Prof. Dr. Sinsi
|
Kolesterol Belirtileri Nedir? Kollestrol Nasıl Tedavi Edilir?
Öncelikle doktora başvurmalısınız Sadece bilgilenmke için okuyunuz
Kolesterol nedir?
Kolesterol yaşam için gerekli olan mum kıvamında yağımsı bir maddedir Kolesterol beyin, sinirler, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm vücutta yaygın olarak bulunur Vücut kolesterolü kullanarak hormon (kortizon, seks hormonu   ), D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir Bu işlemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunması yeterlidir Eğer kanda fazla miktarda kolesterol varsa bu kan damarlarında birikir ve kan damarlarının sertleşmesine, daralmasına (arteriyoskleroz) yol açar Arteriyosklerozda damar duvarında biriken tek madde kolesterol değildir; akyuvarlar, kan pıhtısı, kalsiyum  gibi maddeler de birikir Toplumda arteriyoskleroz için damar sertliği, damar kireçlenmesi gibi ifadeler de kullanılmaktadır
Damarlar tüm vücutta yaygın olarak bulunur ve kalp, beyin, böbrek  gibi organlara kan taşıyarak bu organların görev yapmasını sağlar Kolesterol hangi organın damarında birikirse o organa ait hastalıklar ortaya çıkar Örneğin kalbi besleyen atardamarlarda (koroner arterler) kolesterol birikimi olursa göğüs ağrısı, kalp krizi gibi sorunlar oluşur Böbrek damarlarında kolesterol birikimi yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine yol açabilir
İyi kolesterol-kötü kolesterol
Kolesterol, yağımsı bir maddedir Normal koşullarda, yağ suyun içinde çözünmez Kolesterol de su özelliklerini taşıyan kanda normal koşullarda çözünmez Kolesterol, kanda çözünmesi ve taşınması için karaciğerde bir protein ile birleştirilir (paket edilir) Bu kolesterol ile protein birleşimine lipoprotein adı verilir Değişik tipte lipoproteinler vardır:
1 LDL (low density lipoprotein, düşük yoğunluklu lipoprotein): Kötü huylu kolesteroldür
2 HDL (high density lipoprotein, yüksek yoğunluklu lipoprotein): İyi huylu kolesteroldür
HDL ve LDL kolesterolden başka lipoproteinler de vardır Sadece isimlerini yazıyorum: VLDL, IDL ve şilomikronlar
Yağ metabolizması bozukluğu olan hastaların yaptırdığı diğer bir kan incelemesi de trigliserid ölçümüdür Trigliserid de kolesterol gibi kanda çözünen bir yağdır Kan trigliserid düzeyi ile arteriyoskleroz arasındaki ilişki kolesterol kadar belirgin değildir
Yüksek kolesterol nedir?
Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olması hasta için risk taşır HDL-kolesterolün düşük olması da bir risktir Bu riske sahip hastalarda kalp krizi, felç, damar tıkanması, böbrek yetmezliği gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha fazladır
20 yaşın üzerinde
Kan kolesterol düzeyi
200 mg/dl'nin altı istenilen düzeydir
200-239 mg/dl arası sınırda yüksek’tir
240 mg/dl'nin üstü ise yüksektir
Kan LDL-kolesterol düzeyi
130 mg/dl'nin altı istenilen düzeydir
130-159 mg/dl arası sınırda yüksek’tir
160 mg/dl'nin üstü ise yüksektir
Kan HDL-kolesterol düzeyi
35 mg/dl'nin altı düşüktür
Kanda
Kolesterol >200 mg/dl veya
LDL-kolesterol >130 mg/dl veya
HDL-kolesterol <35 mg/dl İSE
RİSK FAZLADIR
HDL-kolesterol yükseldikçe risk azalır Ortalama HDL-kolesterol düzeyi kadında 55 mg/dl ve erkekte 45 mg/dl’dir yani kadınlar bu yönden daha şanslıdır
Kan trigliserid ölçümüne göre sınıflandırma
< 200 mg/dl Normal
200-400 mg/dl Sınırda yüksek
400-1000 mg/dl Yüksek
> 1000 mg/dl Çok yüksek
Kanda kolesterolün yüksek olması bir yağ metabolizması bozukluğudur Yağ metabolizması bozukluğundan şüphe edilen bir hastada yapılması gereken kan alınarak öncelikle kolesterol, LDL-kolesterol, HDL kolesterol ve trigliserid düzeyi ölçülmesidir Tedaviye karar vermeden önce bu değerler en az 2 kere ölçülmelidir
Tedavi düzenlenirken öncelikle LDL-kolesterol düzeyleri temel alınmalıdır
Kolesterol niye yükselir?
Kanda kolesterol düzeyini etkileyen çok sayıda faktör vardır Bu faktörlerin bazıları önlenebilir niteliktedir Bunlardan bazıları:
1 Kalıtımsal faktörler
2 Yediğiniz gıdalar
3 Şişmanlık
4 Stres gibi faktörler kolesterolü ve kötü huylu kolesterolü yükseltir
Düzenli egzersiz iyi huylu kolesterolü yükseltir ve kötü huylu kolesterolü azaltır
60-65 yaşa kadar yaşla birlikte kolesterol düzeyi artar Kadınlarda menopozdan sonra kolesterol düzeyi artar
Kolesterol yükselmesine yol açan hastalıklar
Bazı hastalıklarda kolesterol düzeyi yükselir Bu hastalıkları ikiye ayırarak incelemek mümkündür:
1 Kalıtsal yağ metabolizması hastalıkları
2 Diğer hastalıklar
A Hipotiroidi: Tiroid bezinin yetersiz çalışması
B Karaciğer hastalıkları
C Nefrit: Böbreğin mikrobik olmayan iltihabi hastalıkları
D Şeker hastalığı
E Şişmanlık
F Bazı ilaçlar
Kolesterolün önemi nedir?
Kalp ve damar hastalıkları Türkiye'de ve diğer ülkelerde ölüm ve kalıcı sakatlıklara yol açan yaygın sorunlardır Türkiye’de 6 milyon kişide kan kolesterol düzeyi sınırda yüksek (200-239 mg/dl) ve 2 milyon kişide yüksektir (240 mg/dl) Gelişmiş ülkelerde ölüm nedenleri arasında kalp ve damar hastalıkları ilk sıradadır ve yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, şişmanlık gibi sorunların düzeltilmesi ile bu ölümler önlenebilir veya geciktirilebilir Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü kalp ve damar hastalıklarını 1 numaralı insanlık düşmanı ilan etmiştir
Kalp ve damar hastalıklarını kolaylaştıran faktörlere kardiyovasküler risk faktörleri adı verilir Kanda kolesterol ve LDL-kolesterolün yüksek olması hasta için risktir ve kolesterol yüksekliği bir kardiyovasküler risk faktörüdür HDL-kolesterolün düşük olması da bir risktir Bu riske sahip hastalarda kalp krizi, felç, damar tıkanması, böbrek yetmezliği gibi hastalıkların ortaya çıkma olasılığı daha fazladır
Kardiyovasküler Risk Faktörleri
Kolesterolü yüksek hastalarda, kardiyovasküler risk faktörlerinin değerlendirilmesi ve mümkünse değiştirilmesi, tedavinin temel noktalarından birisidir Kolesterolü yüksek hastalarda, kolesterol yüksekliği dışındaki kardiyovasküler risk faktörlerine de sık rastlanır ve bu kardiyovasküler risk faktörlerinin düzeltilmesi ile kardiyovasküler kalıcı hasar ve ölüm riski kesin olarak azaltılır Aşağıda kardiyovasküler risk faktörleri özetlenmiştir:
Hipertansiyon
Lipid (yağ) metabolizması bozukluğu, Kolesterol yüksekliği
Sigara
Diyabetes mellitus (şeker hastalığı)
Şişmanlık
Fiziksel aktivite azlığı ve sedanter yaşam
Yüksek hematokrit
Artmış trombojenik faktörler
İleri yaş
Erkek cinsiyet
Aile öyküsü
Tip A kişilik yapısı
Östrojen eksikliği
Alkol yoksunluğu
Fibrinojen yüksekliği
Ürik asit yüksekliği
Lipoprotein (a)
Belirgin beyin, kalp, böbrek veya damar hastalığı
Hipertansiyon, her yaş, cins, ırk için önemli bir kardiyovasküler risk faktörüdür ve hem büyük hem küçük tansiyonun yükseldikçe kardiyovasküler risk artmaktadır Hipertansiyon tedavisi ile kardiyovasküler risk azalmaktadır
Lipid (yağ) metabolizması bozuklukları, majör ve düzeltilebilir kardiyovasküler risk faktörlerinden birisidir Yapılan tüm büyük çalışmalarda serum kolesterol düzeyi ile kardiyovasküler risk arasındaki ilişki gösterilmiştir HDL-kolesterolün düşüklüğü de bir kardiyovasküler risk faktörüdür Diyetin kolesterol içeriği ile kardiyovasküler risk arasında da doğrudan ilişki vardır
Şişmanlık ile koroner arter hastalığı arasındaki ilişki birçok çalışmada gösterilmiştir Ancak şişman hastalarda, hipertansiyon, fiziksel aktivite azlığı, diyabetes mellitus (şeker hastalığı) ve lipid metabolizması gibi diğer kardiyovasküler risk faktörlerine da daha sık rastlanır ve bu kardiyovasküler risk faktörler, şişmanlığın bağımsız etkisini maskeleyebilir
Günümüzde şişmanlık tanım ve sınıflandırmasında beden kitle indeksi kullanılmaktadır
Beden kitle indeksi=Beden ağırlığı(kg)/Boy(m)2 formülü ile hesaplanır
Örneğin vücut ağırlığı 85 kg, boyu 1 74 m olan bir insanda;
Beden kitle indeksi=85/1 74x1 74=28’dir
Beden kitle indeksine göre kilo durumu aşağıda özetlenmiştir
<18 5 Zayıf
18 5-24 9 Normal (sağlıklı)
25-29 9 Fazla kilolu (gürbüz)
30-39 9 Şişman
>40 Tehlikeli şişman
Yukarıdaki örnekteki kişi gürbüzdür
Beden kitle indeksinizi hesaplayınız
Yetersiz egzersiz kardiyovasküler riski arttırır Öte yandan sedanter yaşam, kan şekeri, kolesterol ve kan basıncı kontrolunu zorlaştırır Düzenli egzersiz yapanlarda, koroner arter hastalığı riski de azalır
Diyabetes mellitus (şeker hastalığı) iyi bilinen bir kardiyovasküler risk faktörüdür Ayrıca diyabetik hastalarda lipid (yağ) metabolizmasi bozuklukları, hipertansiyon, şişmanlık gibi diğer kardiyovasküler risk faktörleri de sıktır
Sigara, koroner arter hastalığı sıklığını arttırdığı gibi diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin etkisini de arttırır Sigara içimi, Türkiye'deki en önemli sağlık problemlerinden birisidir ve ne yazık ki kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır Sigaranın bırakılması ile koroner arter hastalığı riski azalır ve bu azalma 12 ay sonra en belirgin hale gelir
Tip A kişiliğine sahip kişiler, mükemmeliyetçi, obsesif, hırslı ve gergin bir özellik sergilerler
Yüksek kolesterolün vücuda verdiği zararlar
Kanda aşırı miktarda bulunan kolesterol yavaş yavaş (yıllar içinde) damar duvarında birikir Bu birikim sonucu o damarda daralma, tıkanma ortaya çıkar Bu durum bir su borusunda pisliklerin birikmesine benzetilebilir Kolesterol hangi damarda birikmişse o damarla ilişkili sorunlar ve hastalıklar ortaya çıkar
Kolesterol yüksekliğinde belirti ve bulgular çoğu zaman ani kolesterol yükselmesine bağlı değildir, uzun süreli kolesterol yüksekliğinin damar duvarında kolesterol birikmesine yol açmasının sonucudur Yani kolesterolünüz şu andaki değerinin 2-3 katına yükselse ve 3-4 saat yüksek kalsa size bir zararı olmaz Asıl sorun sizde daha önce uzun süreli kolesterol yüksekliği olmasıdır
Kalbi besleyen damarlarda (koroner arter) kolesterol birikimi bu damarlarda tıkanma ve daralmanın sonucu göğüs ağrısı, kalp krizi ve kalp yetmezliği gibi sorunlara neden olur Bunların sonucu hasta koroner by pass ameliyatı (cerrahi olarak darlığın ortadan kaldırılması) veya anjiyoplasti (balonla daralmış koroner arterin genişletilmesi) işlemine ihtiyaç duyabilir
Beyini besleyen boyun damarlarında kolesterol birikimi olması felçlere, konuşma bozukluklarına, dengesiz yürümeye, bilinç kaybına yol açar
Böbrek damarlarında kolesterol birikimi yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliğine yol açabilir
Ana atardamarda (aort) kolesterol birikimi de tehlikelidir Buradan kopan kolesterol birikintileri daha küçük damarları tıkayarak çok değişik sorunlara yol açabilirler: Bağırsağı besleyen damarları tıkayarak bağırsak ölümüne, göz damarlarını tıkayarak körlüğe, bacak damarlarını tıkayarak kangrene  yol açabilirler
Kolesterol yüksekliğine bağlı sorunlar ortaya çıktığı zaman hasta geç kalmış olabilir; bu nedenle kolesterol yüksekliğini önlemek, yükselmişse düşürmek çok önemlidir
Kolesterol-yüksek tansiyon ilişkisi
Kolesterol ve yüksek tansiyon arasında doğrudan bir ilişki yoktur Yani kolesterol yüksekliği yüksek tansiyona, yüksek tansiyon kolesterol yüksekliğine yol açmaz Ancak ikisinin hedefi ve zarar verdiği organ aynıdır: Kan damarları Yüksek tansiyon kan damarındaki basıncı yükselterek aşınma, yırtılmalara neden olur Bu durum su borusu içindeki basıncın artmasına bağlı sorunlara benzetilebilir Yüksek kolesterol de damar duvarında kolesterol birikimine yol açarak damarlarda daralma, tıkanmalara yol açar Yüksek tansiyon ve kolesterol yüksekliği kan damarına diğerinin verdiği zararın şiddetini arttırır ve ortaya çıkmasını çabuklaştırır Bu nedenle hem kolesterol yüksekliği hem de yüksek tansiyon tedavi edilmelidir
Tedavide temel prensipler
Yüksek kolesterolün kontrol altına alınması ile yaşam süresinin uzadığı, kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin azaldığı ve kalıcı sakatlıkların önlendiği kesin olarak gösterilmiştir Kolesterol yüksekliğine ilaveten şişmanlık, yüksek tansiyon, şeker hastalığı, sigara gibi diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin tedavisi de planlanmalıdır
Tedavi 2 aşamada gerçekleştirilir:
1 İlaç dışı tedavi
2 İlaç tedavisi
Her hasta için tedavi farklılıklar taşır İlaç dışı tedaviler kesinlikle ihmal edilmemelidir İlaç tedavisi kesinlikle doktor denetiminde olmalıdır
Tedavide hedef belirlenirken LDL-kolesterol düzeyinin esas alınması tercih edilir Hedef LDL-kolesterol düzeyi hastada kalp ve damar hastalığının olup olmadığına göre değişir
A Kişide kalp ve damar hastalığı yoksa LDL-kolesterol düzeyinin 130 mg/dl’nin altına düşürülmesi yeterlidir
B Kişide kalp ve damar hastalığı varsa hedef LDL-kolesterol düzeyi 100 mg/dl’nin altı olmalıdır Yani kalp krizi geçirmişseniz, koroner arter daralmasına bağlı göğüs ağrınız varsa, koroner damar ameliyatı geçirmişseniz, koroner arterler balon ile genişletilmişse, beyine, böbreğe, bacaklara giden damarlarda kolesterol birikimi varsa hedef LDL-kolesterol düzeyi 100 mg/dl’nin altıdır
İlaçsız tedaviler
İlaçsız tedaviler yaşam düzeninin değiştirilmesi olarak da isimlendirilir Yüksek kolesterol tedavisinde en önemli konu ilaçsız tedavilerdir, kesinlikle ihmal edilmemelidir İlaçsız tedavilerde yapılan ihmal kolesterol düşürmek amacı ile kullanılan ilaçların başarısını da azaltır
İlaçsız tedavilerin başında beslenme alışkanlığının değiştirilmesi gelir Beslenme alışkanlığından ayrı bir konu halinde bahsedilmiştir
Sigara kesinlikle bırakılmalıdır Sigara da kolesterol yüksekliği gibi bir kardiyovasküler risk faktörüdür Sigara ayrıca akciğer kanseri, akciğer hastalığı, beyin kanaması ve birçok kansere de zemin hazırlar
Hastada yüksek tansiyon varsa, yüksek tansiyon tedavisinde geçerli olan ilaç dışı tedaviler ihmal edilmemelidir Yüksek tansiyon ve kolesterol yüksekliğinde uyuglanan ilaç dışı tedaviler birbirine benzerlik gösterir Yüksek tansiyonlu hastalarda ilaveten beslenme ile alınan tuzun da azaltılması gerekir
Şeker hastalığı kontrol altına alınmalıdır İnsülin kullanmak gerekiyorsa kaçınılmamalıdır
Şişmanlık kesinlikle kontrol altına alınmalıdır Şişmanlık tedavisi için bazı ipuçları Nasıl zayıflarım başlığı altında verilmiştir
Düzenli egzersiz HDL-kolesterolü (iyi kolesterol) yükseltir, LDL-kolesterolü (kötü kolesterol) düşürür Hastalar düzenli egzersiz yapmayı alışkanlık haline getirmelidirler Haftada en az 3, tercihen 5 kez, 30-45 dakika süre ile yürüyüş, koşu, yüzme, bisiklete binme gibi sporlar yapılmalıdır
Alkol HDL-kolesterolü (iyi kolesterol) yükseltir, ancak alkolün insan sağlığı ve sosyal yaşantı üzerine çok sayıda olumsuz etkisi olduğu unutulmamalıdır Bu nedenle alkol alımı kesinlikle sınırlandırılmalıdır İzin verilen etil alkol miktarı erkeklerde günde 30 ml, kadınlarda günde 15 ml’dir
30 ml etil alkol 720 ml bira, 300 ml şarap, 60 ml 100 derece viski ve 60 ml rakıda bulunur
Beslenme 1
Yüksek kolesterol tedavisinin olmazsa olmaz koşuludur Vücut gereksinimi olan kolesterolü kendisi üretebilir bu nedenle diyetle kolesterol almaya gerek yoktur Beslenme konusunda tedavi planı beslenme uzmanı ile birlikte yapılmalıdır
Doymuş yağlardan ve kolesterolden fakir diyet seçilmelidir Sıvı yağlarda doymamış yağ daha fazladır, tercih edilmelidir Genel olarak sebze, meyve ve hububat tercih edilmelidir Kızartmalardan kaçınınız Kırmızı et yerine beyaz eti tercih ediniz Yüksek tansiyonunuz varsa tuzu azaltınız Karaciğer, böbrek ve beyin gibi kolesterolden zengin etlerden uzak durunuz Gıdaların yağ ve kalori içeriklerine dikkat edilmelidir Yağı azaltılmış peynir, sütü tercih ediniz Diyet peynir, diyet süt kullansanız bile bunları sınırlı miktarda tüketiniz
Kolesterol ve fındık
Fındığın kalp sağlığı üzerine olumlu etkileri gösterilmiştir 1998 yılında yayınlanan, 86 000 hastayı içeren, 14 yıllık takibi olan bir çalışmada haftada en az 140 gram fındık yiyenlerde kalp ve damar hastalıklarına daha az rastlanmıştır Yapılan başka çalışmalarda da fındığın iyi kolesterolü yükselttiği ve kötü kolesterolü düşürdüğü gösterilmiştir Fındığın fazla tüketilmesinin kilo alınmasına yol açacağı unutulmamalıdır
Nasıl zayıflarım?
Sağlıklı beslenme zayıflamanın temel noktasıdır Gün içinde sık ama az miktarda yenmelidir 1 saatte yarım kilo, 1 haftada 7 kilo, Arjantin diyeti, son şans diyeti, bilezik gibi reklamlara aldanmamak gerekir Kısa sürede aşırı kilo vermek sorunlara yol açabilir Su içsem yarıyor ifadesi ise doğru değildir çünkü suyun kalorisi sıfırdır
Kilo verirken acele etmemek gerekir Unutmayın ki bu kiloyu 2 haftada almadınız, bu nedenle 2 haftada vermeye çalışmayın Vereceğiniz kilo haftada 1-1 5 kilogramı geçmemelidir Bir yılda toplam vücut ağırlığınızın % 10’unu vermeniz yeterlidir Kilo vermek için beslenme alışkanlığı değiştirilmeli ve egzersiz yapılmalıdır Kilo vermeyi kolaylaştıran ilaçlar piyasada mevcuttur Bu ilaçlar kesinlikle doktor kontrolünde kullanılmalıdır Bu ilaçların kullanılması ve sağlıklı beslenme birbirini tamamlayan tedavilerdir
Kilo vermek, verilen kiloyu geri almamaktan daha kolaydır Zayıflamanın kolesterol, şeker hastalığı, ruhsal durum, hipertansiyon üzerine de olumlu etkisi vardır Tekrarlayan zayıflama ve şişmanlama kalp hastalığı ve ani ölüm gibi istenmeyen sonuçlara yol açabilir
Alışkanlıkların değiştirilmesi kilo vermenin temel çözümüdür Herkesin mutlaka değiştirilmesi gereken ve değiştirmesi zor olmayan alışkanlıkları vardır Bu konuda bazı ipuçları:
Gazete, kitap okurken bir şey yemeyin
Televizyon seyrederken bir şey yemeyin
Karnınız açken mutfak alışverişi yapmayın
Alışverişe çıkarken liste yapın, liste dışında yiyecek almayın
Öğün atlamayın
Sadece açken yemek yemeye çalışın
Diyetinizi bozduğunuz için suçluluk duymayın, önünüzde başka öğünler olduğunu unutmayın
Gıdaların yağ, tuz, kalori içeriğine dikkat edin
Egzersiz yapın
Açık büfe tarzı yemeklerden uzak durun
Evinize gelen misafirlere yaptığınız ikramı azaltın
İştahlı arkadaşla yemeğe oturmayın
İlaç tedavisi
Yağ metabolizması bozukluklarını düzeltmek amacı ile çeşitli ilaçlar geliştirilmiştir
1 Statinler
2 Safra asidi bağlayıcı reçineler
3 Nikotinik asit
4 Fibratlar
Bu ilaçlara ne zaman başlanacağı, ne kadar süre kullanılacağı ve hedef kolesterol, LDL-kolesterol, trigliserid düzeyleri kesinlikke doktor denetiminde olmalıdır
Sık yapılan hatalar
1 Kolesterol düşürücü ilaç kullanırken diyeti önemsememek
2 Kolesterol düşürücü ilaç kullanırken diyeti önemsememek
3 Kolesterol düşürücü ilaç kullanırken diyeti önemsememek
4 İlk 3 maddenin aynı olması yanlışlık değildir, bu hataların çok sık yapıldığını vurgulamak için böyle yapılmıştır
5 Doktor randevusuna gitmeden birkaç gün-hafta önce diyete yapmaya başlamak
6 Doktor veya beslenme uzmanına danışmadan diyet değişiklikleri yapmak
7 Kolesterol düşürücü ilaç kullanırken şeker hastalığı, yüksek tansiyon, sigara içimi gibi diğer sorunları ihmal etmek
8 Komşu veya arkadaşın önerisi ile ilaç almak
9 İlacın bitmesi, muayeneye kısa bir zaman kalması gibi nedenlerle ilaç tedavisine kısa süreli bile olsa kesinlikle ara verilmemelidir
10 Kullanılan ilacın ismini hatırlamamak ve doktora giderken ilaç kutusunu yanına almamak
11 Yüksek kolesterolün çok yaygın bir hastalık olması kamuoyu ve medyanın da ilgisini çekmektedir Gerek kamuoyu gerek medyada yüksek kolesterol konusu çok konuşulmakta ve bu konuda uzman olmayan kişilerin de fikirleri yansıtılmaktadır Hastalar, yetkisiz ve bilgisiz kişiler tarafından eksik ve yanlış bilgilendirilebileceklerini unutmamalıdır
Hastalara öneriler
1 Kolesterol düzeylerinizi kaydetmeyi alışkanlık haline getirin
2 Türkiye’de bilinçsiz ilaç kullanımı yaygın bir sorundur, kolesterol düşürücü ilaçlar Türkiye’de yeni kabul edilebilir, bu nedenle yanlış ilaç kullanımından kaçınınız
3 Emekli Sandığı, Sosyal Sigortalar Kurumu, Bağ-Kur gibi sağlık sigorta güvencesi olanlar eğer hastalıklarını belirtir bir heyet raporu alırlarsa ilaçlarına hiçbir ücret ödemezler Bu konuda doktorları yardımcı olacaktır
4 Bir seyahate giderken sağlık karnenizi, heyet raporlarınızı, ilaçlarınızı yanınıza almayı unutmayınız
5 İlaçlarınızı düzenli kullanın, ilacınızı aksatmayın
6 Doktora giderken şahsınıza ait tüm tıbbi dökümanları (filmler, tahlil sonuçları, hastane dosyası, kullandığınız ilaçların kutusu  ) mutlaka yanınıza alınız
7 İlaçlarınızın sadece ismine değil dozuna da bakınız, öğreniniz ve kaydediniz
|