Derinin Yapısı Ve Fonksiyonları

Derinin Yapısı Ve Fonksiyonları
Derinin iki tabakası vardır

Epidermis; sert, geçirgen olmayan dış tabakadır Bu tabakadaki hücreler sürekli yaşlanıp dökülmekte ve yeni hücreler üretildikçe bunların yerini almaktadır Hemen epidermisin altındaki tabaka dermis’tirBu tabakada deriye karakteristik görünümünü veren yapılar bulunur Bunlar kıllar, ter ve yağ bezleri, kan damarları ve sinir uçlarıdır Dermisin daha altında kalınlığı vücudun değişik bölümlerinde ve kişiden kişiye değişen yağlı tabaka – derialtı dokusu – vardır Derialtı dokusunun altında ise kas tabakası yer alır Deri sadece bir doku değil bir organdır Birçok fonksiyonu vardır Vücudu bakterilerden korur Vücuttaki su miktarını ayarlar Yalıtkan gibi davranarak vücut ısısının kontrolüne yardım eder Sinir uçları aracılığı ile vücutla temas halindeki pek çok duyuyu ve çevresini beyine rapor eder Derinin bütünlüğünün kaybolması bu koruyucu zarfı zedeler ve bakterilerin vücuda girmesine, sıvı kaybına, ısı kontrolü kaybına yol açar Tüm bunlar ölüme neden olabilir





Yanık



Deri ve derialtı dokusunun sıcak , sıcak bir madde ( güneş, ateş,sıcak su, kızgın yağ, sıcak metal cisimler ), yakıcı kimyasal maddeler, elektrik akımı veya radyasyon gibi bir nedenle harabiyeti sonucu oluşan yaralanmalara “yanık” denir

Yanıkların Derecelendirilmesi


Yanığın derinliğine göre 3’e ayrılır

1- Birinci Derece Yanıklar : Yalnızca yüzeyel derinin zarar gördüğü, ciltte kızarıklık ve hafif ağrıyla karakterize olan tiptir Güneş yanığı bu tipe iyi bir örnektir Kısa sürede kendiliğinden iyileşebilir

2- İkinci Derece Yanıklar : Daha çok sıcak suyla haşlanma, alevle veya sıcak cisimle temasla oluşan yanıklardır Ciltte kızarıklığa ek olarak su kesecikleri görülür Çok ağrılı, iltihaplanmaya açık yanıklardır

3- Üçüncü Derece Yanıklar :

Tüm deri tabakalarının etkilendiği yanık türüdür Sinir uçları da harap olduğundan ağrı azdır İnci grisi – kahverengi gibi bir renk değişikliği vardır Cilt kurudur ve buruşuktur İyileşmesi çok uzun sürer ve iz kalır

Dokuzlar Kuralı :

Yanığın genişliği veya kapladığı alan dokuzlar kuralı sistemiyle kabaca tahmin edilebilir Bu sistem vücut yüzeyini her biri toplam vücut yüzeyinin yaklaşık % 9’u olan bölümlere ayırır Bebek ve çocuklarda baş vücudun daha büyük bir kısmını oluştururken bacaklar daha küçük kısmını oluşturacağından oranlar çocuklarda erişkine göre daha değişiktir

Yanıkların Şiddeti

Yanıkların şiddetini 5 faktör belirler

1-Derinlik ( birinci,ikinci,üçüncü derece )
2-Yüzey miktarı ( dokuzlar kuralı )
3-Kritik alanların yanması ( eller, ayaklar, yüz, cinsel organlar )
4-Kazazedenin yaşı ( çok genç veya çok yaşlı olması )
5-Kazazedenin genel sağlık durumu (diğer yaralanmalar ve hastalıklar )

Bu beş faktör ilkyardımcının; yanığın şiddetli, orta şiddetli veya hafif yanık olduğunu tespit etmesini sağlar

Şiddetli Yanıklar :

En ciddi yanıklardır
1-El, ayak, cinsel organlar, yüz gibi kritik alanları içeren yanıklar
2-Beraberinde solunum güçlüğü veya kırık olan yanıklar (derecesi ne olursa olsun )
3-Vücut yüzeyinin %10’undan fazlasını kaplayan 3 derece yanıklar
4-Vücut yüzeyinin %25’inden fazlasını kaplayan 2 derece yanıklar
5-Derecesi ne olursa olsun vücut yüzeyinin %30’undan fazlasını kaplayan yanıklar
6-Yaşlı, ağır hasta ve çocuklardaki yanıklar sıvı kaybına duyarlı oldukları için şiddetli yanık olarak değerlendirilir
7-Direk sıcak temas ve haşlanma haricindeki (asit, elektrik, kimyasal madde, radyasyon) tüm etkenlerle oluşan yanıklar yüzey alanına bakılmaksızın şiddetli yanık olarak değerlendirilir

Orta Şiddette Yanıklar :

Şiddetli yanıklardan daha az tehlikeli olmalarına rağmen yine de ciddi yaralanmalardır
1-Vücut yüzeyinin % 2-10’unu kaplayan (el, ayak ve cinsel organlar hariç) 3 derece yanıklar
2-Vücut yüzeyinin % 15-25’ini kaplayan 2 derece yanıklar
3-Vücut yüzeyinin % 50-75’ini kaplayan 1 derece yanıklar

Hafif Yanıklar :

1- Vücut yüzeyinin % 2’sinden azını kaplayan 3 derece yanıklar
2- Vücut yüzeyinin % 15’inden azını kaplayan 2 derece yanıklar

Çocuklarda Yanık Şiddeti :


1-Vücut yüzeyinin % 20’sinden fazlasını kaplayan 2 derece yanık, şiddetlidir
2-Herhangi bir 3 derece yanık, şiddetlidir
3-Vücut yüzeyinin % 10-20’sini kaplayan 2 derece yanık, orta şiddetlidir
4-Herhangi bir 1 derece yanık, orta şiddetlidir

Yanıklarda İlkyardım


Yapılacak işlemler dört amaca yönelik olmalıdır ;

1- Yanma sürecini sona erdirip daha fazla yaralanmayı önlemek:


a- Tutuşmuş kazazedenin kaçması önlenir, üzerine bir örtü atılarak,su tutularak ya da yerde yuvarlanarak alev söndürülür
b- Isı yaymaya devam edebilecek tüm giysi, metal takılar, saat vs çıkarılmalıdır Giysiler çıkartılırken deri de soyulabileceği için elbiseler kesilerek çıkarılmalıdır
c- Isıya maruziyetin devamını önlemek ve duman solunması neticesinde daha fazla zararı önlemek için kazazede yangın alanından uzaklaştırılmalıdır
d- Yanık yerler bol suyla soğutulur Ancak geniş bir yanığın uzun süre soğuk suda kalması vücut ısısının kaybına neden olabilir Ayrıca 3 derece yanıklarda en büyük tehlike iltihaplanmadır Böyle bir yanığı yanmayı durdurmak dışında uzun süre suya daldırmak iltihaplanma riskini arttırabilir

2- Kazazedenin yaşamsal fonksiyonlarını desteklemek :

Yüzde yanıkları olan veya duman ya da gaz solumuş kazazedelerde solunum güçlüğü gelişebilir Kazazede nakilden önce şok tedavisine ihtiyaç duyabilir Kazazede şoka karşı uygun pozisyonda tutulur, bilinci açıksa ağızdan bol su verilmesi çok faydalı olabilir Kazazede ABC yönünden sürekli kontrol edilmeli ve gereken destek sağlanmalıdır

3-Isı kaybını ve iltihaplanma riskini azaltmak için yanık alanı kuru, steril bir pansuman malzemesiyle örtmek :

Bir yanığın üzerine yanık alanı çok geniş değilse koyulabilecek en iyi malzeme steril gazlı bezdir Merhem, losyon veya antiseptikler asla kullanılmamalıdır Eğer steril bir malzeme yoksa temiz bir çarşaf da örtülebilir Yanık alan üzerindeki su kesecikleri asla patlatılmaz Yanık alana diş macunu, salça, yağ vs gibi maddeler asla sürülmez

4-Kazazedeyi nakletmek :


Kazazedeyi acilen yanık yaralanmalarının tedavi edilebildiği bir hastaneye sevk etmek gereklidir

Kimyasal Yanıklar : Kimyasal yanıkların çoğu endüstriyel alnda, fabrika ve laboratuarlarda kullanılan kuvvetli asit veya bazlar gibi kimyasal maddelerin deri ile teması sonucu oluşur

·Temelde kimyasal yanıklara yapılacak ilkyardım termal yanıklardaki gibidir Yanma sürecini durdurmak için kimyasal maddenin kazazede ile teması kesilmelidir Bazı istisnalar dışında bu, yanık alanın bol su ile yıkanması demektir Ancak basınçlı su kullanılmamalıdır Çünkü su basıncı derideki mekanik hasarı arttırabilir

·Etkilenmiş alandaki cilt bol suyla hızla yıkanırken giysiler de çıkarılmalıdır Bol suyla yıkama başladığında kazazede sıklıkla acısının sona erdiğini söyleyecektir Ancak yıkama işlemi ağrı dindikten sonra 10dk daha sürdürülmelidir Pek çok kimyasal madde geç reaksiyon verir ve kazazede artık acı hissetmemesine rağmen zarar vermeye devam eder

·Yıkama tamamlandıktan sonra yanık alan kuru, steril pansuman malzemesiyle örtülmeli ve kazazede hastaneye nakledilmelidir
·Eğer sönmemiş kireç gibi katı bir kimyasal madde kazazedenin üzerine dökülmüşse yıkamadan önce bunlar temizlenmelidir Kuru bir kimyasal madde suyla temas edince aktive olur, yanıcı bir tepkime verir, deriye kuru olduğundan daha fazla zarar verir Kazazedenin giysileri de çıkarılmalıdır Çünkü giysilerin kat ve dikiş yerlerinde kimyasal madde artıkları tutulabilir Ayakkabılar, çoraplar, eldivenler de aynı nedenle çıkarılmalıdır Yumuşak bir fırça yardımıyla madde artıkları uzaklaştırıldıktan sonra kazazede bol su ile yıkanır

·Eğer yanık fenol (karbolik asit )

ile olmuşsa kazazede fenol çözücüleri ile yıkanmalıdır (polietilen glikol, propilen glikol veya gliserol gibi) Çünkü fenol suda çok çözünür değildir Bilinen her türlü yağ ve alkolle yıkanabilir Daha sonra bol su ile yıkanır

·Sıvı asit veya baz yanıklarında

da yapılacak ilkyardım alanı bol su ile, hızla yıkamaktır Kuvvetli bazlar (sodyum hidroksit, potasyum hidroksit) kuvvetli asitlerden daha şiddetli yanıklara neden olurlar Çünkü bunlar cildin daha derinlerine nüfuz ederler

·Bazen kuvvetli kimyasal maddelerin gazları da özellikle solunum yolunda yanıklara neden olurlar Eğer kazazede solunum güçlüğünden yakınıyorsa veya havada bariz gaz varsa ve kazazede gazı soluduğunu söylüyorsa ilkyardımcı solunum sisteminde hasar olduğunu düşünmelidir Kazazede bariz bir solunum güçlüğü belirtisi olmasa bile daha sonra anlamlı solunum güçlüğü gelişebilir Kazazede hemen hastaneye nakledilmeli, ABC yönünden uyanık olunmalıdır