Beslenme Şekilleri

CANLILARDA BESLENME ŞEKİLLERİ

A)Ototroflar: İhtiyacı olan organik besinleri kendileri sentezleyebilen canlılardır Besin sentezlerken kullandıkları enerjinin şekline göre iki tip ototrof canlı vardır:
a) Fotoototroflar: Klorofilleri sayesinde ışık enerjisi kullanarak organik besin sentezleyenler Klorofilli bakteriler,Mavi-yeşil algler, Kloroplast taşıyan protistalar ve bitkiler bu gruptan canlılardır
b) Kemoototroflar: Kuvvetli oksidasyon enzimleri sayesinde oksitledikleri inorganik maddelerden (H,Fe,NH3,nitrit vb) elde ettikleri kimyasal enerjiyi kullanan bakteriler bu gruptur

B) Hetotroflar: İhtiyacı olan organik besinleri diğer canlıların vücudundan karşılarlar Besinlerini almaları bakımından üç gruba ayrılırlar
a) Holozoik beslenme:
• Besinlerini katı parçalar halinde alırlar
• Sindirim sistemleri ve enzimleri gelişkindir
• Hareket sistemleri gelişkindir
• Gelişkin duyulara sahiptirler
Holozoik canlılar kullandıkları besinin özelliklerine göre sindirim sistemleri ve beslenme davranışlara sahiptir

1) Herbivorlar: Bitkisel besinlerle beslenenler
• Öğütücü dişler gelişkindir
• Sindirim kanalları gelişkindir
• Mide gelişkin ve bölmelidir
• Bitkisel besinlerin besleyici değeri az olduğundan fazla besin alırlar
• Beslenmeleri uzun sürer
• Bitkisel besinlerden yararlanma azdır
• Bazı gruplar sindirim sistemlerinde selüloz sindiren enzimlere sahip bakteri vb canlılara simbiyoz yaşarlar

2) Karnivorlar: Hayvansal besinlerle beslenenler
• Parçalayıcı(Köpek) dişler gelişkindir
• Sindirim kanalı kısadır
• Hareket ve duyu sistemleri gelişkindir
• Etin besleyici değeri fazla olduğundan beslenmeleri kısa sürer
• Uzun süre aç kalabilirler

3) Omnivorlar: Hem hayvansal hem de bitkisel besinlerle beslenebilenler
• Sindirim Özellikleri ile karnivorlara benzerler
• Selüloz hariç diğer bitkisel besinlerden faydalanacak enzimlere sahiptirler
• Tohum,meyve ve hücre öz suları bitkisel besinlerini oluşturur

b) Saprofit beslenme
• Sindirim sistemleri yoktur
• Sindirim enzimleri vardır
• Hücre dışı sindirim vardır
• Ölü bitki ve hayvan artıkları üzerinden beslenir
• Doğada madde döngüsü için önemli canlılardır
• Bazı bakteriler ve mantarlar bu gruptandır
• Üzerinde yaşadıkları canlıya zarar verirler

c) Parazit beslenme
Hayvansal parazitler endo ve ekto olmak üzere ikiye ayrılır
-Ekto parazitler:
• Sindirim sistemleri ve enzimleri vardır
• Hareket sistemleri ve duyuları gelişmiştir
• Konakçının vücudu üzerinden besinlerini karşılarlar
-Endo parazitler:
• Sindirim sistemleri yoktur
• Sindirim enzimleri yoktur
• Üreme sistemleri hariç diğer sistemleri körelmiştir
Parazit canlıların konağa olan bağımlılığı bakımından ikiye ayrılırlar:
1) Yarı parazitlik: Belirli besinler için konağa bağlanan canlılar Örnek:Ökseotu Fotosentez yapmalarına karşı su ve mineralleri başka bitkilerin iletim demetlerinden emeçleri ile alırlar
2) Tam parazitlik: Bütün besinlerini konakçıdan alan parazitlerdir Bu parazitlerde üreme hariç diğer sistemler körelmiştir

Bazı özel parazitlik durumları:
-Parazit-patojen: Konukçu canlıda hastalık ve ölümlere neden olurlar
-Obligat parazitler: Yaşamsal evrelerinin çoğunu konukçu vücudunda geçirirler Bazı yaşamsal olayları ancak konukçu vücudunda gerçekleştirebilir

C) Hem ototrof hem hetotrof beslenme:
Bazı ototrof canlılar fotosentezle besinlerini üretebilirler ancak ihtiyaç duyduklarında diğer canlıları da besin olarak kullanabilirler
Örnekler: a)Protistalarda EUGLENA
• Tek hücreli
• Hücre ağızlarından aldıkları besinlerle hetotrof beslenirle
• İhtiyaç duyduklarında kloroplastları ile fotosentez yaparak ototrof beslenirler
• Göz lekeleri bulunur
• Hücre içi sindirim görülür
Örnek: b)Bitkilerden Dionea,Drosera,Nephentes gibi insektivorlar
• Kloroplastları vardır ve fotosentez yaparlar
• Azotça fakir sulak topraklarda yaşarlar
• Yaprakları metamorfozla böcek kapanı haline gelmiştir
• Azot ihtiyaçlarını yaprakları ile yakaladıkları böcekleri, yapraklarında sindirerek sağlarlar
• Hücre dışı sindirim görülür

CANLILAR ARASINDAKİ BESLENME BAĞINTILARI
Bazı canlı türleri yaşamsal olaylarını devam ettire bilmek için diğer canlılarla beraber yaşamak zorundadırlar Canlılar beslenme, üreme, barınma, hareket, korunma gibi yaşamsal olaylarda başka canlılara ihtiyaç duyarlar Bu ilişki yarar zarar ilişkisine göre üç şekilde gerçekleşir
1) Kommensalizm: Birlikte yaşayan türlerden biri birliktelikten yarar sağlarken diğer tür yarar veya zarar görmez
2) Mutualizm: Birlikte yaşayan iki ayrı türde birliktelikten yarar sağlarlar
3) Parazitizm: Birlikte yaşayan iki ayrı tür bireylerinden biri bu durumdan faydalanırken diğeri bundan zarar görür

BESİN ZİNCİRİ VE BESİN PİRAMİTLERİ
Besin zincirleri
Doğada canlılar başka bir canlıyı besin olarak kullanırken kendileri de başka canlıların besini olurlar Canlıların birbirlerini tüketmelerine göre sıralanmaları ile oluşan zincire besin zinciri denir Zincirin her halkası ayrı bir tür tarafından oluşturulur Ancak hiçbir zaman doğada tek sıralı zincire rastlanmaz Bir canlı besin olarak birden fazla türü besin olarak kullanırken kendiside birden çok türün besini olur Bu durum zincirlerin birbirine karışıp beslenme ağları oluşturmasına neden olur

• Besin zincirleri ile canlılar arasında organik madde ve enerji akışı gerçekleşir
• Zincir ne kadar kısa ise madde ve enerji o kadar ekonomik kullanılır
• İlk halkada ototroflar bulunur
• Son halkada 3tüketiciler (Yırtıcılar) bulunur
• Zincirdeki canlılar fonksiyonlarına göre üç tiptir
1) Üreticiler
2) Tüketiciler: a) Birincil tüketiciler (Herbivorlar)
b) İkincil tüketiciler (Karnivorlar)
c) Üçüncül tüketiciler (Karnivorlar)
3) Ayrıştırıcılar
• Ayrıştırıcılar zincire her halkadan katılabilir
• Her halkada önceki halkadan alınan organik madde ve enerjinin %90 ‘ı canlının yaşamsal olaylarında tüketilirken , canlı vücudunda saklı tutulan % 10 ‘u besini olduğu sonraki halkaya geçer Bu duruma % 10 yasası denir