Cümlede Anlam

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

1

EŞANLAMLI YA DA YAKIN ANLAMLI CÜMLE

Farklı sözcüklerle kurulan fakat aynı düşünceyi anlatan cümlelerdir

----Sevgi sadakatle taçlaşmadıkça ömrü kızgın çöllerdeki bir damla yaş kadardır

----Sadakatin olmadığı bir sevgi uzun ömürlü olamaz

----Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret edemeyen insan yeni okyanuslar keşfedemez

(Andre Gide)

----Hayatında riskleri göze alamayan insan başarılı olamaz

----Eğer bir insan hangi limana yelken açtığını bilmiyorsa, hiçbir rüzgar işine yaramaz

----Belirli bir hedefi olmayan insan, hangi olanaklara sahip olursa olsun başarılı olamaz

----Yaşamak, karanlık geceye rağmen, buğulanmış pencere camına güneşi çizebilmektir

(Anonim)

----En zor anlarda bile umudunu kaybetmeyen insan gerçekten yaşıyor demektir

----Yaşam içinde siyah da bulunan bir gökkuşağıdır

----Yaşam tüm güzelliklerinin yanında olumsuzlukları da barındırır

2

NEDEN- SONUÇ CÜMLESİ

Yargının gerçekleşme nedeni ve sonucu cümle içinde verilir

----Sınavda heyecanlandığı için bazı soruları yapamadı

----Bakımsızlıktan ev harabeye dönmüştü

----Matbaanın bulunmasıyla okuma yazma oranı arttı

----Aşırı sıcaklar can kaybına yol açtı

----Yoğun kar yağışı nedeniyle yollar trafiğe kapatıldı

----Hediye almadım diye bana darılmış

3

AMAÇ ? SONUÇ CÜMLESİ

Öznenin işi, hareketi gerçekleştirme amacı ve sonucu cümle içinde verilir

----Borçlarından kurtulmak için evini satmış

----Ailesini görmeye Almanya? ya gitmiş

----Başbakan, ticari anlaşmalar yapmak üzere yurtdışına çıkıyor

----Bu ,bizi birbirimize düşürmek maksadıyla söylenmiş bir sözdür

----Şair, şiirinde herkes anlayabilsin diye yalın bir dil kullanmış

----Yazar,eleştirmene şirin görünmek maksadıyla iki yüzlü davranıyor

4

KOŞUL CÜMLESİ

Eylemin ya da hareketin gerçekleşmesi bir şarta (koşula) bağlı olan cümlelerdir

----Sanatçı yapıtında toplumu anlatırsa ölümsüzleşir

----Akşam baban gelsin , alışverişe çıkarız

----Müzik dinleyebilirsin ama sesini fazla açmayacaksın

----Akşama geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin

----Bizim buralara yağmur yağdıkça her yer toprak kokardı

----Her güneş doğduğunda beni hatırla

5

KARŞILAŞTIRMA BİLDİREN CÜMLELER

İki kavram arasında benzerlik ya da farklılıkların ortaya konmasıdır

----Sinema da tiyatro gibi görsel bir sanattır

----Doğu Anadolu?nun kışı Akdeniz Bölgesi?ne göre daha çetin geçer

----Yahya Kemal de Necip Fazıl da şiirlerinde ölüm temasına çok yer vermiştir

----Bu yılki ürün geçen yıla nazaran daha bereketliydi

----Sanatçı,diğer çağdaşlarına göre daha sade bir dil kullanmıştır

----Ressam bu yapıtında ise diğerlerine göre daha canlı

renkleri kullanmıştır

6

ÖZNEL ANLATIMLI CÜMLELER

Söyleyenin kendi kişisel duygu ve düşüncelerini içeren cümlelerdir

----İzmir,tarihi ve doğal güzellikleriyle eşsiz bir şehrimizdir

----Şair söyleyiş güzelliğiyle türkü tadında bir şiir sunuyor bize

----Konferansa katılanların saçma sapan fikirleri beni iyice sıkmıştı

----Yazar,sürükleyici anlatımı ve ilginç betimlemeleriyle

okuyucuyu olayın içinde yaşatıyor

----Çatık kaşları,yaralı yüzüyle insanı ürküten bir havası vardı

7

NESNEL ANLATIMLI CÜMLELER

Doğruluğu ya da yanlışlığı gözlem ve deneylerle kanıtlanabilir nitelikli cümlelerdir

Bu cümlede konuşanın duygu ve düşünceleri yer almaz

----Filmde olaylar küçük bir kasabada geçiyor

----Eser dört bölüm halinde sinemaya uyarlanmış

----Turizm gelirleri geçen yıla oranla yüzde 5?lik bir artış göstermiştir

----Aruz ölçüsüyle yazılan şiirde nazım birimi dörtlüktür

----Dört perdede oluşan bu oyunda yazar,aile bireyleri arasındaki sorunları anlatır

8

DOĞRUDAN ANLATIMLI CÜMLELER

Herhangi bir konuda bir kişinin görüş ve düşünceleri hiçbir değişikliğe uğratılmadan verilir

Bu cümle genellikle tırnak içinde gösterilir

----Çiçero?nun ?Bir yerde yaşam varsa orada umut da vardır

?sözü çok hoşuma gider

----Kadın,arkadaşının kulağına eğilerek: ?Birazdan kalkalım mı??diye fısıldadı

----Bu konuda atalarımız: ?Cesurun bakışı,korkağın kılıcından keskindir

?der

----Deskartes?in: ?Düşünüyorum öyleyse varım

?sözü çok ünlüdür

9

DOLAYLI ANLATIMLI CÜMLELER

Bir kişinin sözünün söylendiği biçimde değil de,bazı değişiklikler yapılarak aktarıldığı cümlelerdir

----Onunla bir daha konuşmayacağını söyledi

----Bernard Shaw,düşünmenin ruhun kendisiyle konuşması olduğunu söylerdi

----Doktor,babama ilaçları mutlaka içmesi gerektiğini tembih etti

----Yazar,sanatçı olunabilmek için çok çalışılması gerektiğini vurguladı

10

USLUP VE İÇERİK(KONU)CÜMLESİ

Yazarın yapıtında neyi anlattığı konuya (içerik)girer

Bu konuyu işlerken kullandığı sözcükler ve cümleler de usluba girer

----Yazar yapıtında 1

Dünya Savaşı yıllarındaki insanların çektiği acıları gözler önüne serer

(Konu)

----Betimlemelerde sıfatlara sıkça yer veren sanatçı cümleleri uzun tutmuştur

(Uslup)

----Romanda,Batı?nın yaşam tarzına özenen bir ailenin yavaş yavaş çöküşü anlatılır

(Konu)

----Şairin,şiirlerinde oldukça az kullanılan sözcüklere ve deyimlere yer vermesi dikkati çeker

(Uslup)

11

AŞAMALI DURUM BİLDİREN CÜMLELER

Bir olayın,durumun olumlu ya da olumsuz yönde giderek değiştiğini anlatan cümlelerdir

----Kadın,her geçen gün biraz daha kötüleşiyor

----Havalar gittikçe soğuyor

----Bu çocuğun günden güne huyu değişiyor

----Ülkemiz her geçen yıl biraz daha büyüyen ekonomisiyle gelecekte gelişmiş ülkeler seviyesine çıkacaktır

12

KİNAYELİ ANLATIMLI CÜMLE

Bir gerçeği ortaya koymak amacıyla sözü imalı olarak tam karşıtı gelecek biçimde kullanmaktır

----Okulunu ne kadar çok sevdiğin yirmi gün devamsızlık yapmandan belli

----Eşinin gözündeki morluktan onu ne kadar çok sevdiğin anlaşılıyor

10-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Cümlede Anlam 1EŞANLAMLI YA DA YAKIN ANLAMLI CÜMLE Farklı sözcüklerle kurulan fakat aynı düşünceyi anlatan cümlelerdir ----Sevgi sadakatle taçlaşmadıkça ömrü kızgın çöllerdeki bir damla yaş kadardır ----Sadakatin olmadığı bir sevgi uzun ömürlü olamaz ----Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret edemeyen insan yeni okyanuslar keşfedemez(Andre Gide) ----Hayatında riskleri göze alamayan insan başarılı olamaz ----Eğer bir insan hangi limana yelken açtığını bilmiyorsa, hiçbir rüzgar işine yaramaz ----Belirli bir hedefi olmayan insan, hangi olanaklara sahip olursa olsun başarılı olamaz ----Yaşamak, karanlık geceye rağmen, buğulanmış pencere camına güneşi çizebilmektir(Anonim) ----En zor anlarda bile umudunu kaybetmeyen insan gerçekten yaşıyor demektir ----Yaşam içinde siyah da bulunan bir gökkuşağıdır ----Yaşam tüm güzelliklerinin yanında olumsuzlukları da barındırır 2NEDEN- SONUÇ CÜMLESİ Yargının gerçekleşme nedeni ve sonucu cümle içinde verilir ----Sınavda heyecanlandığı için bazı soruları yapamadı ----Bakımsızlıktan ev harabeye dönmüştü ----Matbaanın bulunmasıyla okuma yazma oranı arttı ----Aşırı sıcaklar can kaybına yol açtı ----Yoğun kar yağışı nedeniyle yollar trafiğe kapatıldı ----Hediye almadım diye bana darılmış 3AMAÇ ? SONUÇ CÜMLESİ Öznenin işi, hareketi gerçekleştirme amacı ve sonucu cümle içinde verilir ----Borçlarından kurtulmak için evini satmış ----Ailesini görmeye Almanya? ya gitmiş ----Başbakan, ticari anlaşmalar yapmak üzere yurtdışına çıkıyor ----Bu ,bizi birbirimize düşürmek maksadıyla söylenmiş bir sözdür ----Şair, şiirinde herkes anlayabilsin diye yalın bir dil kullanmış ----Yazar,eleştirmene şirin görünmek maksadıyla iki yüzlü davranıyor 4KOŞUL CÜMLESİ Eylemin ya da hareketin gerçekleşmesi bir şarta (koşula) bağlı olan cümlelerdir ----Sanatçı yapıtında toplumu anlatırsa ölümsüzleşir ----Akşam baban gelsin , alışverişe çıkarız ----Müzik dinleyebilirsin ama sesini fazla açmayacaksın ----Akşama geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin ----Bizim buralara yağmur yağdıkça her yer toprak kokardı ----Her güneş doğduğunda beni hatırla 5KARŞILAŞTIRMA BİLDİREN CÜMLELER İki kavram arasında benzerlik ya da farklılıkların ortaya konmasıdır ----Sinema da tiyatro gibi görsel bir sanattır ----Doğu Anadolu?nun kışı Akdeniz Bölgesi?ne göre daha çetin geçer ----Yahya Kemal de Necip Fazıl da şiirlerinde ölüm temasına çok yer vermiştir ----Bu yılki ürün geçen yıla nazaran daha bereketliydi ----Sanatçı,diğer çağdaşlarına göre daha sade bir dil kullanmıştır ----Ressam bu yapıtında ise diğerlerine göre daha canlı renkleri kullanmıştır 6 ÖZNEL ANLATIMLI CÜMLELER Söyleyenin kendi kişisel duygu ve düşüncelerini içeren cümlelerdir ----İzmir,tarihi ve doğal güzellikleriyle eşsiz bir şehrimizdir ----Şair söyleyiş güzelliğiyle türkü tadında bir şiir sunuyor bize ----Konferansa katılanların saçma sapan fikirleri beni iyice sıkmıştı ----Yazar,sürükleyici anlatımı ve ilginç betimlemeleriyle okuyucuyu olayın içinde yaşatıyor ----Çatık kaşları,yaralı yüzüyle insanı ürküten bir havası vardı 7NESNEL ANLATIMLI CÜMLELER Doğruluğu ya da yanlışlığı gözlem ve deneylerle kanıtlanabilir nitelikli cümlelerdirBu cümlede konuşanın duygu ve düşünceleri yer almaz ----Filmde olaylar küçük bir kasabada geçiyor ----Eser dört bölüm halinde sinemaya uyarlanmış ----Turizm gelirleri geçen yıla oranla yüzde 5?lik bir artış göstermiştir ----Aruz ölçüsüyle yazılan şiirde nazım birimi dörtlüktür ----Dört perdede oluşan bu oyunda yazar,aile bireyleri arasındaki sorunları anlatır 8DOĞRUDAN ANLATIMLI CÜMLELER Herhangi bir konuda bir kişinin görüş ve düşünceleri hiçbir değişikliğe uğratılmadan verilirBu cümle genellikle tırnak içinde gösterilir ----Çiçero?nun ?Bir yerde yaşam varsa orada umut da vardır?sözü çok hoşuma gider ----Kadın,arkadaşının kulağına eğilerek: ?Birazdan kalkalım mı??diye fısıldadı ----Bu konuda atalarımız: ?Cesurun bakışı,korkağın kılıcından keskindir?der ----Deskartes?in: ?Düşünüyorum öyleyse varım?sözü çok ünlüdür 9DOLAYLI ANLATIMLI CÜMLELER Bir kişinin sözünün söylendiği biçimde değil de,bazı değişiklikler yapılarak aktarıldığı cümlelerdir ----Onunla bir daha konuşmayacağını söyledi ----Bernard Shaw,düşünmenin ruhun kendisiyle konuşması olduğunu söylerdi ----Doktor,babama ilaçları mutlaka içmesi gerektiğini tembih etti ----Yazar,sanatçı olunabilmek için çok çalışılması gerektiğini vurguladı 10USLUP VE İÇERİK(KONU)CÜMLESİ Yazarın yapıtında neyi anlattığı konuya (içerik)girerBu konuyu işlerken kullandığı sözcükler ve cümleler de usluba girer ----Yazar yapıtında 1Dünya Savaşı yıllarındaki insanların çektiği acıları gözler önüne serer(Konu) ----Betimlemelerde sıfatlara sıkça yer veren sanatçı cümleleri uzun tutmuştur(Uslup) ----Romanda,Batı?nın yaşam tarzına özenen bir ailenin yavaş yavaş çöküşü anlatılır(Konu) ----Şairin,şiirlerinde oldukça az kullanılan sözcüklere ve deyimlere yer vermesi dikkati çeker(Uslup) 11AŞAMALI DURUM BİLDİREN CÜMLELER Bir olayın,durumun olumlu ya da olumsuz yönde giderek değiştiğini anlatan cümlelerdir ----Kadın,her geçen gün biraz daha kötüleşiyor ----Havalar gittikçe soğuyor ----Bu çocuğun günden güne huyu değişiyor ----Ülkemiz her geçen yıl biraz daha büyüyen ekonomisiyle gelecekte gelişmiş ülkeler seviyesine çıkacaktır 12KİNAYELİ ANLATIMLI CÜMLE Bir gerçeği ortaya koymak amacıyla sözü imalı olarak tam karşıtı gelecek biçimde kullanmaktır ----Okulunu ne kadar çok sevdiğin yirmi gün devamsızlık yapmandan belli ----Eşinin gözündeki morluktan onu ne kadar çok sevdiğin anlaşılıyor