Tanzimat Fermanı'nda Sanayileşme Hamlesi Nasıl Olmuştur

Tanzimat Fermanı'nda Sanayileşme hamlesi Nasıl Olmuştur
Tanzimat Fermanı'nda Sanayileşme hamlesi Nasıl Olmuştur

• Devlet eliyle atölye ve tesis kurulmasını amaçlayan sanayileşme başladıÖnce Yedikule-Küçükçekmece arasında 130 metre uzunluğunda bir tür sanayi parkı kuruldu
• Zeytinburnu'nda demir işleme ve makine imalathanesi, kumaş ve pamuklu çorap üretim tesisi, buradaki fabrikalar için teknik eleman yetiştirecek bir okul açıldı
• Bakırköy'de baruthanenin yanına bir iplik bükme, dokuma ve pamuklu basma fabrikası, Hereke'de bir pamuklu dokuma fabrikası kuruldu
• Yol yapımına önem verilmiştir
• Devlet memurlarının yerli kumaş kullanması zorunluluğu getirildi
• Ancak İngiltere ile yapılan 1838 Balta Limanı Ticaret Anlaşması, bu dönemde Osmanlı'nın zararına gelişmiş,dışa bağımlılığı artırmıştır

Bu gelişmelere rağmen sanayi makinelerinin Avrupa'dan ithal ediliyor olması ve nitelikli eleman eksikliği yüzünden yeterli bir sanayi pazarı oluşturulamadı

Tanzimat Fermanı'na Tepkiler



Mehmet Ali Paşa
Tanzimat Müslüman toplum tarafından olumsuz tepki gördü; "frenkleşme" ve "gâvurlaşma" olarak nitelendirildi, Tanzimatçıların hedeflediği merkeziyetçi yapı ise başıbozuk bölgelerin valilerini rahatsız ettiHalep, Bosna, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da kimi aileler çocuklarının mecburi askerlik uygulamasıyla askere alınmasına karşı çıktı
Tanzimat'ın müslüman-gayrimüslim eşitliği ile birlikte Hristiyan mezhepler arasında da eşitlik getirmesi, diğer mezheplere göre daha güçlü ve ayrıcalıklı olan Ortodoks tebaayı rahatsız etti
Dış dünyada ise İngiltere ve Fransa Tanzimat'ı olumlu karşılarken, Rusya bunun Osmanlı üzerindeki Batılı etkiyi arttıracağını düşünüp fermanı olumsuz karşıladı, Avusturya'da iktidardaki mutlakiyet yanlısı Prens Metternich fermanı olumsuz karşılarken Kavalalı Mehmet Ali Paşa fermanın amacını sezdi ve bunu kendisine karşı yapılan bir "şah hamlesi" olarak nitelendirdi
Abdülaziz döneminde güçlenen Yeni Osmanlılar ise Tanzimat'ın bazı uygulamalarına karşı çıktılar ve bir çoğu sürgüne gönderildi veya yurtdışına kaçtı

TANZİMAT FERMANI
(3 KASIM 1839)
II Mahmut'un 1839'da vefatı üzerine yerine oğlu Abdülmecit geçti Bu sırada Osmanlı Devleti'nin du*rumu hiç iç açıcı değildi Osmanlı ordusu Nizip'te Mehmet Ali Paşa'ya yenilmiş, donanma Mısır'a götü*rülmüştü Mısır sorunu bir Avrupa sorunu haline gelmişti Bu durumda devlet ya Mehmet Ali Paşa'nın eline geçecek, ya da Rusya Hünkâr İskelesi Antlaşması'na göre Osmanlı Devleti'ni himaye altına alacaktı
Abdülmecit, Mustafa Reşit Paşa'yı II Mahmut za*manında kararlaştırılan Tanzimat Fermanı'nı hazırlamakla görevlendirdi Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane bahçesinde okundu Bu yüzden "Tanzimat-ı Hayriye Fermanı'na, "Gülhane Hatt-ı Hümayunu" da denilmiştir
Tanzimat Fermanı'nın başlıca esasları şunlardı:
1 Müslüman ve Hıristiyan bütün halkın ırz, namus, can ve malı devlet garantisi altında bulunacak
2 Vergiler herkesin gelirine göre, düzenli bir şekilde alınacak
3 Askerlik işleri düzene konulacak
4 Mahkemeler açık olacak Hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacak
5 Herkes malına sahip olup, miras bırakılabilecektir
6 Her türlü rüşvet ve iltimas kalkacaktı
7 Herkes kanun önünde eşit olacak
Yorum:
- Padişah; bu fermanı ilân ederek bizzat kendisi kendi yetkilerini sınırlandırmıştır
- Fermanın getirdiği en büyük yenilik, her gücün üstünde kanun kuvvetinin bulunduğu düşüncesinin ortaya çıkmasıdır
- Tanzimat Fermanı; Osmanlı Devleti'nde anayasacılığın başlangıcıdır
- Vatandaşın mülkiyet hakkı, devlet garantisi altına alınmıştır
- Tanzimat Fermanı'nı ilânı ile Osmanlı ülkesinde Avrupai tarz hukuk kuralları geçerli olmaya başlamıştır
- Askerlik vatan hizmetine dönüşmüştür
- Batılılaşma, hareketleri bundan sonra daha da yoğunlaştı
- Tanzimat döneminde Batıyı daha iyi anlayan aydınlar yetişti
Sonuçlar:
Tanzimat Fermanı'nın halk tarafından anlaşılması için Anadolu ve Rumeli'ye memurlar gönderildi
Hukuk alanında ıslahatlar ile yeni ticaret, ceza kanunları ve mahkemeler meydana getirildi Fakat bu haklardan Türkler ve Müslüman'lardan daha çok Av*rupalılar ve gayrimüslimler yararlandılar
Kılık, kıyafet, yaşayış ve sosyal alanda "Batılılaşma" denilen yenilikler yapıldı
Tanzimat Fermanı, anayasanın Osmanlı ülkesin*de başlangıcı oldu Osmanlı Devleti bu fermanı ilân ederken Avrupalı devletlerin desteğini sağlamayı amaçlamıştı Tanzimat'ın hemen sonrasında Mısır meselesi, onların yardımı ile halledildi Rusya ve Hünkâr İskelesi meselesi ve boğazların durumu çözümlendi
Ordu ve eğitim alanında batı örneklerine göre ça*lışmalar yapıldı
- Tanzimat Fermanı, halk iradesiyle değil, padişahın tek taraflı iradesiyle ortaya çıkmıştı Bu nedenle halk tarafından tam olarak anlaşılamadı Ancak bu dönemde ilk Osmanlı aydın kadrosu yetişti