Gabon-Tarihi-Ekonomisi

Gabon-Tarihi-Ekonomisi

Afrika'nın batı kıyısında, ekvator üzerindeyer alan bir ülkedir Kuzeyden Ekvator Ginesi ve Kamerun, doğu ve güneyden Kongo Cumhuriyeti, batıdan Atlas Okyanusu ile çevrilidir Ülke, alçak bir kıyı ovasından yaklaşık 900 metreyi bulan bir yükseltiye varır; en yüksek dağı 980 metre yüksekliğindeki Iboundji'dir Başlıca ırmağı olan Ogove' nin havzası Gabon'un büyük bir bölümünü kaplar Gabon'da iklim sıcak ve nemlidir Sıcaklık ortalama 27°C'dir Yağışlar ekimmayıs ayları arasında gerçekleşir Sık yağmur ormanlarında 3000'den fazla bitki türüne rastlanır Bu ormanlarda antilop, maymun, fil ve çeşitli tropikal kuşlar yaşar Irmaklarında ise timsah ve suaygırları vardır

Büyük çoğunluğunu Siyahlar'ın oluşturduğu halk yaşamını tarım ve balıkçılıkla kazanır Nüfusun yarıya yakın bölümü Libreville, PortGentil, Lambarene, Mouila, Franceville gibi büyük yerleşim merkezlerinde yaşar Geri kalan bölümü ise yol ve ırmak kenarlarındaki küçük köylere dağılmıştır Halkın yüzde 95'i Hıristiyan'dır Az sayıda Müslüman vardır Geri kalanı ise çeşitli Afrika dinlerindendir Ülkenin başlıca kentlerinden biri olan Port Gentil bir sanayi merkezidir Başkent Libreville ise büyük otelleri, geniş caddeleri ve eğlence merkezleriyle Afrika'nın en çağdaş kentlerinden biri durumundadır
Gabon ekonomisi kereste ve madenciliğe dayalıdır Petrol, uranyum ve manganez kaynakları çok zengindir Gabon dünyada büyük manganez yataklarına sahip ülkeler içinde dördüncüdür (bakManganez) Sert odunlu bir ağaç türü olan maunun orman ürünleri sanayisi içinde önemli bir yeri vardır

Gabon'a 1472'de gelen Portekizliler köle ticaretini başlattı Daha sonra bu topraklara Fransızlar, Felemenkliler ve İngilizler geldi 19 yüzyılda yasaklanan köle ticareti Gabon' da 1880'e kadar sürdü 20 yüzyılın başında Fransız Ekvator Afrikası'ndaki dört sömürgeden biri olan Gabon, 1958'de Fransız Uluslar Topluluğu'na bağlı özerk bir cumhuriyet oldu 1960'tan beri tam bağımsız bir cumhuriyettir ve Fransa'yla kültürel bağlarını sürdürmektedir

1990 Gabon'da büyük sarsıntıların yaşandığı bir yıl oldu Başkent Libreville'de öğrencilerin başlattığı protesto gösterileri kısa zamanda yaygın ayaklanmaya dönüştü Cumhurbaşkanı Omar Bongo baskılara boyun eğdi ve martta 120 siyasal hareketin katıldığı bir ulusal konferans toplandı Bu konferansın görüşleri doğrultusunda, çok partili demokrasiyi yasallaştıran bir anayasa mayısta kabul edildi Bunun hemen ardından muhalefet önderi Joseph Rendjambe'nin öldürülmesiyle başkentte yeniden ayaklanmalar başladı Şiddet hareketleri ülke ekonomisine zarar verdi, petrol üretimi büyük ölçüde düştü Bazı yabancı şirketler etkinliklerine son verdiler

Toplumsal olayların 1991'deki parlamento seçimlerine gölge düşürmesine karşın, Gabon çok partili demokrasiye geçiş yolunda adımlar atabildi Martta Ulusal Meclis'te 1990 Anayasası'nın korunması kararı alındı Ama, muhalefet demokratik rejime getirilen sınırlamaları protesto etmek ve yeni bir hükümetin kurulmasını sağlamak üzere meclisi boykot etti Yeni bir hükümet kurulduysa da, başta öğretmenler ve öğrenciler olmak üzere çeşitli toplum kesimleri protesto ve gösterilerini sürdürdüler Bununla birlikte, Cumhurbaşkanı Bongo 1992'de durumunu güçlendirdi ve yılın ikinci yarısında ülkede önemli bir siyasal karışıklık görülmedi
Gabon'a ilişkin bilgiler

RESMİ ADI: Gabon Cumhuriyeti

YÖNETİM BİÇİMİ: Tek meclisli, çok partili cumhuriyet

YÜZÖLÇÜMÜ: 267667 km2

NÜFUS (1992): 1253000

BAŞKENT: Libreville

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1988): Libreville (352000), Port Gentil (164000), Franceville (75000)

DOĞAL YAPI: Ülke topraklarının üçte ikisi yoğun tropik yağmur ormanları ile kaplıdır En yüksek dağı Iboundji'nin yüksekliği 980 metredir En uzun ırmağı Ogove'dir
DIŞARIYA SATTIĞI BAŞLICA ÜRÜNLER: Petrol, kereste, manganez

DEVLETİN ADI: Gabon Cumhûriyeti

BAŞŞEHRİ: Libreville

NÜFUSU: 1253000

YÜZÖLÇÜMÜ: 267667 km2

RESMİ DİLİ: Fransızca

DİNİ: İslâmiyet, Hıristiyanlık

PARA BİRİMİ: CFA Frankı







Ekvator Afrikasında, Atlas Okyanusu kıyısında bir devlet Afrika kıtasında, Ekvator çizgisinin çevresinde 2° kuzey enlemi ile 4° güney enlemi arasında toprakları bulunan ve nispeten küçük bir memleket olan Gabon, batıda Atlas Okyanusu, doğu ve güneyde Kongo ile çevrilidir Kuzeyde ise Ekvator Ginesi ile Kamerun vardır



Târihi


On beşinci yüzyıl sonlarına doğru keşfedildiği sanılan Gabon'un bilhassa kıyı kesimi, uzun müddet Portekizli gemicilerin faaliyet gösterdiği birköle ticâreti merkezi oldu Avrupa'da köle ticâretini men eden kânunların kabûlünden sonra, Fransızlar bu ticâreti önlemek maksadıyla 19 yüzyılın ikinci yarısında bölgeye yerleşmeye başladılar Asıl maksat, köle ticâretini önlemenin yanında bölgeyi sömürgeleştirmekti







1849'da hürriyeti iâde olunan köleler, Gabon Irmağı koyundaki Libreville köyüne yerleştirildiler Fransızlar yerli kabîlelerle de anlaşarak, bölgeye hâkim olup, Gabon kolonisini kurdular Gabon, 1888'de Fransız Kongosuna bağlandı 1910'da Çat'tan Kongo'ya kadar bütün Fransız sömürgeleri 'Fransız Ekvator Afrikası' adı altında birleştirilince Gabon da bu birliğe bağlandı



1958'de Fransa Milletler topluluğuna üye olarak muhtar bir cumhûriyet olan Gabon, 17 Ağustos 1960'ta tam istiklâline kavuştu Bu tek partili cumhûriyetin ilk cumhurbaşkanı Fransa'nın da desteklediği Leon M'ba'dır Gabon Demokratik Bloku (GDB)na mensup olan Leon M'ba ülkede ağırlığı gitgide artan otoriter bir idâre kurdu 18 Şubat 1964'te patlak veren bir ihtilâlle, muhâlif grup, Gabon Sosyal ve Demokratik Birliğinin lideri Jean Hilaire Aubane tarafından iktidardan uzaklaştırıldıysa da partisinin müdâhalesi ile tekrar devletin başına geçmeye muvaffak oldu 1967'de yapılan seçimlerde tekrar başkanlığa getirildi ve adayları iktidâr partisi gösterdiğinden milletvekillerinin ekseriyetini Gabon Demokratik Bloku kazandı Aynı yılın Aralık ayında ölünce yerine, yine Fransa'nın desteklediği Omar Bongo seçildi Bongo, 1973, 1980 ve 1987'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini de kazandı



Fizikî Yapı

Ülkenin büyük kısmı düzdür En yüksek noktası İboundji olup 980 metredir Atlas Okyanusuna dökülen büyüklü küçüklü bir çok ırmak, ülkenin batı kıyılarını yararak Okyanusa ulaşır Bunlardan en önemlileri, kuzeyde ülkeye adını veren Gabon Körfezini meydana getiren Gabon Irmağı ve daha güneydeki Bort-Gentil Körfezi ile Okyanusa dökülen Ogoue Irmağıdır Bu körfezdeki Lopez Burnundan îtibâren güneye doğru, akıntıların uzun kumullar hâlinde deltalar yapmasıyla meydana gelen deniz kulakları ve sağlığa zararlı iklimi ile güney kıyıları yaşanması güç bir şekil almıştır

Kuzeyden güneye doğru ırmakların içinde aktığı ovanın genişliği 20 km ile 200 km arasında değişir İç kısma doğru yükseklik artarak dağlık bölgeye (Billur Dağlarına) ulaşır Bu bölgedeki en önemli dağ kütleleri kuzeydeki Cristallo Dağları kütlesi ile, güneydeki Chaillu Sıradağlarıdır Doğu kısmında fazla yüksek olmayan yaylalar yer alır



İklim ve Bitki Örtüsü

Ekvator çizgisinin hemen hemen ortasından geçtiği Gabon'da sıcak ve yağışlı ekvator iklimi hâkimdir Yağışlar eylül-mart döneminde olur Senelik sıcaklık ortalaması 22-35°C arasında değişir Bu bol yağışlar sebebiyle ülke sık ormanlarla kaplıdır Yağışlı muson ve kurak olan alize rüzgârları, senenin her mevsiminde dâimâ hâkimdir Yağışlı mevsimlerin rüzgârlarla alâkası önemlidir



Tabiî Kaynakları


Gabon, sık ormanlarla kaplı olduğundan, kereste ülkenin başlıca zenginlik kaynağıdır Mâden kaynakları açısından çok zengindir Chaillu Dağlarında altın ve elmas, Franceville'de manganez, kuzeyde Çibanga'da demir, Port Gentil yakınlarında petrol ve Munana'da uranyum yatakları mevcuttur



Nüfus ve Sosyal Hayat


Nüfûsu 1253000 olup Başşehri, Gabon Körfezi kıyısında 352000 nüfuslu Libreville şehridir Kongo kıyılarına yakın bölgede yaşayan ve bugün sayıları çok azalan Pigmelerin dışında, nüfûsu daha çok Bantu asıllı kırk kadar kabîle ile, kuzeyde ve Ogoue kıyılarında yerleşen Fonglardan meydana gelir Etnik gruplar arasında sosyal ve kültürel ilişkiler yok denecek kadar zayıftır Nüfûsun büyük çoğunluğu köylerde yaşar Şehirde yaşayanların toplam nüfûsa oranı % 32 gibi düşük bir orandır Halk birbirlerine yakın, küçük köylerde otururlar Çiftçilik, kıyı bölgelerinde ise hayvancılık, halkın başlıca geçim kaynağıdır Balık, muz, pirinç ve et halkın başlıca besin maddesidir Oymacılık, ülkedeki en gelişmiş el sanatıdır 6-16 yaş arası ilköğretim mecbûrî ve parasızdır Ülkedeki okur yazar oranı % 40 gibi düşük bir seviyededir

Uzun müddet Fransız sömürgesi olarak kalan Gabon'un resmî dili Fransızcadır İnsan hak ve hürriyeti maskesi altında Fransızlar yıllarca burasını sömürmüş, kendi kültürlerini yerleştirmişler, buradaki insanlara da köle muâmelesi yapmışlardır Ancak Fangların Fang dilleri ile Bantu lehçeleri de konuşulur Gabon'da yaşayan halkın çoğunluğu Hıristiyanlığın Katolik mezhebine mensuptur Ancak İslâmiyet süratle gelişmekte ve Müslümanların memleket nüfûsu içerisindeki nisbeti yüzde elliye yaklaşmaktadır Bunun yanında animist azınlıklar da mevcuttur Para birimi AFT frangıdır Başkent Libreville dışında önemli şehri, Lopez Burnundaki 164000 nüfuslu Port Gentil'dir


Siyâsî Hayat


Gabon'da tek partili cumhuriyet rejimi hâkimdir 1961 anayasası ile vatandaşlar arasında âile, ırk, dil, din farkı gözetilemeyeceği kabul edildi Millet meclisi tek dereceli seçimle beş yıl için, cumhurbaşkanı ise yine tek dereceli seçimle yedi yıl için seçilir Cumhurbaşkanı tarafından tâyin edilen Bakanlar Kurulu yürütme gücüne sâhiptir Bu bakımdan yönetim sistemi, başkanlık sisteminin aynıdır Cumhurbaşkanı Omar Bongo, ayrı parti kurulmasına izin vermemekle berâber, adına 'Sınırlı Demokrasi' dediği, ayrı listelerden milletvekili adaylarının seçilmesine izin vermiştir Bu şartlarda Gabon'da parlamentonun selâhiyetleri oldukça sınırlandırılmıştır



Ekonomi


Gabon, son yıllarda iktisâdî yönden son derece güçlenmiştir Afrika'da Libya'dan sonra kişi başına düşen millî geliri en yüksek ülke hâline gelmiştir Bu gelişmenin asıl sebebi, Lopez Burnu yakınlarında denizde bulunan petrolle, muhtelif bölgelerde bulunan mâdenlerin çıkarılıp satılması netîcesinde elde edilen dövizin iktisâdî kalkınma için harcanmasıdır



Gabon, tarım bakımından oldukça geridir Ovalık bölgelerde, toprağın ırmaklarla yayılması ve bataklıklar yüzünden zirâata elverişli toprak çok azdır Yerliler arasında çok az miktarda tarım ürünleri (mısır, tatlı patates, muz, palmiye yağı ve kauçuk) üretilmektedir







Buna karşılık, maden ve orman işletmeciliği çok gelişmiştir Orman kaynaklarından elde edilen abanoz ağacının yanında, bilhassa kontrplâk üretiminde kullanılan ve 'okume' denilen kereste çok kıymetlidir Her yıl 1000 tonun üzerinde uranyum filizi elde edilmektedir Mâdenler ve petrolleri yabancı şirketler işletmekte, Gabon hükûmeti ise manganez mâdenleri işletmesine % 10, petrol işletmesine % 25 nisbetinde ortak olmaktadır Diğer mâdenleri çıkaran ve filizi zenginleştiren tesislere de % 25 nisbetinde ortaktır Ancak fiyat tesbiti ve alıcıları serbestçe tâyin edebilme yetkisi vardır Yıllık petrol üretimi 10 milyon tonun üzerindedir



Sanâyi üretimi, hammadde çıkarılmasına göre çok geridir İki büyük hidroelektrik santralı, kereste fabrikaları, uranyum ve manganez filizlerini zengileştirme tesisleri, küçük bir rafineri, küçük çapta makina sanâyii ile dayanıksız tüketim malı îmâl eden birkaç küçük fabrika dışında sanâyi yoktur Birçok tüketim ve yatırım malını dışarıdan ithal etmek durumundadır Bunun en önemli iki sebebi, altyapının (bilhassa yolların) tamamlanamaması ile, işgücünün (nüfûsun) azlığıdır Son yıllarda yabancı bir şirket tarafından yapılacak ve ülkeyi bir uçtan diğer tarafa kat edecek (Transgabon) demiryolunun yapım faaliyeti devâm etmektedir
Dış ticâretin çoğu Fransa ile yapılmaktadır İhrâcâtı ithâlatından çok fazladır