın madeni ve kil yüzünden sarı renkte olmaları ve buradaki yerleşmeye bu sarı topraklar nedeniyle Sarıyer adı verilmiş olmasıdır Bir başka rivayet de bölgede doğal yayılım gösteren katırtırnağı bitkisinin çiçeklendiği zaman tüm bölgenin belirgin bir şekilde sarı olmasından aldığı yönündedir

Tarihi

Rumeli HisarıSarıyer İlçesi sınırları içindeki bazı yerleşme alanlarının Bizans döneminden beri meskun olduğu bilinir Bunlar özellikle kıyılardaki koylarda bulunan bazı ayazma, kilise, eski liman, sarnıç ve eski kaleler çevresindeki birkaç hanelik küçük kırsal yerleşmelerden oluşuyordu Buralarda yaşayanlar geçimlerini genellikle balıkçılıktan sağladıklarından bu yerleşimler bir balıkçı köyü niteliği taşıyordu

Türklerin ilk kez bu köylerden Baltalimanı'na yerleştiği söylenir İstanbul Boğazı'na dökülen bütün akarsular gibi Baltalimanı Deresi'nin de ağız bölümü eskiden bir haliçti Bu küçük haliç, boğazda seyreden tekneler için önemli bir doğal barınaktı Buradaki büyük sarnıcın, yanaşan gemilerin su ihtiyacını karşılamak amacıyla yaptırıldığı sanılır İstanbul'un fethinden önce Kaptan-ı Derya Baltaoğlu Süleyman Bey'in donanmasını burada korumaya aldığı ileri sürülür Eski kaynaklarda rastlanmamasına karşın Baltalimanı adının bu olay nedeniyle Baltaoğlu Süleyman Bey'den geldiği söylenir

Boğaz kıyısındaki küçük köylerin gelişmeye başlaması 16 ve 17 yy'lara rastlar Bu dönemde Sarıyer, Yeniköy ve Rumeli Hisarı gelişmiş birer köy haline geldi 18 yy'a gelindiğinde saraya yakın bazı kişilere ait yalılar bu kıyıda belirmeye başladı Padişah izniyle bazı gayrimüslim ailelerin bu köylere yerleşmeleri de aynı yüzyıla rastlar 19 yy'ın başlarında şayak ve fes boyama sanatını öğretmeleri için Trakya'dan bazı köylüler İstanbul'a getirildi ve Baltalimanı ile Emirgan arasına yerleştirildi Bu köylülerin yerleştirildiği Baltalimanı ile Emirgan arasındaki alan Boyacıköy olarak adlandırıldı İstanbul'daki elçilikler bu yüzyılda yazlık olarak kullanmak üzere kıyı boyunca uzanan geniş arazileri elde ettiler Bütün bu gelişmelere karşın İstanbul Boğazı kıyısındaki köyler balıkçılıkla uğraşma geleneğini yakın zamana kadar sürdürdü Bu köylerin iskelelerine bağlı çok sayıda balıkçı teknesinin yanısıra Boğaz'ın çeşitli yerlerinde dalyanlar vardı

Cumhuriyet dönemine gelindiğinde, bugünkü Sarıyer ilçe sınırları içindeki yerleşimler, gelişimi donmuş köyler biçimindeydi Kırsal alandaki köyler Kilyos Nahiyesi'nin sınırları içindeydi ve bu nahiye de Çataca Vilayeti'ne bağlıydı İlçenin İstanbul Boğazı kıyısındaki kesimi ise Beyoğlu Kazası'nın sınırlarına dahildi 1926'da Çatalca'nın kaza yapılarak İstanbul Vilayeti'ne bağlanmasından sonra da bu yönetsel durumda herhangi bir değişiklik olmadı 1930'da yapılan bir yönetsel düzenleme sonucunda bugünkü Sarıyer İlçesi kuruldu İlçe merkezinde Sarıyer Belediyesi'nin kuruluşu da aynı tarihe rastlar

1960'lara değin ilçenin Boğaz kıyısındaki semtleri, daha çok yazın kalabalıklaşan sayfiye yeri niteliği taşıyordu Her semtte bir iskele vardı ve ulaşımda daha çok 19 yy'dan beri yararlanılan suyolu kullanılıyordu Zaman içinde vapur seferlerinin sıklaşması kıyı semtlerinin gelişmesinde önemli bir etkendi Bu semtlerin bazılarında kıyı boyunca gazinolar ve yazın büyük ilgi gören plajlar inşa edildi Ayrıca Belgrad Ormanı'ndaki su başları ve bentler yıl boyunca İstanbulluların ilgisini çeken mesire yerleriydi Daha sonra hem Maslak üzerinden gelen Büyükdere Caddesi'nin yapılması, hem kıyıyı izleyen sahil yolu'nun genişletilmesi sonucunda karayolu ulaşımı gelişti

Böylece semtlerinin doğrudan birbirine bağlanması sonucunda bu ulaşım eksenleri boyunca mevcut semtlerin gelişmesi ve bu semtler arasındaki boş alanların yerleşime açılması süreci başladı Kıyı kesiminde daha çok üst gelir gruplarına ait konutlar ve köşkler, sırt biçiminde uzanan yüksek alanın yamaçlarında da gecekondu mahalleleri ortaya çıktı İstanbul Boğazı'na bakan yamaçlarda oluşan bu yapılaşmalar bir yandan ilçenin doğal yapısını tahrip ederken öbür yandan da yörenin görünümünü önemli ölçüde çirkinleştirdi 1980'lerin sonundan itibaren köylerin, hem İstanbul şehir merkezine yakın olmak isteyen hem de doğaya yakın olmak isteyen üst gelir grubunun yerleşmeye başlaması sonunda çehresi önemli ölçüde değişmiştir

Coğrafya

İlçe toprakları, Çatalca Yarımadası'nın en doğu kesiminde yer alan sırtın, bir yandan İstanbul Boğazı'na, öbür yandan da kuzeyde Karadeniz'e doğru alçalan bölümlerden oluşur Kuzey-güney doğrultusunda uzanan bu sırtın batı yamaçlarından çıkan sular (Göksu Deresi, Şeytandere ve Ayazağa Suyu) Kağıthane Deresi aracılığıyla Haliç'e, kuzey kesiminden doğan sular Karadeniz'e, doğu yamaçlarından kaynaklanan sular da İstanbul Boğazı'na ulaşır Günümüzde bunlardan en önemlileri İstanbul Boğazı'na doğru akan Sarıyer, Bakla ve Baltalimanı dereleridir

Sarıyer İlçesi'nin Karadeniz kıyısı yer yer düz ve kumsal, bazı kesimlerde de falezlidir Batıda, Kısırkaya'dan Kilyos'a (Kumköy) kadar uzanan kıyıdaki kumsal, doğuda Kilyos ile Rumelifeneri arasında, yerini kayalık falezlere bırakır İstanbul Boğazı girişindeki Rumelifeneri açıklarında yer alan kayalıklara Öreke Adaları denir İlçenin İstanbul Boğazı kıyıları oldukça girintili çıkıntılıdır Bu kıyıdaki en önemli girinti Çayırbaşı'na doğru bir körfez gibi sokulan Büyükdere Koyu, başlıca çıkıntı ise doğuya doğru bir burun oluşturan Yeniköy'dür Boğaz kıyısında yer alan başlıca küçük ve dar girintiler ise Tarabya ve İstinye koylarıdır

Sarıyer, doğal bitki örtüsü açısından İstanbul İli'nin zengin ilçelerinden biridir Belgrad Ormanı'nın doğu ucu ilçe sınırları içine sokulur Ayrıca Rumelikavağı-Rumelifeneri-Kilyos üçgeni içinde kalan alan, büyük ölçüde ormanlarla kaplıdır Eskiden bu alanda çok daha sık olan ormanlar, varlıklı İstanbullular için ikinci konut yapımına girişen kooperatifler tarafından yer yer tahrip edilmiştir

Yönetim

Bugünkü ilçe toprakları 1930'a kadar Beyoğlu Kazasıyla Çatalca Vilayeti sınırları dahilindeydi 1930'da yapılan bir yönetsel düzenleme sonucunda bugünkü Sarıyer ilçesi kuruldu İlçe merkezinde Sarıyer Belediyesi'nin kuruluşu da aynı tarihte olmuştur 1990'larda belediye olan Bahçeköy Beldesi 2008 yılında fesh olarak Sarıyer ilçesinin mahallesi oldu

Belediye başkanları

Başkan Dönem Parti

Ali Sandıkçı 1984-1989 Anavatan Partisi

M İhsan Yalçın 1989-1994 Sosyaldemokrat Halkçı Parti

Yusuf Tülün 1994-1999 Refah Partisi

Sedat Özsoy 1999-2004 Anavatan Partisi

Yusuf Tülün 2004-2009 Adalet ve Kalkınma Partisi

Şükrü Genç 2009- Cumhuriyet Halk Partisi

Turizm

Sadberk Hanım MüzesiSarıyer, doğal ve tarihsel değerler açısından zengin bir ilçedir Orman varlığının yanısıra su kaynakları da eskiden beri İstanbul için önem taşımıştır Bu su kaynaklarından en ünlüleri Çırçır, Hünkar, Kocataş ve Sultan sularıdır İlçe arazisindeki akarsular küçük olmalarına bakılmadan çok eskiden beri İstanbul'un su ihtiyacını karşılamak için değerlendirilmiştir Bu amaçla dereler üzerinde bazı bentler ve bentlerin ardında biriken suları kente akıtmak için sukemerleri inşa edilmiştir Bunlaradn II Mahmuh, Topuzlu, Kirazlı ve Valide bentleri ile Bahçeköy ve II Mahmud sukemerleri ilçe sınırları içindedir İstanbul'un akciğerlerini oluşturan alanlardan biri olan Belgrad Ormanı'nda yer alan gezi yolları ve piknik alanları özellikle hafta sonlarında halkın ilgisini çeker Belgrad Ormanı içindeki İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi'ne bağlı Atatürk Arboretumu bilimsel araştırmalara her yönü ile açık bir canlı laboratuar olarak hizmet vermektir

İlçe, eskiden kıyılarındaki plajlarıyla da ünlüydü Ama günümüzde İstanbul Boğazı kıyısında yalnızca Altınkum ve Tarabya plajları faaliyet halindedir Deniz kirliliğinin yoğunlaşması nedeniyle, dalyanlar gibi Boğaz'daki öbür plajlar da kapanmıştır İlçenin en gözde plajı Kilyos'tadır Sarıyer'ın, özellikle Karadeniz kıyısındaki plajları, yaz aylarında bir turistik cazibe merkezi halini alır Özellikle kıyı kesiminde otel, motel, lokanta ve bar gibi işyerleri yıl boyunca İstanbulluların ilgisini çeker

Atlı Köşk (Sakıp Sabacı Müzesi), Emirganİlçede mimari değer açısından önem taşıyan birçok yapı verdır Bunlar arasında konsolosluk binaları, kasırlar, köşkler, yalılar, iskeleler, kiliseler dikkati çeker Ayrıca Rumelifeneri'ndeki Ceneviz kalesi de görülmeye değer yerlerindendir

Önemli ve tarihi mekanlar;

Avusturya Elçiliği Yazlığı

Büyük Tarabya Oteli

Emirgan Camii

Huber Köşkü

Maslak Kasırları

Mihrişah Valide Sultan Çeşmesi

Neslişah Sultan Camii

Rumeli Hisarı

Sadberk Hanım Müzesi

Sait Halim Paşa Yalısı

Sakıp Sabancı Müzesi

Sultaniye Sarayı

Şerifler Yalısı

Telli Baba Türbesi

Kamu hizmetleri

Eğitim

İstanbul Teknik Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi, Koç Üniversitesi, Işık Üniversitesi ve İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Türk Silahlı Kuvvetleri Harp Akademileri ile Adile Sadullah Mermerci Polis Meslek Yüksekokulu Sarıyer İlçesi'nde bulunan yüksek öğretim kurumlarıdır 2009 yılı itibariyle Sarıyer İlçesi sınırları içinde 47 okulöncesi, 50 ilköğretim ile 31 lise ve dengi eğitim kurumu vardır

Liseler:

Behçet Kemal Çağlar Lisesi

Sarıyer Vehbi Koç Vakfı Lisesi

Rotary 100 Yıl Anadolu Lisesi

Mustafa Kemal Anadolu Öğretmen Lisesi

FMV Özel Ayazağa Işık Lisesi

İstek Özel Kemal Atatürk Lisesi

İstek Özel Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi

Özel Mürüvvet Evyap Lisesi

Özel doğa Lisesi

Özel BJK Lisesi

Özel Cent Lisesi

Özel Daruşşafaka Lisesi

Özel Erol Altaca Lisesi

Özel Yeni Yıldız Lisesi

Özel Yüzyıl Işıl Lisesi

Sarıyer Hüseyin Kalkavan Lisesi

Mesleki eğitim veren Liseler

Ali Akkanat Çok Programlı Lisesi

Anadolu İmam Hatip Lisesi

Cevat Koçak Ticaret Meslek Lisesi

Mehmet Şam Ticaret Meslek Lisesi

Mustafa Kemal Anadolu Öğretmen Lisesi

Sarıyer Kız Meslek Lisesi

Şükran Ülgezen Kız Teknik Ve Meslek Lisesi

Devlet Liseleri

Sarıyer Yaşar Dedeman Lisesi

Sarıyer İstinye Lisesi

Sağlık

İlçe sınırları içinde 3 hastane (Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstinye Devlet Hastanesi, İsmail Akgün Devlet Hastanesi), 23 sağlık ocağı, 99 eczane ve 7 poliklinik bulunur[2]

Ulaşım

Sarıyer İlçesi'nde yaşayanlar deniz ve kara yollarından yararlanarak kentin öbür kesimlerine ulaşırlar Denizyolu ulaşımı semtlerdeki iskelelerden (Sarıyer, Rumelikavağı, Yeniköy, Emirgan, İstinye, Büyükdere) İDO'nun vapurlarıyla sağlanır İlçe kıyılarında balıkçı teknelerinin sığındığı bazı iskeleler vardır Bunlardan başlıcaları Rumelifeneri'ndeki balıkçı barınağı ile Sarıyer'deki küçük dalgakırandır

Kentin batı kesimini İstanbul Boğazı yakınından Karadeniz kıyısına bağlayan karayolları Sarıyer İlçesi'nde sona erer İlçede üç önemli karayolu ekseni vardır Bunlardan biri Boğaz kıyısını izleyen ve değişik semtlerde farklı adlar taşıyan “sahil yolu”, ikincisi ise Zincirlikuyu'dan gelip Tarabya kavşağından sonra Hacı Osman Bayırı adıyla anılan ve Kefeliköy'de sahil yoluna bağlanan Büyükdere Caddesi'dir Büyükdere Caddesi, İstinye'den ve Tarabya'dan da sahil yoluna bağlanmaktadır Üçüncü önemli karayolu ekseni, batı ayağı Rumelihisarı'nda olan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'yle kenti Anadolu yakasına bağlayan batı-doğu doğrultulu çevre yoludur Sarıyer İlçesi'ne, İstanbul'un geneline olan kara ulaşımının yalnızca bu iki aks üzerinden olması nedeniyle “çıkmaz sokak” da denir İlçe merkezinden Beşiktaş ve Taksim'e otobüs, 4 Levent ve Beşiktaş'a da minibüs seferleri vardır

Spor

İlçenin en ünlü takımı olan, adını ilçeden alan ve yalnızca futbol dalında faaliyet gösteren Sarıyer Spor Kulübü 1940 yılında kurulmuştur 1982-1994 ve 1996-1997 yılları arasında Süper Lig'de oynamış olan Beyaz Martılar, boğazın en büyük takımı ve bir zamanlar üç büyüklerlin korkulu rüyası olmuştur Kulübün renkleri lacivert ve beyazdır; Lacivertin asaleti, beyazın ise temizliği simgelediği kabul edilmiştir 1980'ler ve 1990'ların ilk yarısında altın dönemini yaşayan Sarıyer 2009-2010 sezonunda TFF 2 Lig'de mücadele etmektedir İç saha maçlarını Yusuf Ziya Öniş Stadı oynar

İlçenin diğer ünlü takımıysa 2003-2005 arasında 3 Lig'de (4 Kademe) oynamış olan Yeniköyspor'dur Ayrıca Sarıyer Belediyespor, Bahçeköyspor, Pınar İY, Pınarspor, İstinye, Reşitpaşa, Kireçburnu, Madenspor, Rumelikavağı, Çayırbaşı, Büyükdere,Çayırbaşı Özkan gibi takımlar amatör futbol liglerinde mücadelelerine devam etmektedirler

İlçedeki önemli spor tesisleri; Çayırbaşı Stadı, Kilyos Stadı, Mersinli Ahmet Kamp Eğitim Merkezi, Orhan Keçeli Stadı, Sarıyer Kapalı Spor Salonu, Yusuf Ziya Öniş Stadı, Enka Spor Kulübü Sadi Gülçelik Spor Sitesi ile Darüşşafaka, Galatasaray ve Efes Pilsen basketbol takımlarının iç saha maçlarını oynadıkları Ayhan Şahenk Spor Salonu'dur İstinye ve Zekeriyaköy'de binicilik tesisleri bulunur

Ekonomi

Sarıyer İlçesi'nde iktisaden faal olan nüfusu oluşturan kesim, daha çok ilçe dışındaki işyerlerinde çalışır İlçede fazla sanayi tesisi yoktur Geçmiş yıllarda kibrit, kablo ve vinç fabrikaları taşınmış, İstinye'deki tersane kaldırılmıştır Hizmet işkolu ilçenin en canlı ekonomik etkinlik alanını oluşturur Özellikle kıyı kesiminde lokanta ve bar gibi işyerleri yılboyunca İstanbulluların ilgisini çeker İstanbul Menkul Kıymetler Borsası İstinye'de bulunmaktadır Ayrıca ABD, Avusturya, Çin Halk Cumhuriyeti, Irak ve Özbekistan'ın İstanbul başkonsoloslukları Sarıyer İlçesi sınırları içindedir

Nüfus [değiştir]

Sarıyer İlçesi

Yıllara Göre Nüfus

1940 32,515

1945 29,984

1950 32,114

1955 40,012

1960 48,990

1965 52,445

1970 67,902

1975 85,262

1980 117,659

1985 147,503

1990 171,872

1997 229,600

2000 242,543

2007 276,407

2007 yılında yapılan nüfus sayımına göre Sarıyer İlçesi'nin nüfusu 276,407'dir[3] Bu sayının yaklaşık yüzde 10'u (28,774) kırsal alanda yaşamaktadır Yıllık nüfus artış hızı İstanbul ortalamasının altındadır

İstanbul Sarıyer İlçesi

Sarıyer: 1990 sayımına göre toplam nüfûsu 171872 olup, 160075’i ilçe merkezinde, 11797’si köylerde yaşamaktadır Merkez bucağa bağlı 9 köyü vardır Kuzeyinde Karadeniz, doğusunda İstanbul Boğazı, güneyinde Beşiktaş, Kağıthâne ve Şişli, batısında Eyüp yer alır

İstanbul Boğazı kıyısında kurulmuştur Orman yönünden zengin bir ilçedir Ekonomisi turizm ve balıkçılığa dayalıdır İstinye’de bir tersâne vardı, 1991’de kaldırıldı Ayrıca ilçe sınırları içinde bir çok küçük sanâyi kuruluşları mevcuttur

Kıyı boyu hâriç ilçenin büyük bölümü gecekondudur Kavak, Yenimahalle, Büyükdere, Tarabya, Yeniköy, İstinye, Emirgan, Reşitpaşa, Hisar, Pınar, Doğanevler başlıca semtleridir Sarıyer belediyesi, 1984’te yapılan düzenleme ile İstanbul Büyük Şehir Belediyesine bağlı bir ilçe belediyesi hâline gelmiştir