Sasani Imparatorluğu

sasani imparatorluğu

Sasani İmparatorluğu (Sasani Devleti veya Sasaniler) (ساسانیان), dördüncü İran Hanedanlığı ve ikinci Pers İmparatorluğu’nun adıdır (224 – 651) Sasani İmparatorluğu, son Arşaklı hanedanı (Partlar) kralı IV Artabanus’u yenmesinin ardından I Ardeşir tarafından kurulmuş, son Sasani hükümdarı Şehinşah (Krallar kralı) III Yezdigirt’in (632-651), erken Halifelik’le yani ilk İslam Devleti ile girdiği 14 senelik mücadeleyi kaybetmesiyle sona ermiştir


İmparatorluğun sınırları bugünkü İran, Irak, Ermenistan, Afganistan, Türkiye’nin doğu bölgesi, Suriye’nin bir kısmı, Pakistan, Kafkaslar, Orta Asya ve Arabistan’ın tamamını kapsıyordu II Hüsrev’in hükümdarlığı (590-628) sırasında Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan da kısa süreli olarak imparatorluğa dahil oldu Sasaniler, imparatorluklarını ‘İranşehr’ ايرانشهر (Iranshæhr) ‘İranlıların (Aryanların) memleketi’ diye adlandırırlardı

Sasani dönemi, Geç İlkçağ’ı kapsayarak İran Tarihi’nin en önemli ve etkili dönemlerinden biri olarak kabul edilir Bir çok yönüyle Sasani dönemi, Pers medeniyetinin en önemli başarılarına tanıklık etmiş ve İran’ın müslümanlar tarafından fethedilmesi ve İslamlaşmasından önceki son büyük İran İmparatorluğu olmuştur İran, Roma medeniyetini Sasani döneminde farkedilir şekilde etkilemiştir Kültürel etkisi imparatorluk sınırlarının çok ötesine, Batı Avrupa’ya, Afrika’ya, Çin’e ve Hindistan’a kadar ulaşmıştır Ayrıca bu kültürel etki Avrupa ve Asya ortaçağ sanatının oluşmasında göze çarpan bir rol oynamıştır

Bu etki erken dönem İslam dünyasına kadar taşındı Hanedanın kendine has ve aristokratik kültürü, İran’ın fethini bir Pers Rönesansına dönüştürdü Daha sonra İslami olarak adlandırılan kültürün, mimarinin, yazımın ve diğer becerilerin çoğu Sasani İranlılarından daha geniş Müslüman dünyasına aktarılmıştır

Sasaniler-Sasani Hanedanı






Sasaniler (224-651), İran'da hüküm sürmüş bir hanedandır Egemenlik alanları zamanla kuzeyde Kafkasya, batıda Mezopotamya, doğuda İndus Irmağı'na kadar genişleyen Sasaniler 7 yüzyılda Müslüman Arap ordularının akınları sonucunda yıkılmışlardır
Sasani adı, hanedanın kurucusu i Ar deşir'in (224-241) dedesi Sasan'dan gelir i Ardeşir Partlar'ın (Arsaldılar) egemenliğine son vererek başa geçtikten sonra konumunu güçlendirmek için batı sınırındaki Romalılar' la uzun süren bir mücadeleye girişti Oğlu I Şahpur (241-272) Romalılar'a karşı önemli basanlar elde ettiyse de, Sasani-Roma çatışması 4 yüzyıl sonlarına kadar sürdü Ancak IV Behram döneminde (388-399) varılan bir anlaşmayla batı sının güvence altına alındı




5 yüzyılda doğudaki Akhunlar'ın gittikçe artan baskısıyla bunalımlı bir dönem geçiren Sasaniler, Afganistan ve Hindistan'daki topraklarını yitirdiler (bak Akhunlar) Ama I Hüsrev döneminde (530-579) yeniden güçlenerek egemenliklerini Yemen'e ve Mısır'a kadar genişlettiler I Hüsrev, Göktürk Hakanı İstemi Han'la işbirliği yaparak 562'de Akhunlar'ı ortadan kaldırdı ve Akhunlar'ın toprakları Göktürkler'le Sasaniler arasında paylaşıldı (bak GÖKTÜRKLER)




II Hüsrev (590-628) genişleme siyasetini batıya doğru sürdürmek istediyse de, Bizans İmparatoru Herakleios (610-641) karşısında birbiri ardına yenilgiye uğradı Gene bu dönemde Arabistan Yarımadası'nda yeni bir güç olarak beliren Müslüman Araplar Sasani egemenliğini tehdit etmeye başladılar Halife Hz Ömer'in gönderdiği bir Arap ordusu 642'deki Nihavend Savaşı'nda Sasani ordusunu bozguna uğrattı Bundan sonraki 10 yıl içinde Arap orduları İran içlerine kadar yayıldılar ve son Sasani Hükümdarı Yezdigerd 651'de Merv'de öldürülünce Sasani hanedanı son buldu Sasaniler döneminde edebiyat ve güzel sanatlar alanında önemli atılımlar olmuştur