Organik Bileşikler

Yapısında C, H, O bulunduran biyomolekül-lerdir Canlılık olayları ile ilgili olduklarından organik maddeler adını alırlar organik maddelerden bazıları enerji verici olarak, bazıları yapı maddesi olarak, bazıları da düzenleyici olarak görev yaparlar Biyolojik olarak önemli olan bazı organik bileşikler şunlardır:
- Karbonhidratlar
- Yağlar
- Proteinler
- Enzimler
- Nükleikasitler
- ATP
- Vitaminler vb

NOT: Fotosentezde ve kemosentezde ATP sentezlenir Bu enerji besinin yapısının oluşumunda kullanılır Başka hayatsal faaliyetlerde kullanılmaz

Dehidrasyon Sentezi: Monomerlerin (Yapıtaşlarını) birleşerek polimer (organik bileşikler) oluşturmalarıdır Her birleşmede su açığa çıkar

Önemi:

1 Monomerlerin sayısını azaltmak, kapladığı alanı küçültmek
2 Monomerlerin hücre dışına kaçışını önlemek
3 Hücrenin acil su ihtiyacını karşılamak
4 Hücrenin ihtiyacı olan maddeleri oluşturmak
5 Hücrenin osmotik basıncını düşürmek

Hidroliz (Sindirim): Polimerlerin su yardımıyla monomerlere parçalanmasıdır

Önemi

1 Hücre zarından geçebilecek, solunumda kullanılacak monomerleri oluşturmak
2 Dehidrasyon sentezi için hammadde oluşturmak
3 Hücredeki fazla suyu kullanmak
4 Hücrenin osmotik basıncını yükseltmek

KARBOHHİDRATLAR

Yapısında C, H, O bulunun maddelerdir Bütün canlı hücrelerde bulunur En seri, en kolay enerji üretiminde kullanılan organik bileşiklerdir Fotosentez sonucu oluşan bu organik bileşikler üç sınıfta toplanır

Monosakkaritler

Karbonhidratların monomer birimlerini teşkil ederler

3 C , 6 C arasında değişir

3 C = Triozlar

4 C = Tetraozlar

5 C = Pentozlar * Riboz, deoksiriboz

6 C = Hegsozlar - Glikoz - Fruktoz - Galaktoz)

Disakkaritler

İki monosakkaritin dehidrasyonu sonucu oluşur Monosakkaritleri birbirine bağlayan bir glikozit bağı vardır

Polisakkaritler: Çok sayıda monosakkaritin dehidrasyon sentezi sonucu birleşmesiyle oluşur Monosakkarit sayısı n ise n - 1 sayıdan su ve glikozit bağı oluşur

Glikojen: Hayvansal depo karbonhidratlarıdır Karaciğer ve kasta depolanır Glikoz molekülünden oluştuğu için vücudun enerji deposudur Büyük moleküller olduğu için hücre zarından geçemezler, suda çözünürler

Nişasta: Bitkisel depo karbonhidratlardır Glikozdan oluşur Ara sıra yan dal yapan düz zincirlerdir Suda çözünmezler

Seliloz: Bitki hücrelerinde hücre çeperinin yapısını oluştururlar Suda çözünmezler Ters bağlanmaların olduğu düz zincirlerdir Endüstriyel amaçlı kullanılır Hayvanlarda ve insanlarda selilozu parçalayan enzimler yoktur

YAĞLAR

Yapısında C, H, O bulunur İlaveten P, N vb elementler bulunabilir

Biyolojik olarak önemli yağlardan bazıları;

Nötr yağlar: Depo yağlarıdır

NOT: Yağ asidi karbonları arasındaki bağlar tek ise yağlar doymuş yağlardır Bu yağlar katı yağlardır
Yağ asidi karbonları arasındaki bağlar çiftli ise yağlar doymamış yağlardır Sıvı yağlardır

Fosfolipitler: Hücre zarının yapısında bulunurlar

Steroitler: Hormonların yapısında bulunurlar

Yağların Önemi

1 İkinci derece enerji kaynağıdır

2 Vücut ısısını korur

3 Organları ve vücudu dış etkenlere karşı korur

4 Göçmen kuşlarda ve kış uykusuna yatan hayvanlarda yedek enerji kaynağıdır

5 İkinci derece yapı maddesi olarak kullanılır

6 Vitaminlerin kullanımı kolaylaştırırlar

PROTEİNLER

Yapılarıda C, H, O bulunur İlaveten N, P, S, Fe Mg vb elementler bulunur Canlının en önemli yapı maddesidir Enerji amaçlı en son kaynaktır

Proteinlerin yapı taşları amino asitlerdir

NOT: Amino asit çeşidini (R) Radikal kısım belirler

Dipeptit Yapısı: İki amino asidin dehidrasyon sentezi sonucu birleşmesiyle oluşur Amino asitleri birbirine bağlayan peptid bağıdır

Polipeptit yapısı: Çok sayıda amino asidin birleşmesiyle oluşur n sayıda amino asit yapıya girerse n-1 sayıda su ve peptit bağ oluşur

ENZİMLER

Biyolojik katalizorlerdir

Katalizor: Reaksiyonları hızlandıran, bozulmadan tekrar tekrar kullanılan, aktivasyon enerjisini düşüren maddelerdir

Aktivasyon enerjisi: Reaksiyonun başlaması için gerekli minumum enerjidir

NOT :Apoenzim, faaliyet göstermeyen, enzimin çeşidini belirleyen kısımdır
Kofaktör ve koenzim faaliyet sağlayan kısımdır

Enzimlerin Özellikleri:

1 Enzimler protein yapılıdır DNA lar tarafından sentezlenir

2 Bütün biyokimyasal reaksiyonlar enzimler vasıtasıyla gerçekleşir

3 Her enzimin etki ettiği madde (Substurat) kendine özgüdür

4 Enzimler aktif bölgelerine uygunluk gösteren maddelere bağlanarak reaksiyon verirler

5 Enzimlerin reaksiyonları çift yönlüdür

6 Yıpranan enzimler parçalanıp tekrar sentezlenir

7 Enzimler hücre dışında da çalışabilir Örn: Saprofitlerin faaliyetleri

8 Enzimler maddelerin (Substurat) yüzeylerinden etki etmeye başladıkları için yüzey arttıkça reaksiyon hızı artar

9 Her enzimin çalıştığı belli bir pH derecesi vardır Bazı enzimler Asidik, bazıları bazik ortamda çalışırlar Bütün enzimler Nötr ortamda çalışabilir
Enzimlerin Adlandırılması
Substuratların sonuna az eki getirilerek isimlendirilir

Örnek: Lipit => lipaz
maltoz => Maltaz

Enzim Hızını Etkileyen Faktörler

1 Substurat miktarı

Substurat miktarı arttıkça reaksiyon hızı artar; ancak ortamdaki enzim miktarı sabit ise belirli bir süre sonra reaksiyon hızı sabit kalır

2 Enzim Miktarı

Substurat miktarı sabit ise belirli bir süre hızlanan enzim hızı daha sonra sabitlenir Substurat miktarı sonsuz ise enzim hızı sürekli artar

3 Sıcaklık
Enzimler protein yapılı oldukları için düşük sıcaklıkta çalışmaz, yüksek sıcaklıkta ise yapısı bozulur

4 pH derecesi
Bazı enzimler asidik ortamda, bazıları bazik ortamda iyi çalışırlar Bütün enzimler nötr ortamda daha iyi çalışır

5 Substurat yüzeyi
Substrat yüzeyi arttıkça enzimin hızı artar

6 Su miktarı
Ortamdaki su miktarı % 15 in altına düştüğünde enzim hızı durur Çok su da enzim hızını yavaşlatır

7 İnhibitörler ve aktivatörler

VİTAMİNLER - MİNERAL MADDELER

Vücutta düzenleyici fonksiyonu görülür Sindirime uğramazlar Sindirim sisteminden direkt kana emilirler Yeşil bitkiler ihtiyaç duydukları vitaminleri kendileri sentezler Hayvanlarda ve insanlarda vitamin sentezi çok azdır Sadece bazı provitaminleri gerçek vitaminlere çevirirler Çoğu vitaminleri dışarıdan hazır almak zorundadırlar
Vitaminler suda ve yağda eriyenler olarak ikiye ayrılır A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünürler Karaciğerde depolanabilirler
B ve C vitaminleri suda çözünür, vücutta uzun süre kalamazlar Depolanmazlar
Vitaminler çok az miktarda bile etkili olurlar Eksikliğinde çeşitli hastalıklar ortaya çıkar

Vitamin Adı Önlediği Aksaklıklar
A vitamini --- Gece körlüğü
D vitamini --- Raşitizm
E vitamini --- Kısırlık ve üreme bozukluğu
K vitamini --- Kanın pıhtılaşmaması
B vitamini --- Beriberi - kansızlık
C vitamini --- Skorbit (Diş etlerindeki kanama)

A vitamini

Balık yağı, yumurta sarısı, süt, peynir, karaciğer, yeşil sebzelerde bulunur Büyüme ve gelişmeyi sağlar
Vücudu enfeksiyonlara karşı korur
Gece körlüğünü önler

D Vitamini

Balık yağı, karaciğer, yumurtada bulunur
Ültraviyole ışınların etkisiyle deride üretilir
Vücuttaki Ca, P dengesini sağlar
Kemiklerin gelişmesini sağlar
Çocuklarda raşitizmi önler

E vitamini

Yeşil sebze, karaciğer, et ve bitkisel yağlarda bulunur
Üreme organlarının gelişmesini sağlar ve kısırlığı önler

B1, B2,B6, B12, B5

Tahılların kabuklarında, et, süt, karaciğer ve yeşil sebzelerde bulunur Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin vücut içinde kullanılmasında katalizör olarak görev yapar
Kansızlığı önler

C vitamini

Yeşil sebze ve meyvelerde bulunur
Bağ dokusunun oluşması için gereklidir
Skorbit hastalığını önler
Vücudu enfeksiyonlara karşı korur

ATP Molekülü

Yapısında C, H, O, N, P elementleri bulunur

NOT: ATP hayatsal faaliyetlerde kullanılan enerji çeşitidir

ATP ‘nin Özellikleri

1 Hücre içinde sentezlenir
2 Enerji ihtiyacında hemen üretilir Hemen yıkılır Depo edilmez (Yüksek enerji fosfat bağlarında enerji depo edilir)
3 ATP’nin sentezlenmesine dehidrason, parçalanmasına hidroliz denir
4 ATP sentezi enerji isteyen, ATP hidrolizi enerji veren reaksiyondur
5 ATP enerji; kimyasal enerjiden (solunum) Güneş enerjisinden (Fotosentez) oluşabilir