Embriyonik Gelişim..

Embriyonik gelişim, eşeyli üreyen canlılarda görülen ve canlının, döllenme ile doğumu ya da yumurta veya kozadan çıkmasına kadar geçen süredeki gelişimi Embriyonik gelişimin safhaları ve yeri canlıdan canlıya farklılık göstermekle birlikte, bu süreç genelde annenin veya annenin ürettiği bir yapı koruyuculuğunda geçer

Hayvanlardaki embriyonik gelişimde 4 aşama görülür:

1 Bölünme
2 Şekillenme
3 Değişim
4 Büyüme

Bölünme

Bu aşamada alışılmışın dışında bir büyüklüğe sahip zigot, kendi genomunun aynısını taşıyan daha kücük hücreler üretmek amacıyla üstüste mitoz hücre bölünmelerini gerçekleştirir Ancak ilk anda zigotun kendi genleri aktif durumda değildir Bölünme, halen annenin daha önceden zigota döllenmemiş yumurta aracılığıyla verdiği proteinler ve haberci RNAlar (mRNA) aracılığıyla yine annenin genomunun kontrolündedir Bölünme dönemi, blastosöl oluşumu ile sona erer

Şekillenme

Bu aşamada, önceden bölünmüş hücreler mekansal değişimlerle kendilerini hücre kümeleri ve tabakaları haline getirir Bu olaya gastrulasyon denir Şekillenme sonrası hayvanlarda 4 düzlem meydana gelir:

* Ön ve arka (anterior-posterior eksen)
* Sırt ve karın (dorsal-ventral eksen)
* Sol ve sağ (rostro - caudal eksen)
* Yakın ve uzak (proximal-distal eksen)

Bu aşamada hücre katmanlarında değişim (differentiation) görülmezken, proteinlerin ve mRNAların hücreler arasında eşitsiz dağılımı sonucunda, ileride hangi hücrenin hangi hücre tipi olacağı belli olur Bu olaya "kader belirlenmesi" (fate determination) denir

Gastrulasyon ,3 eşey zarını oluşturur (germ layer) Bunlar;

* Ektoderm
* Mezoderm
* Endodermdir

Gastrula aşamasında, zigot artık kendi genlerini aktif hale getirir Bu etkinliğe orta-blastosöl geçişi (mid-blastula transition) denir

Değişim

Zamanla embriyodaki hücreler, yetişkin canlıdaki hücre tiplerini oluştururlar Bu olaya değişim (differentiation) denir Bu hücre tiplerinden bazıları; sinir hücreleri, kan hücreleri ve kas hücreleridir Bu hücreler tabakalar halinde dokuları, dokular organları, organlar da sistemleri oluştururlar

Büyüme

Tüm sistemler oluştuktan sonra, hayvanların büyük bir kısmı gelişim safhasına girer Gelişim, yeni hücrelerin ve hücreler arası sıvıların oluşmasıyla gerçekleşir

Hormonların Cinsiyet Gelişimine Tesiri

Hâmilelik döneminin ilk 6 ilâ 8 haftasına kadar genotipik (genetik yapı) olarak ister erkek (XY), ister dişi (XX) olsun, bebeklerin dış görünüşü (fenotipi) dişidir Bu kritik dönemde embriyonun testisleri androjenler (erkeklik hormonları) üreterek yapısal açıdan öncelikle ortaya çıkmış olan dişi genital organ tomurcuğunu erkek dış genital organına dönüştürür Bu hormon yetersiz olduğunda ise, fetüs dişi olarak gelişir

Hâmileliğin 6 ilâ 12 haftalarında embriyo tarafından üretilen testesteron (bir androjen) hormonu sinir hücrelerinin göç etmesini etkileyerek, beynin duygulardan, davranış ve bilişsel işlevlerden sorumlu olan bölümünün yeniden şekillenmesini temin eder Bu durum klâsik anlamdaki eril (masculine) duygulanım, davranış ve düşünceden sorumlu olup, etkisi hayat boyu devam eder Az miktarda östrojen (kadınlık hormonu) hormonunun da erkek beyninin gelişiminde erkek cinsel davranışının gelişiminde rolü vardır

Bu etkiler sonucunda, erkek fetüste beynin sağ yarıküresinin gelişmesi daha yavaş olur ve sol yarıküre hâkim duruma düşer Erkeklerin kadınlara oranla daha analitik ve rasyonel düşünmeleri, kadınların ise daha duygusal olmalarının sebepleri arasında bu durum önemli rol oynamaktadır

Doğumda, testesteron hormonu erkeklerde yüksektir Östradiol (bir östrojen yâni kadınlık hormonu türevi) ise, hem kız hem de erkek çocuklarda, doğumda yükselir 2–4 yaşlarına kadar bu hormonların seviyeleri çocuklarda yüksek seyrederken, 5 yaşından itibâren ergenlik öncesi döneme kadar düşme gözlenir 2–4 yaşları arasında çocukların cinselliğe ilgilerinin artması, 5 yaşından sonra ergenliğe kadar geçen dönemde ise erotik ilginin azalmasında hormonal açıdan bu durum sorumlu tutulmaktadır