Doğa Olayları Maddeleri Nasıl Etkiler? - Doğa Olaylarının Maddelere Etkisi

Doğa Olayları Maddeleri Nasıl Etkiler? - Doğa Olaylarının Maddelere Etkisi
Doğa Olayları Maddeleri Nasıl Etkiler? - Doğa Olaylarının Maddelere Etkisi

Doğa Olaylarının Maddelere Etkisi

Yer yüzünün şekli milyonlarca yıldan beri çeşitli doğa olayları nedeniyle sürekli
değişmektedir Dış etkiler dediğimiz yağmurlar , rüzgarlar, akar sular ve buzlanma gibi doğa olayları yer kabuğunu parçalamış, aşındırmış, değişmesine neden olmuştur

AKAR SULARIN ETKİSİ
Yer yüzünün değişmesine etki eden kuvvetlerin en önemlisi akar sulardır Akar sular yağmur yada eriyen kar sularının yerine eğimine uygun olarak akmasıyla oluşurlar Akar sular yer çekimine uygun olarak akarken geçtikleri yerlerdeki kayaları aşındırır ve parçalar Kayalarda koparılan bu parçalar ve kumlar denizlere doğru sürüklenirken çarptıkları kayaçları aşındırırlar Sel suları yamaçlardan hızla akarken verimli toprakları aşındırır, sürükler
Toprağın verimli bölümünü yok eder Bu olaya erozyon denir Akar sular bazı bölgelerde yumuşak kayalar aşındırarak peri bacaları denilen oluşuma neden olurlar Yurdumuzdaki Kapadokya bölgesinde bu tür oluşmalar vardır

RÜZGARIN ETKİSİ

Rüzgarda yeryüzünün değişmesine neden olan etkenlerdir Şiddetli rüzgarların savurduğu kum, toprak gibi maddelerin doğal yapı üzerinde aşındırma etkisi vardır Yeryüzündeki birçok değişim bu şekilde oluşmuştur Ayrıca rüzgar torağın verimli bölümünü aşındırarak erezyona neden olur
Rüzgar yerkabuğundaki değişmelere neden olduğu gibi tarihi yapıların da aşınmasında önemli bir rol oynar Yeryüzündeki birçok yapı bu nedenle yok olmuştur

BUZLANMA ETKİSİ

Kayaçlar doğal etkiler sonucu çatlarlar Soğuk mevsimlerde bu çatlakların arasına giren yağmur suları donar Donan sular gençleştikleri için kayaların parçalanmasına neden olurlar Bu durum süreklilik gösterdiği için kayaçlar zaman içinde parçalanıp, ufalanırlar Buzlanmanın etkisi soğuk iklime sahip yerlerde daha çok görülür
Ayrıca kayaçların arasına giren ve orada büyüyüp gelişen bitki kökleri de parçalanmalarına neden olurlar

SICAKLIK DEĞİŞİMLERİ
Gece ve gündüz arasındaki farklı maddeler üzerinde etkili olur Gündüz ısınarak gelişen, gece soğuyarak büzülen kayalar zaman içinde parçalanır, ufalanırlar

BİLELİM
Yeryüzünü değiştiren dış etmenlerden başka depremler, volkanik gibi iç etmenlerde vardır

Maddelere ısı verdiğimiz zaman sıcaklığı artar Buna karşılık ısı kaybeden maddelerin sıcaklığı düşer, soğur
Isı ve sıcaklık farklı kavramlardır Isı bir enerji türüdür Sıcaklık termometreyle ölçülen bir değerdir Isı ise kalorimetre kabıyla ölçülür Isı, maddeleri çeşitli yönlerden etkiler Isınan maddeler genleşir Soğuyan maddeler büzülür Yani ısı maddelerin hacmini değiştirir

SICAKLIĞIN ÖLÇÜLMESİ

Bir maddenin sıcaklığını elimizle dokunarak anlayabiliriz ama ölçemeyiz Bir maddenin sıcak, soğuk yada ılık oluşu duruma ve kişiye göre değişebilir Bunu şöyle anlayabiliriz Birinde soğuk, birinde sıcak, birinde ılık su olan üç kap alalım elimizin birini sıcak diğerini soğuk su olan kapta tutalım Sonra her iki elimizi de ılık suya daldıralım Ilık su sıcak sudan elimize soğuk, soğuk sudan çıkan elimize sıcak gelecektir
Sıcaklık termometre ile ölçülür Termometreler, ısınan maddelerin genleşmesi soğuyan maddelerin büzüşmesi ilkesine göre çalışırlar Alkollü, civalı, dijital ve metal termometreler vardır Sıvı termometrelerin içinde bulunan sıvı, sıcaklık yükseldikçe sıcaklık genleşir ve ince boruda yükselir Soğuduğu zaman ise bunun tam tersi gerçekleşir ve sıvı ince borudan aşağı doğru iner Termometrenin üzerinde bulunan çizgilerden ve sayılardan yaralanarak sıcaklıkları anlayabiliriz
Termometreler çeşitli şekillerde derecelendirilirler Yurdumuzda ve birçok ülkelerde celsius ( selsiyus ) derecesi kullanılır Celsius derecesi ‘C sembolü ile gösterilir
Termometrede görülen 25’C “ yirmi beş derece selsiyus “ olarak ifade edilir
Sıvılı termometrelerin oda termometresi hasta termometresi, laboratuar termometresi gibi çeşitleri vardır Bu termometre sıvı olarak alkol yada civa kullanılır
Metal termometreler sıvı termometrelerin kullanılamadığı yüksek sıcaklıktaki yerlerde kullanılır

BİLELİM
Termometrelerin suyun donma ve kaynama noktalarına göre derecelendirilirler Üç çeşit derecelendirme vardır
Celcius : celcius derecelendirilmesinde suyun kaynama noktası 100’C, donma noktası 0’C dir
Fhrenheit ( Fahrenhayt ) : bu derecelendirmede suyun kaynama sıcaklığı 212 Fanrenheit, donma noktası 32 Fanrenheit kabul edilir
Reaumur ( Reomür ) : Reomür derecelendirilmesinde suyun donma noktası 0’Reomür, kaynama noktası ise 80’Reomür olarak kabul edilir