İşe Bağlı Üst Ekstremite Kas İskelet Sistemi Hastalıkları

BOYUN AĞRILARI
İŞE BAĞLI ÜST EKSTREMİTE KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI

Kas İskelet Sistemi Hastalıkları (KİSH) gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde en önemli işle ilgili sağlık sorunları arasındadır Bu hastalıklar kişiye ızdırap vererek, günlük yaşam ve iş ortamında fonksiyonları kısıtla-yarak yaşam kalitesini olumsuz etkiler Üretim ve iş günü kaybı ve tazminat talepleri nedeniyle ekonomiyi de olumsuz etkileyen KİSH’nın maliyeti oldukça yüksektir Erken tanı konup uygun girişimler ve tedavi yaklaşım-larının planlanabilmesi için hekimler semptomlar, bulgular, risk faktörleri konusunda bilgilendirilmelidir İşe bağlı en sık KİSH bel ağrısı ve birikimli travma hastalıkları (BTH)’dır
Tekrarlamalı hareket hastalıkları (repetitive motion disorders) tekrarlamalı gerilim yaralanmaları (repetition strain injuries) veya işe bağlı aşırı kullanım yaralanmaları (occupational overuse injuries) diye de adlandıralan TBH endüstride ve sağlık bakım sektöründe son yıllarda gittikçe artan önem kazanmaktadır ABD’de tüm işçi tazminat taleplerinin %50’inden fazlası bu hastalıklar için yapılmaktadır
Çeşitli cross-sectional epidemiolojik çalışmalarda tekrarlamalı ve zorlayıcı hareketler yaparak çalışanlarda BTH’nın insidansında artma gösterilmiştir Bu hastalıkların oluşumunda tek bir etkenden ziyade birçok faktör birlikte rol oynamaktadır Tekrarlamalı, zorlayıcı hareketler, kötü postür, vibrasyon, ergonomik uygunsuzluk , iş yeri memnuniyetsizliği, aşırı ve aynı pozisyonda iş yükü en önemli iş ile ilgili risk faktörleridir


SIK GÖRÜLEN İŞE BAĞLI YAYGIN BTH

• El bileği ve ön kolda tendinit ve tenosinovit
• Epikondilit
• Omuzda bursit ve rotator kılıf tendiniti
• Karpal tünel sendromu
• Ulnar sinir kompresyonu
• Miyofasial sendromlar
• El-kol vibrasyon sendromu
• Torasik outlet sendromu

Bu hastalıklar arasında en fazla çalışma karpal tünel sendromu konusunda yapılmıştır


BTH İÇİN YÜKSEK RİSKLİ GRUPLAR

• Montaj işlerinde çalışanlar
• Gıda hazırlama işlerinde çalışanlar
• Marketlerde çalışanlar
• Hastanelerde çalışanlar
• Bilgisayar operatörleri
• Müzisyenler
• Sporcular

DEĞERLENDİRME


Değerlendirmeye detaylı öykü alınması ile başlanır İşyerinde yaralanma veya kaza anı ve fiziksel bulguların işe bağlı yaralanma veya hastalıkla ilgisi ve maruz kalınan risk faktörleri detaylı bir sorgulama ile değerlendirilir

Çalışanın işini sevmesi ve algılamasının yaralanma, iyileşme ve işe dönmeyi önemli derecede etkilediği göz önünde tutulur
Çalışanın yaşam şekli, gelecekle ilgili planları değerlendirilir
İyileşmeyi etkileyebilecek birlikte bulunabilen diğer hastalıklar, psikolojik durum, ilaç alkol, sigara kullanımı değerlendirilir
Dikkatli bir fizik muayene ile genel sağlık ve nöromuskuloskletal sistem değerlendirilir Hareket açıklığı, lokal duyarlılık, kas gücü, refleksler ve duyuya bakılır

Tanıyı doğrulamak için direkt radyolojik tetkik, CT, MRI, labrotuvar testleri veya elektrodiagnostik testler gerekebilir Bu testlerin spesifik indikasyonlar için kullanılması ve aşırı kullanımlarından sakınılması uygun olur

Değerlendirme tamamlandıktan sonra hastaya açık ve anlaşılır şekilde hastalığı anlatılır ve tedavi ve işe dönüş planı yapılır

TEDAVİ YAKLAŞIMLARI

BTH’lı çalışan için tedavi planı kişinin spesifik gereksinimlerine göre yapılır Bazı hastalar akut dönemde tedavi yaklaşımlarına cevap vere-rek kısa sürede işe döner Bazen hastalık kronikleşerek işe dönüş güçleşir Belirli bir süre içinde konvansiyonal tedaviye cevap vermeyen hastalarda multidisipliner rehabilitasyon yaklaşımı uygundur
BTH’lı çalışanın rehabilitasyonunda amaç semptomları kontrol altına alarak kronikleşmeyi önlemek ve mümkün olduğunca erken üretken ve aktif iş yaşamına dönmeyi sağlamaktır İşten uzak kaldıkça işe dönüşün güçleştiği, bir süre sonra ise, mümkün olmadığı göz önünde bulundurul-malıdır Erken işe dönüş, fiziksel ve mental uyumuda iyileştirmektedir

Akut dönemde RICE tedavi yaklaşımı (rest, ice, compression, elevation) önerilir Ağrı ve diğer semptomların kontrolünde ilaç, fizik tedavi modalitelerinin, splintlerin kullanımı oldukça yararlıdır

EK 1:

Uzun süreli istirahat ve immobilizasyonun kondisyonu bozarak sakatlığı kolaylaştırdığı göz önünde bulundurularak erken dönemde özel güçlendirme ve fleksibilite egzersizlerine başlanır Daha sonra tüm kas iskelet sistemine ve kardiyorespiratuvar endüransı iyileştirmeye yönelik egzersizler verilir

İş yeri analizi, iş organizasyonu ile ergonomik modifikasyonların sağlanması sonrası mümkünse eski işe dönüş sağlanmalıdır Genellikle işe dönüş öncesi, hatta erken girişim döneminden itibaren hafifletilmiş veya modifiye edilmiş işe dönüş önerilir Birçok işverenin olumlu yaklaşma-masına rağmen, hafifletilmiş modifiye iş olanağının sağlanmasının maliyet etkinliği gösterilmiştir
Kronikleşmiş BTH’lı çalışana multidisipliner rehabilitasyon yaklaşımı ekip çalışmasını gerektirir Bir koordinatörün yönetiminde doktor, fizyoterapist, işle ilgili terapist, psikolog, ergonomist, işveren, sigortacı ve gerektiğinde avukatın katılımı ile oluşan ekip kendi içinde ve hasta, ailesi ile yakın iletişim ve işbirliği içinde çalışır Kronikleşmiş hastaya yaklaşımda work conditioning, work hardening programları önemli rol oynamaktadır Oldukça pahalı olan bu programların etkinliği konusunda kontrol gruplu ve uzun dönem izlemeli, yeterince çalışma yapılmamış olmasına rağmen iyi seçilmiş uygun hastalarda işe dönüş oranı %80-85 olarak verilmektedir

BTH’lı çalışana rehabilitasyon ve multidisipliner yaklaşımlarda eğitim önemli yer tutmaktadır Eğitim programlarının başlıca kompo-nentleri tekrar yaralanmayı önlemek için vücudun ve ekstremitenin uygun kullanımının öğretilmesi, iş planlanması, ergonomik iyileştirme önerileri yapılması, relaksasyon ve stres yönetiminin sağlanması ve sağlıklı yaşam stilinin benimsetilmesidir

BOYUN ANATOMİSİ










Boyun omurları, diskler ve güçlü bağlar ile birbirine tutunurlar Bu sistem kaslar ile esneklik kazanır ve kuvvetlenir
Boyun omurgası içersinden omurilik ve sinirler geçer Omurilik 2 cm çapında beyinden aldığı emirleri tüm vücuda ileten son derece önemli bir yapıdır
Boyunda omurilikten çıkan sinirler el, kol ve omuzlarımızın hareketini, hissini ve kuvvetini sağlarlar
Sağlıklı boyun dengeli boyundur Bu dengeyi sağlamak için boyun omurgası doğal bir eğime sahiptir Bu eğimin korunması rahat ve ağrısız boyun için çok önemlidir Bu eğim bozulursa boyun omurgasında yozlaşma ve yıpranma başlar Buda boyun ve kol ağrısını arttırır Bu ağrılar omuzlara, sırta, kollara, ellere ve kafaya yayılır




BOYUN VE KOL AĞRISI SEBEPLERİ





Boyun ve kol ağrısının birçok sebebi vardır Çoğu zaman birden fazla sebep olabilir Ağrının esas sebebini bulmak önemlidir, ancak tedaviye başlamak için ağrının gerçek sebebini bulmak şart değildir Boyun omurlarındaki osteofitler (kireçlenme), kaymalar, disk hernileri, boyun kaslarında spazm, bazı anatomik anormallikler kola giden sinirlere ve omuriliğe baskı yaparak boyun, kol ve başta ağrı oluşturabilir Omurilik basısı daha nadir ancak çok daha ciddi bir durumdur Omuriliğin kendinden kaynaklanan bazı hastalıklar nadir de olsa boyun ve kol ağrılarına yol açabilir (ms, sirengomyeli, myelit) Ankilozan spondilit ve RA gibi romatizmal hastalıklar da boyun ağrısı ve tutukluğuna sebep olabilir





Kötü duruş ve boyunu kötü kullanma

Günlük hayatta boyun sağlığına uygun olmayan her yanlış hareket ve duruş; omur, disk, eklem ve bağ dokusunda yıpranmaya ve yozlaşmaya sebep olur Özellikle masa başında oturanlarda, sınavlara hazırlanan öğrencilerde, klavyeli cihaz kullananlarda, fazla miktarda el işi yapanlarda bu duruma sık rastlanır Boyundaki doğal lozdozun (boyun çukurluğu) kaybolması boyunu kötü kullanmanın en önemli bulgusudur Bu durum röntgende boyun aksında düzleşme olarak görülür Bu durum boyun fıtıklarına ve osteoartritine (kireçlenmesine) zemin hazırlar




Boyun incinmesi


Boyunun anatomik yapısının imkan verdiği normal hareketinden daha fazla bir zorlanma sonucunda; disk, kemik, bağlar ve eklemlerde incinmeler olabilir Genelde araç içi trafik kazası sonrası boyundaki aşırı hareket ve zorlamadan dolayı giderek artan boyun ve kol ağrısı görülebilir Buna Whiplash incinmesi denir Bu durum boyunun öne ve arkaya aşırı hareketi sonucu oluşur





Boyun Tutulması, Kas spazmı

Genellikle boyunu destekleyen kasların aşırı gerilmesi ile oluşur Ağır bir şey kaldırmak, aşırı spor, iş aktivitesi, yanlış masa başı çalışması kas spazmına sebep olabilir Ayrıca yanlış pozisyonda uyuma, yüksek yastık ve kötü seyahat şartları da boyun tutulması yapabilmektedir Çoğu zaman basit ve kolay tedaviler ile spazm ve tutulma çözülmektedir "Miyofasial ağrı, Fibromiyalji , Fibrosit ve Miyozit" diye de adlandırılan uzun süreli kas ağrısında, kas içerisinde ağrıyı tetikleyen noktalar ve elle de hissedilebilen sertlikler mevcuttur Boyunda uzun süreli kalıcı eğriliğe tortikollis denilir Klippel-Feil, Turner Sendromu, disk agenezisi doğuştan gelen problemlerdir ve ciddi boyun ağrılarına yol açabilirler

Boyun Fıtığı

Her iki boyun omuru arasında esnek bir yastık görevi yapan kıkırdak disk dokusunun omurilik ve kola giden sinirlere doğru taşmasıdır Basının büyüklüğü ve yerine göre boyun ve kol ağrısı, omuz ağrır, baş ağrısı, kürek kemikleri arasına yayılan ağrı, kol kaslarında kuvvet kaybı, ellerde his kusuru, uyuşma ve beceriksizlik görülebilir Nadiren omuriliğe doğru baskı olur ise yürüme zorluğu, bacaklarda kuvvetsizlik ve idrar şikayetleri de görülebilmektedir Fizik tedaviye oldukça iyi cevap verir Konservatif tedaviye rağmen şikayetler geçmiyor, ciddi omurilik ve sinir baskısı var ise, cerrahi tedavi önerilir




Diskte dejenerasyon, yozlaşma, kireçlenme

Yaşın ilerlemesi, omurganın kötü kullanılması sonucu kemik yapıda, bağlarda ve disklerde yıpranma başlar Jel kıvamındaki disk çekirdeği sertleşir ve incelir, diskin dış liflerinde yıpranmalar oluşur diskin şok emme özelliği ve esnekliği kaybolur Kemik köşelerinde osteofit adı verilen çıkıntılar oluşur Oluşan yeni kemikçikler, sertleşmiş ve esnekliğini kaybetmiş bağlar ve daralmış disk mesafeleri sinirlere baskı yaparak boyun, kol ve genel vücut ağrısına sebep olabilmektedir Omurilik basısı yaparak el ve ayaklarda uyuşma, kuvvetsizlik oluşabilmektedir Ayrıca tanın ruhsal yapısı da etkilenir Fizik tedavi ve egzersizlere iyi cevap verir Tedavinin belli periyotlarla tekrarlanması gerekebilir Nadiren cerrahi gerekir




Gerilim, stres, sigara, kötü hayat koşulları

Boyun ağrısını artıran ve kronikleştiren en önemli sebeplerdir Ekonomik, sosyal ve psikolojik sorunlar boyun ağrısını artırır Boyunda sürekli gerginlik ve ağrılı noktalar tespit edilebilir Gülmek, düzenli çalışmak, egzersizler, masaj, sosyal uğraşılar ve hayata bağlılık boyun ağrısına karşı önemli korunma yollarıdır


Omurilik kanalında daralma (Servikal Dar Kanal, omurga stenozu, Servikal Spondilitik Myelopati):

Özellikle ileri yaşlarda ellerde uyuşma, kuvvetsizlik ve beceriksizlik, yürümede zorluk ve el-ayaklarda his kusuru görülebilmektedir Omuriliğin ve/veya sinirlerinin geçtiği kanalların daralması ve omurilik beslenmesinin bozulması ile seyreder Hastalığın erken dönemde tespit edilmesi ve erken tedavi gereklidir Erken dönemde yapılan cerrahi girişim omurilikte oluşabilecek kalıcı hasarları önlemektedir

Romatizmal Hastalıklar

Vücudun bağışıklık sisteminin kendi hücrelerine savaş açması sonucu oluşur Omurgadaki normal kemik ve kıkırdak dokuları hasara uğrar Romatoid artrit, ankilozan spondilit gibi hastalıklar boyun hareketlerinde kalıcı kısıtlılık yapabilir Sabahları görülen en az bir saat süren eklem tutukluğu ve her yöne hareket kısıtlılığı romatizmal hastalıklardaki boyun tutulumunun tipik özellikleridir

Osteoporoz (kemik erimesi)

Osteoporoz, en sık rastlana metabolik kemik hastalığıdır Kemiklerde yumuşamaya ve incelmeye yol açarak kolay kırılmaya ve dolayısıyla ağrıya sebebiyet verir En önemli sebebi kalıtımdır Beslenmede kalsiyum ve D vitamini eksikliği, hareketsiz yaşantı, erken menopoz, aşırı alkol ve kafein tüketimi, kortikosteroidler ve bazı ilaçlar osteoporoz riskini arttırır

Omurga kırıkları, omur kayması

Omurlar normalde oldukça sağlamdır Bazen kaza ve başka sebeplerden zarar görüp çatlayabilir, bütünüyle kırılabilir
Travma şiddetiyle boyun omurları kayarak omuriliğe zarar verebilir Ciddi omurilik ve sinir kesileri görülebilir Kaza sonrası boyunun mutlak boyunluk ile tespit edilmesi hayat kurtarıcıdır








Kol ve el sinirlerinin tuzaklanması (sıkışması)

Boyunda omurilikten çıkan sinirler ele doğru giderken yol üzerinde bağ dokusu tarafından tuzaklanır Buradaki sıkışma sonucu el ve kollarda kuvvetsizlik, uyuşma ve ağrı oluşur Özellikle elin ilk 3 parmağında geceleri görülen uyuşma el bilek kanalı sendromu (karpal tünel sendromu) için tipiktir Bu tip ağrı ve uyuşma olan hastalarda mutlak EMG testi ile ayrıcı tanıya gidilmelidir Konservatif tedavi ile sonuç alınamayan hastalarda cerrahi olarak basının kaldırılması gereklidir Unlar sinir, radial sinir kol ve elde çeşitli bölgelerde sıkışabilir Bazen kola giden sinir ve damarlar hepsi birden boyundaki normal yada anormal anatomik oluşumlar tarafından sıkıştırılabilir (torasik çıkış sendromu)